“Luciernagas” – Όταν το λιμάνι της Θεσσαλονίκης γέμισε “Πυγολαμπίδες”

Σε μία απο τις δεκάδες καθημερινές προβολές που πραγματοποιούνται κατα τη διάρκεια του 60ού Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, στην αίθουσα με το όνομα της Τώνιας Μαρκετάκη, ο χρόνος σταμάτησε για λίγο, όταν πραγματοποιήθηκε η μοναδική φεστιβαλική προβολή της δεύτερης μεγάλου μήκους ταινίας, της Ιρανής σκηνοθέτιδας, Bani Khoshnoudi, “Πυγολαμπίδες”.

Ο Ραμίν, ένας νεαρός Ιρανός ο οποίος έχει φτάσει παράνομα στη μεξικάνικη Βερακρούζ, αναζητά έναν ορίζοντα μακριά απο το παρελθόν  χωρίς όμως να καταφέρνει να δεί πέρα απο το μίζερο παρόν του ως εργάτης σε φητείες ανανά ή σε οικοδομές. Μένει προσωρινά στην πανσιόν της σχεδόν συνομίληκής του Λέτι, μιας, κατα κληρονομιά κι αλληλουχία, ιδιοκτήτριας που περνά τις μέρες της φροντίζοντας το θείο της κι έχοντας παραιτηθεί απο την ιδέα της οικογένειας.

Παλεύοντας με το “ποινικό” του παρελθόν, ο Ραμίν βρίσκεται μίλια μακριά απο ένα σκληροπυρηνικό Ιράν που φυλακίζει τους ομοφυλόφιλους, προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα σε όσα άφησε πίσω του και σε ένα νέο, πιο πληθωρικό και ανεκτικό παρόν στο οποίο του προσφέρονται ευκαιρίες να εκφράζεται χωρίς περιορισμούς. Στο πλάνο της δυστοπίας και μια χαωμένης μεταβατικότητας, η Λέτι προσπαθεί να απεμπλακεί απο ενα τοξικό ερωτικό παρελθόν που επιστρέφει για να της δώσει μια γεύση απο την πιθανότητα μιας ευτυχίας που δεν υπήρξε tailor-made.

Σε μια πρώτη, αρκετά επιδερμική ανάγνωση, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως δε περιμένει καμία έκπληξη ή καμία ουσιαστική κορύφωση – ή ακόμη κι αν την περίμενε, δε τη βρήκε στις “Πυγολαμπίδες”. Και δε θα τη βρεί. Οι “Πυγολαμπίδες” δεν είναι μια ταινία συμμορφωμένη σε μια συνήθη σκάλα συγκινήσεων και δράσης. Ο χρόνος και οι ζυμώσεις δε λειτουργούν υπερ μιας κορύφωσης και λύτρωσης, αφού η ρεαλιστική απόδοση της είναι η απεμπλοκή απο το παρελθόν. Μια μικρή απελευθέρωση απο ένα παρόν εγκλωβισμένο “in transit”. Προσωποποίηση μιας huis-clos ατμόσφαιρας, η ίδια η Βερακρούζ. Παρηκμασμένη πριγκίπησσα του Μεξικάνικου τοπίου, μια τουριστική πόλη με απομεινάρια τα φτηνά εργατικά χέρια και τους κοκοφοίνικες. Όπως μονολογεί κι ένας αψύς εργάτης με όνειρο να φύγει για τον Καναδά, “όλοι θέλουν να φύγουν απο δώ. Εδώ δε θέλει να μείνει κανείς”. Εντούτοις, σα μια τελωνειακή υποδομή, μια χοάνη για το παρόν, η πόλη λειτουργεί ως το μόνο στήριγμα για τους χαρακτήρες της ταινίας. Απο την απόλυτη τάση φυγής ως την αποδοχή του παρόντος με μακαριότητα κι αισιοδοξία πως, ακόμη και στους σκουπιδότοπους, φυτρώνουν μαργαρίτες.

Η θέρμη αντλείται απο το δέσιμο δύο φαινομενικά αταίριαστων ανθρώπων, που σχηματίζουν ένα πλέγμα αποδοχής κι αγάπης ο ένας για τον άλλον, συγκρατώντας τα ρήγματα που προκύπτουν όταν οι χίμμαιρες του μέλλοντος και του παρελθόντος διαταράσσουν την ισορροπία. Η ένταση εκτονώνεται όταν και οι δύο έρχονται αντιμέτωποι με μια πραγματικότητα ασύμφορη, που δε προσφέρει ουσιαστικές επιλογές παρά την παραδοχή του παρόντος ως του μόνο επιπέδου στο οποίο μπορούν να αναπνεύσουν ουσιαστικα. Η Λέτι του μαθαίνει ισπανικά, εκείνος τη βοηθά με το ξενοδοχείο, μαθαίνουν να χορεύουν λατινιαμερικάνικους χορούς και λαμπυρίζουν στο σκοτάδι.

Η Khoshnoudi, σε ένα σχήμα που θυμίζει υπαρξιακό jenga, αποδομεί φιλοσοφικές αρχές, αρχής γενομένης απο το Διογένη και φτάνοντας ως το Σάρτρ. Μέσα απο τις εικόνες μια στωϊκής αποστασιοποίησης απο την ουτοπία και βίαιες, ανθρώπινες αποκολλήσεις απο το πεπερασμένο, βιωμένο βάρος, γκρεμίζει την ανάγκη για ετεροπροσδιορισμό του χρόνου και στήνει καρναβάλι πάνω στα συντρίμμια – το ετήσιο καρναβάλι της Βερακρούζ. Εκεί, Ραμίν και Λέτι χορεύουν με την ψυχή τους, ευτυχισμένοι για τους ήλιους που ανατέλουν και δύουν – είναι το μόνο που έχουν. Αυτό και το φώς τους.

Κέιμενο: Ξένια Χαμίτη (Lavart)