[dropcap size=big]Τ[/dropcap]ο 1878 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου γεννιέται ο κυριότερος αναμορφωτής της νεοελληνικής ζωγραφικής. Ο λόγος για τον Κωνσταντίνο Παρθένη που αντιπροσωπεύει την ηρωική φάση του ελληνικού μοντερνισμού των αρχών του 1900, καταφέρνοντας τη ρήξη με το καλλιτεχνικό κατεστημένο της εποχής. Ένας ιδιότυπος εκλεκτικιστής που οι ποικίλες επιδράσεις που δέχθηκε υποτάχθηκαν στο μοναδικό του ύφος, που το χαρακτηρίζει ο ιδεαλισμός, η μουσική αίσθηση, ο ρυθμός και η πνευματική μεταστοιχείωση της ζωγραφικής ύλης.
Ο Παρθένης δέχεται κοσμοπολίτικη παιδεία, η οποία στιγματίζει το έργο του σημαντικά. Οι σπουδές του στη Βιέννη και η μουσική του παιδεία, τον φέρνουν κοντά στο γερμανικό συμβολισμό και τον πρώτο γερμανικό εξπρεσιονισμό. Στα έργα που δημιουργεί εκεί, αναγνωρίζουμε την ισχυρή έλξη που ασκεί πάνω του η Sezession, η βιεννέζικη εκδοχή του συμβολισμού και της Art Nouveau –και ιδιαίτερα του Γκούσταβ Κλίμτ – καθώς και άλλες επιρροές όπως η ανάπτυξη της σύνθεσης στη επιφάνεια, ο υψηλός ορίζοντας χωρίς ουρανό, η διακοσμητική σχηματοποίηση, η στιγμογραφία (Pointillism) και τα ψυχρά χρώματα.
Ο Έλληνας ζωγράφος δεν μένει μόνο στο εξωτερικό αλλά σημαντικό έργο σημειώνει και στην πατρίδα του. Ταξιδεύει σε διάφορες επαρχιακές πόλεις όπου ασχολείται με τη διακόσμηση εκκλησιών και τη δημιουργία προσωπογραφιών. Στη συνέχεια, φεύγει και εγκαθίσταται στο Παρίσι, όπου παρακολουθεί τα καλλιτεχνικά ρεύματα της περιόδου. Βρισκόμαστε στα 1920 όταν ο Παρθένης επιστρέφει στην Ελλάδα και εκθέτει διακόσια σαράντα έργα του, σε μια αναδρομική έκθεση στο Ζάππειο. Η επιρροή από το γαλλικό συμβολισμό και τους μεταϊμπρεσιονιστές της Φωβ είναι φανερή. Τα θρησκευτικά έργα και οι ιδεαλιστικές αλληγορίες κυριαρχούν στη δημιουργία του ζωγράφου κατά την περίοδο του μεσοπολέμου.
[dropcap size=big]Φ[/dropcap]τάνοντας πια στην περίοδο του ’30, στα έργα του ανιχνεύεται η επίδραση του κυβισμού. Η λιτότητα στην οποία προέβη σταδιακά σε συνδυασμό με τις άλλες αρετές, δίνουν στο έργο του Παρθένη έναν προσωπικό χαρακτήρα, αλλά και μια πανελλήνια έκφραση. Έκφραση που στηρίζεται στις προϋποθέσεις της ίδιας της ελληνικής φύσης όταν αντιμετωπίζεται από την καθαρά ζωγραφική σκοπιά. Τα ώριμα έργα του μας προτείνουν μια ιδεατή Ελλάδα του μύθου και της ιστορίας, στα οποία συμβιώνουν αρμονικά ολύμπιοι θεοί, άγιοι και ήρωες της ελληνικής επανάστασης. Οι ιδανικές μορφές του τοποθετούνται σε έναν υπερβατικό χώρο, όπου ο χρόνος έχει κατακλιθεί και η χρωματική ουσία έχει χάσει την υλική της υπόσταση.
Στα έργα του οδηγός είναι η ελληνική φύση και ειδικότερα το αστικό τοπίο. Διέκρινε ότι στην ύπαιθρο κάθε φόρμα πλαισιώνεται με φως και γίνεται μια νησίδα σε σχέση με τη διπλανή της καθώς και με τις προεκτάσεις της σκιάς της.
Ο Κωνσταντίνος Παρθένης εκτός από ζωγράφος, ήταν και δάσκαλος. Στα δεκαοκτώ χρόνια που βρίσκεται στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (1920-1946), συναντάει πολλούς μετέπειτα σπουδαίους ζωγράφους, όπως ο Εγγονόπουλος και ο Τσαρούχης. Τηρώντας την «παράδοση», πολλοί από τους μαθητές συνεχίζουν τις δικές του αναζητήσεις, ενώ άλλοι ακολουθούν διαφορετικά εικαστικά μονοπάτια. Το σίγουρο όμως είναι ότι έδωσε μια κατεύθυνση και διαμόρφωσε μια ολόκληρη γενιά σημαντικών Ελλήνων ζωγράφων.
[dropcap size=big]Ο[/dropcap] Παρθένης καταφέρνει να προσαρμόσει στη ζωγραφική πραγματικότητα της ελληνικής υπαίθρου και στις ελληνικές αιώνιες πνευματικές αξίες διάφορα ευρωπαϊκά καλλιτεχνικά επιτεύγματα. Επιζητά έτσι να καταξιώσει, όχι μόνο τη νεοελληνική ζωγραφική, αλλά και αυτά τα ευρωπαϊκά ρεύματα αναβαπτίζοντας τα μέσα στα ελληνικά δεδομένα της καθαρότητας, του φωτός, του μέτρου και της αρμονίας. Έννοιες και χαρακτηριστικά τα οποία είχαν γίνει αντιληπτά και πραγματοποιηθεί στην κλασική αρχαία Ελλάδα.
Ο Παρθένης είναι ένας σύγχρονος ζωγράφος, ο οποίος ποτέ του δεν αλλοίωσε την προσωπική του πινελιά. Κατάφερε να είναι μοντέρνος χωρίς να χάσει την εθνική του ταυτότητα, με την ελληνικότητα να διαπνέει το έργο του διακριτικά.
Ο ίδιος έλεγε: «Η ζωγραφική είναι η τέλεια τέχνη. Βεβαιώνει τη δόξα του κόσμου πιο φανερά και περίλαμπρα και συνοψίζει όλες τις άλλες τέχνες»
Κείμενο: Λία Κωστελίδου (Lavart)
