Μια ενδιαφέρουσα γνωριμία με το φαινόμενο της ληστοκρατίας στην Ελλάδα.
[dropcap size=big]Γ[/dropcap]ιαγκούλας, Μπαμπάνης, Τσαμήτας. Ονόματα διαβόητων ληστών. Αυτοί είναι λίγοι μόνο από τους πολυάριθμους λήσταρχους που συνόδεψαν τη σύγχρονη ιστορία του ελληνικού κράτους από την ίδρυσή του έως και τα χρόνια του Μεσοπολέμου. Το θέμα αυτό παρουσιάζει ο Βασίλης Τζανακάρης στο έργο του Οι Λήσταρχοι – Τα παλληκάρια τα καλά σύντροφοι τα σκοτώνουν.
Η ληστοκρατία είναι δύσκολο να εξηγηθεί ως απλά ένα ακόμη φαινόμενο παραβατικής συμπεριφοράς. Το βιβλίο μέσα από φωτογραφικό υλικό, άρθρα εφημερίδων και περιοδικών καθώς και επίσημα τηλεγραφήματα της εποχής προσφέρει στον αναγνώστη μια εξαιρετική εικόνα για την καταβολή και τα αίτια που συντήρησαν το φαινόμενο της ληστείας για πάνω από έναν αιώνα.
Ήδη πριν από τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, ομάδες ληστών δρούσαν στον ελληνικό χώρο. Οι ρίζες της ληστοκρατίας χάνονται στην κλεφτουριά και το αρματολίκι. Εκτός από την πείνα, μια πληθώρα λόγων οδήγησαν πολλούς ανθρώπους στην παρανομία. Η αίσθηση της αδικίας, πραξικοπήματα, επαναστάσεις, προσαρτήσεις νέων εδαφών, εθνικοί διχασμοί, εμφύλιοι πόλεμοι, ήττες, μεταναστευτικά ρεύματα, η έλλειψη οργανωμένου κράτους, όλοι αυτοί οι παράγοντες όπλιζαν με τον τρόπο τους τα χέρια των ληστών. Στη δεκαετία του ’30 η ληστοκρατία βρίσκεται πλέον στο τέλος της. Στα χρόνια της «χρυσής τετραετίας» 1928-1932, ο Βενιζέλος θα καταφέρει να την εξαλείψει. Αργότερα, στο τέλος του Μεσοπολέμου, πολλοί θα οργανωθούν σε ποικίλες αντιστασιακές ομάδες, με έντονη παρουσία στην Κατοχή και τον Εμφύλιο. Ο τρόπος ζωής των ανταρτών, μοιάζοντας με εκείνο των ληστών, κατέστησε πολύ εύκολη τη συμμετοχή τους στην αντίσταση.
[dropcap size=big]Π[/dropcap]ολλοί προσπάθησαν να περιορίσουν τη δράση των ληστών. Γιατί όμως κανένας δεν τα κατάφερε; Παρά το γεγονός ότι μισήθηκαν από το κράτος και την άρχουσα τάξη, ένα μεγάλο τμήμα των ληστών έγιναν ισχυροί αρχηγοί συμμοριών και αγαπήθηκαν από το λαό, εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο αντιμετώπιζαν τους πλούσιους και με την προβολή από μερικούς των αδικιών που υφίσταντο οι φτωχοί και οι αδύναμοι. Μια μεγάλη μερίδα του λαού έβλεπε στα πρόσωπά τους τον υπερασπιστή που πάντα έψαχνε, ενώ αναγνώριζε σ’ αυτούς το πνεύμα της συντροφικότητας, τον ηρωισμό και τους αγώνες για ελευθερία και δικαιοσύνη. Τί ήταν τελικά; Καιροσκόποι; Τυχοδιώκτες; Απροσάρμοστοι; Περιθωριακοί; Μαχητές της ελευθερίας; Εξαθλιωμένοι άνθρωποι οπλισμένοι από την ανέχεια; Μεγαλοαπατεώνες που ήθελαν πλούτη, εξουσία και φήμη; Κανένας ίσως δε μπορεί να απαντήσει με σιγουριά και αμεροληψία. Εκτός από πρότυπα για πολλούς, στάθηκαν και πηγή έμπνευσης για πολλά ποιήματα, τραγούδια και λογοτεχνικά κείμενα που έχουν γραφτεί για τη ζωή και τη δράση μεγάλων λήσταρχων.
Το βιβλίο δίνει πληθώρα ιστορικών στοιχείων για τον πρώτο αιώνα ζωής του σύγχρονου ελληνικού κράτους και ακολουθεί τη ζωή και τη δράση διαφόρων σημαντικών ονομάτων στους κύκλους των ληστών. Ο αναγνώστης γίνεται μάρτυρας αιματηρών γεγονότων που περιγράφονται με έναν ιδιαίτερα παραστατικό τρόπο. Γίνεται ακόμη παρουσίαση δύο φυλακών, με πλήρη και ανατριχιαστική περιγραφή των σκοτεινών κελιών. Η μία βρίσκεται στο Ναύπλιο, πρόκειται για το περιβόητο Παλαμήδι. Εκατοντάδες χιλιόμετρα βόρεια, στη Θεσσαλονίκη, το Γεντί Κουλέ δε θα μπορούσε να λείπει από το χρονικό του συγγραφέα.
