Χωρίς κοινωνία, χωρίς αγάπη, χωρίς ευτυχισμένη ζωή
[dropcap size=big]Υ[/dropcap]πάρχουν φορές όπου ενώ σχεδιάζεις την προσωπική σου ευτυχία, αποφασίζοντας να αλλάξεις κεφάλαιο στη ζωή σου, καταστρέφεις, παράλληλα, τη ζωή κάποιου άλλου, ανεπανόρθωτα. Είναι εκείνες οι φορές, που σκέφτεσαι αμοραλιστικά και εγωκεντρικά, όταν η ανάγκη σου για ευδαιμονία έχει κατακλύσει κάθε πρέπει, κάθε ηθική επιταγή, η οποία φαντάζει πιο απαιτητική, από κάθε άλλη φορά, ειδικά όταν είσαι γονιός. Δύο τέτοιοι γονείς πρωταγωνιστούν στην πέμπτη κατά σειρά ταινία του Andrey Zvyagintsev, «Χωρίς Αγάπη»/«Loveless».
Η Ζένια και ο Μπόρις λίγο πριν το χωρισμό τους, λογομαχούν για το ποιος θα αναλάβει την κηδεμονία του παιδιού τους, το οποίο αποτελεί και για τους δύο φορτίο. Η λεκτική, όμως αυτή σύγκρουση, δυστυχώς, δεν παραμένει μεταξύ τους μόνο, αλλά όπως συνηθίζεται δυστυχώς, έχει κρυφό θεατή το παιδί τους. Η αφοπλιστική εικόνα του παιδιού να σπαράζει σιωπηλά σε κλάματα, ενώ κρυφακούει τους γονείς του, να προσπαθούν να τον ξεφορτωθούν, σηματοδοτεί και την συνέχεια της ταινίας. Ο μικρός Αλιόσα αποφασίζει να εξαφανιστεί και το story παίρνει τροπή μυστηρίου με κάποια ψήγματα θρίλερ, καθώς οι γονείς κινητοποιούνται προς εύρεσή του.
Η σύγχρονη οικογένεια στο βάθρο της πολυεπίπεδης θεματολογίας του «Χωρίς Αγάπη». Ο Andrey Zvyagintsen στέκει για μία ακόμα φορά ως στυγνός κριτής απέναντι στις ανθρώπινες σχέσεις, στηλιτεύοντας ρεαλιστικά την σημερινή μεταβιομηχανική κοινωνία. Νοσηρότητα θα μπορούσε να είναι η λέξη που χαρακτηρίζει κάθε κοινωνική πτυχή. Αποσαθρωμένες οικογένειες, δίχως ίχνος στοργής και αγάπης, κενοί κατ’ επίφαση γονείς, μικροαστικό εργασιακό περιβάλλον, αδιάφοροι κρατικοί φορείς, είναι μερικά από τα σαθρά θεμέλια, που οικοδομούν μία κεκαλυμμένα όμορφη κοινωνία. Όχι τόσο μακρά από τη δική μας.
Δεν είναι, όμως, μόνο ο ρωσικός μικρόκοσμος της ταινίας, που στέκει στο εδώλιο, είμαστε και εμείς οι ίδιοι. Είναι ο καθένας που βλέπει τον εαυτό του να αντικατοπτρίζεται στις σκηνές εκείνες όπου οι ήρωες αποχαυνωμένοι κοιτούν επί ώρες την οθόνη του κινητού τους βγάζοντας selfie, που αδιαφορούν για τον συνάνθρωπο, που καθορίζουν δογματικά τις ζωές των άλλων στο όνομα μιας θρησκείας και που εκμεταλλεύονται τα πάντα με αυτοσκοπό το βόλεμά τους.
Στον αντίποδα, ωστόσο, υπάρχουν ευτυχώς, και εκείνοι, που διατίθενται να προσφέρουν τη βοήθειά τους, χωρίς αντάλλαγμα. Ο σκηνοθέτης, παράδοξα αισιόδοξος, αναδεικνύει την σημασία της εθελοντικής προσπάθειας, ακόμα και σε τομείς κρατικής αρμοδιότητας, καθώς οι φορείς είναι απόντες. Ο άνθρωπος, η κινητήρια δύναμη σε μία κοινωνία, δύναται να καταφέρει ό,τι προσδοκά, μόνο όταν συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι άμοιρος, μόνο όταν αντιληφθεί ότι το «τέλος του κόσμου», όπως επαναλαμβάνει το ραδιόφωνο στην ταινία, είναι στο χέρι του, να μην έρθει.
Δεν είμαι βέβαιη, αν το «Χωρίς Αγάπη», κατόρθωσε να αποδώσει τα όσα πραγματεύεται σε τέτοιο βαθμό όσο το τελευταίο βραβευμένο κινηματογραφικό έργο «Λεβιάθαν» του σκηνοθέτη σίγουρα όμως διεκδικεί υψηλή θέση στην σκηνοθετική του πορεία, έχοντας προταθεί για βραβείο Όσκαρ, ενώ ήδη έχει αποσπάσει το Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Κανών.
Ένα, όμως, είναι σίγουρο ότι ως θεατής είναι σχεδόν απίθανο να μην σε αγγίξουν συναισθηματικά οι ήρωες, που τόσο πετυχημένα ενισχύονται από τα περιβάλλοντα τοπία με εικόνες μουντές, χιονισμένες, κρύες. Η γκρίζα ρωσική μεγαλούπολη απόλυτα εναρμονισμένη με τον ψυχισμό των κατοίκων της. Ένας πατέρας, από τη μία, έρμαιο του θρησκόληπτου εργασιακού αυταρχισμού, ζει με το άγχος της απόκρυψης της πραγματικής οικογενειακής του κατάστασης και του μελλοντικού του διαζυγίου και μία μητέρα, από την άλλη, σκληρή και απότομη που αναπαράγει όλα τα παιδικά της βιώματα. Τα 2 τραγικά πρόσωπα που συνθέτουν τις σύγχρονες προβληματικές κοινωνίες και κατ’ επέκταση οικογένειες ή και το αντίστροφο.
Η ταινία, εν τέλει, ενσαρκώνει πλήρως τον τίτλο της, κάνοντας μία σοβαρή απόπειρα για αφύπνιση ή έστω ευαισθητοποίηση καθενός από εμάς, καθώς μας προ(σ)καλεί σε μία εσωτερική αυτοκριτική, με σκοπό να αντιληφθούμε κατά πόσο είμαστε υπαίτιοι ακόμη και εμείς οι ίδιοι, ακόμη και στο τώρα. Παράλληλα, ο Andrey Zvyagintsev, καταφέρνει περίτεχνα να μας υπενθυμίσει πως χωρίς αγάπη (όσο στερεοτυπικό κι αν ακούγεται) τα πάντα μαραζώνουν και πεθαίνουν. Μόνο έτσι, νοηματοδοτείται η ζωή, όταν διανθίζουμε το οτιδήποτε μας περιβάλλει με αγάπη.
Κείμενο: Μαρία Παπαγεωργίου (Lavart)
