Ο Κώστας Γαβράς γεννιέται στα Λουτρά Ηραίας στην Αρκαδία το 1933. Ωστόσο μεγαλώνει στην Αθήνα και σε νεαρή ηλικία μετακομίζει στο Παρίσι για να σπουδάσει Συγκριτική Φιλολογία στη Σορβόννη, ενώ αργότερα θα σπουδάσει Κινηματογράφο στο IDHEC.
Tα πρώτα βήματα
Αποφοιτώντας από το IDHEC, θα εργαστεί διπλά σε μεγάλους Γάλλους κινηματογραφιστές όπως οι Yves Allégret, René Clair, René Clément, και Jacques Demy. Το 1965 θα γυρίσει την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία Βαγόνι Δολοφόνων, «κηρύσσοντας» έτσι την έναρξη της προσωπικής του φιλμογραφίας. Ο ίδιος σε συνεντεύξεις του έχει δηλώσει, πως η ταινία αυτή έγινε κατά τύχη. Η ιστορία, λοιπόν, έχει ως εξής. Βρισκόταν σε γυρίσματα για μια άλλη ταινία στην οποία υπήρχε ως βοηθός σκηνοθέτη, όταν έπεσε στα χέρια του η ομώνυμη νουβέλα του Sébastien Japrisot. Θεωρώντας τη νουβέλα αυτή μια καλή ευκαιρία εξάσκησης στην συγγραφή σεναρίου, ο Γαβράς ξεκινάει να γράφει. Με την ολοκλήρωση του, ζητάει από μια κοπέλα, που εργαζόταν στην εταιρεία παραγωγής, να το δακτυλογραφήσει. Η γραμματέας θεωρεί πως επρόκειτο για σενάριο προς κατάθεση, και κάπως έτσι, από καθαρή παρεξήγηση, το σενάριο φτάνει στα χέρια του διευθυντή παραγωγής, και η ταινία μπαίνει στα σκαριά. Έτσι λοιπόν, και σε μια περίοδο που για τα φιλμ νουάρ είχε αρχίσει να επέρχεται ο κορεσμός, το Βαγόνι Δολοφόνων γνώρισε αναπάντεχα μεγάλη επιτυχία.
Η ιστορία πίσω από το «Ζ»
Δύο χρόνια μετά το Βαγόνι δολοφόνων, κι ενώ ο Γαβράς επιστρέφει από ταξίδι που είχε κάνει στην Ελλάδα παίρνει μαζί του ως σουβενίρ και… αεροδρομιακό ανάγνωσμα το Ζ του Βασίλη Βασιλικού. Μερικές μέρες μετά την επιστροφή του στο Παρίσι, ξεσπάει στην Ελλάδα η χούντα των συνταγματαρχών. Ο Γαβράς πέρα απ’ τις πορείες διαμαρτυρίας που οργανώνουν οι Έλληνες του Παρισιού, αποφασίζει να κάνει ταινία το Ζ σαν πράξη αντίστασης απέναντι στο νέο καθεστώς. Το επόμενο διάστημα κινεί γη και ουρανό ώστε να βρει τους απαραίτητους πόρους, αλλά και να εξασφαλίσει τις άδειες που χρειαζόταν προκειμένου να γυρίσει την ταινία. Ενάμιση χρόνο αργότερα μετά από διάφορα ταξίδια και περιπέτειες, ξεκινούν επιτέλους τα γυρίσματα του Ζ στην Αλγερία. Οι δυσκολίες, ωστόσο, δε σταματούν εκεί, καθώς λίγοι ήταν αυτοί που θα δέχονταν να προβάλουν μια ταινία για τον Γρηγόρη Λαμπράκη, και ακόμα λιγότεροι αυτοί που πίστευαν πως θα μπορούσε να έχει απήχηση. Εντέλει η ταινία προβάλλεται στο Παρίσι, πηγαίνει ανέλπιστα καλά και μάλιστα αγγίζει τις 44 βδομάδες προβολών, ενώ μέχρι και σήμερα θεωρείται, μάλλον, η σημαντικότερη ταινία του σκηνοθέτη.
Η πορεία, τα βραβεία και η θεματολογία των ταινιών του
Τα χρόνια που ακολουθούν ο Κώστας Γαβράς θα βραβευτεί αλλά και θα υπάρξει υποψήφιος για βράβευση στα πιο σημαντικά φεστιβάλ ανά τον κόσμο, όπως αυτό των Καννών, από το οποίο αποκόμισε και το Βραβείο Κριτικής Επιτροπής για το Ζ. Ακολουθούν ταινίες όπως Η ομολογία, Ο Αγνοούμενος, Κατάσταση πολιορκίας», Το μουσικό κουτί. Σήμερα ετοιμάζει την ταινία Ενήλικες στο δωμάτιο, με σενάριο βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη.
Το έργο του έχει κυρίως χαρακτηριστεί πολιτικό. Πράγματι στο μεγαλύτερο μέρος των ταινιών του ο Κώστας Γαβράς ασχολείται με δικτατορικά ή αυταρχικά καθεστώτα, στην Ευρώπη, στην Μέση Ανατολή, στη Νότια Αμερική, σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο καταπιάνεται με τα πάγια ζητήματα του ρατσισμού αλλά και της οικονομικής κρίσης καθώς και του προσφυγικού αλλά και της μετανάστευσης, που «φουντώνουν» ανά τα χρόνια. Ο ίδιος έχει δηλώσει, πως δε κάνει ταινίες για να περάσει μηνύματα. Κάνει ταινίες για ιστορίες που του εξάπτουν το ενδιαφέρον. Ενώ θεωρεί πολιτική « τον τρόπο που ζούμε κάθε μέρα, τη συμπεριφορά μας απέναντι στους άλλους, και των άλλων απέναντι σε εμάς».
Η αλήθεια είναι πως για τον Κώστα Γαβρά, έχουν ειπωθεί πάνω-κάτω όλα. Ωστόσο ακόμα και όσα δεν έχουν ειπωθεί, ίσως φαντάζουν φλυαρίες μιας και τόσο το έργο όσο και το ήθος του, είναι αρκετά δυνατά, ώστε να μιλούν από μόνα τους. Σήμερα κλείνει 85 χρόνια ύπαρξης, έχει σκηνοθετήσει πάνω από είκοσι ταινίες και περιμένουμε με ανυπομονησία τη συνέχεια.
Κείμενο: Γιάννα Παναγιωτοπούλου (Lavart)
Διαβάστε επίσης:
