Τα Χριστούγεννα είναι ένα γεγονός που γιορτάζεται σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, άμεσα και έμμεσα, από πιστούς και μη. Τον εορτασμό τους συνοδεύουν διάφορα έθιμα και παραδόσεις, κοινή συνισταμένη των οποίων αποτελούν οι οικογενειακές συγκεντρώσεις, η θαλπωρή, η συντροφικότητα. Πρόκειται για μία ανθρωποκεντρική γιορτή, κάτι που υπογραμμίζεται από την ίδια της την προέλευση. Το γεγονός της γέννησης του Χριστού, ο Θεός που σαρκώνεται, εξυψώνει αυτόματα την ανθρώπινη φύση. Και πράγματι, όταν μιλάμε για το νόημα των Χριστουγέννων, υπονοούμε την ιδανική, ανώτερη συμπεριφορά που θα έπρεπε να έχουμε την περίοδο των γιορτών και επαινούμε την καλοσύνη, την συγχώρεση, την συμπόνια, την φιλανθρωπία.
Στον κινηματογράφο όλα αυτά μεταφράζονται σε ιστορίες. Παρακάτω σας προτείνουμε ιστορίες κλασικές, γνωστές, άγνωστες, πρωτότυπες, γεμάτες σασπένς, αλληλένδετες, αυτοτελείς. Ιστορίες για την «μαγεία» που συντελείται όταν υπερβαίνουμε εαυτόν και για την ανάγκη να επιστρέφουμε σπίτι είτε αυτό σημαίνει ένα μέρος, είτε μια ψυχική κατάσταση, είτε μερικά αγαπημένα πρόσωπα.
1: Στην ταινία του «The man who invented Christmas» (2007), ο Μπάρατ Ναλλούρι επιστρέφει στην κλασική χριστουγεννιάτικη ιστορία «Τα κάλαντα των Χριστουγέννων» του Κάρολου Ντίκενς με φρέσκια οπτική. Αντί να επιχειρήσει να την αποδώσει αυτούσια εκ νέου, επιλέγει να την αντιπαραβάλει με την ιστορία της δημιουργίας της, φτιάχνοντας έτσι μια «διπλή» ταινία γεμάτη ζεστασιά, αγγλικό χιούμορ και συγκίνηση.
Λίγες εβδομάδες πριν από τα Χριστούγεννα του 1843, μια γιορτή που τότε δεν ήταν καθόλου δημοφιλής, βρίσκουμε τον Κάρολο Ντίκενς (Νταν Στίβενς) στο μεν απόγειο της επιτυχίας του αλλά καταχρεωμένο και σε δημιουργικό αδιέξοδο. Αναζητώντας απεγνωσμένα την έμπνευση και αντιμετωπίζοντας προσωπικά αδιέξοδα, συλλαμβάνει την ιδέα για τον χαρακτήρα του Εμπενίζερ Σκρουτζ (Κρίστοφερ Πλάμερ). Μια ιδέα που κατέληξε στο –ίσως- πιο αγαπητό βικτωριανό έργο, η επιτυχία του οποίου συνέβαλε στην καθιέρωση του εορτασμού των Χριστουγέννων όπως τα ξέρουμε και σήμερα.
2: Σε ανάλογο ύφος και διάθεση κινείται το φιλμ «Μία ιστορία για τον Άγιο Βασίλη» (Joulutarina) του Γιούχα Γουολιγιόκι (2007). Σε ένα χωριουδάκι της μακρινής Λαπωνίας, ο μικρός Νίκολας χάνει τους γονείς και την αδερφή του σε ένα δυστύχημα. Οι γείτονές του θέλοντας να τον φροντίσουν, αποφασίζουν να τον αναλάβουν, κάθε οικογένεια για έναν χρόνο, και εκείνος σε ανταπόδοση φτιάχνει μικρά ξύλινα παιχνίδια που αφήνει κρυφά έξω από τα σπίτια τους κάθε Χριστούγεννα. Μεγαλώνοντας, αναγκάζεται να φύγει από το χωριό για να μαθητεύσει κοντά σε έναν κακότροπο ξυλουργό, αλλά διατηρεί την παράδοση των παιχνιδιών, χτίζοντας με τα χρόνια στον μύθο του Άγιου Βασίλη.Η απλότητα της ιστορίας δεν εμποδίζει την ταινία από το να μας κατακλύσει με όλα τα συναισθήματα που έχουμε συνδέσει με την γιορτή των Χριστουγέννων, φτιάχνοντας το πορτρέτο ενός αγαθού «ήρωα» των παιδιών, ενώ τα άγρια, χιονισμένα τοπία της Φινλανδίας φιλοξενούν στιγμές ανθρωπιάς, τρυφερότητας και καλοσύνης.
3: Στον αντίποδα, στην ταινία του Γιάλμαρι Χέλαντερ «Rare Exports» (2010), μείγμα θρίλερ, περιπέτειας και μαύρης κωμωδίας με στοιχεία της φολκλορικής παράδοσης της βόρειας Ευρώπης, ο Άη Βασίλης είναι στην πραγματικότητα κακός και θέλει να βλάψει αντί να επιβραβεύσει. Μια μυστηριώδης ανασκαφή στα βουνά Κόρβατουντουρι της Λαπωνίας, λοιπόν, εγχείρημα ενός εκκεντρικού Αμερικανού, πυροδοτεί μια σειρά από εξίσου μυστηριώδεις εξαφανίσεις παιδιών στο κοντινό χωριό. Ο μικρός Πιέταρι ανακαλύπτει την αλήθεια και προειδοποιεί τον πατέρα του και τους φίλους του. Εκείνοι, όμως, δεν τον πιστεύουν, ώσπου οι εξελίξεις τους αναγκάζουν να δράσουν.
Παράξενο, ανορθόδοξο, όχι ιδιαίτερα τρομακτικό αλλά σίγουρα ατμοσφαιρικό, γεμάτο σασπένς και μαύρο χιούμορ, το φιλμ κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον ως το αινιγματικό του τέλος.
4: Τα «Καλά Χριστούγεννα» (Joyeux Noël) του Κριστιάν Καριόν (2005), αντίθετα, είναι μια συγκινητική ταινία που μας υπενθυμίζει την αληθινή αξία που οφείλει να διέπει τα Χριστούγεννα: την αδελφοσύνη. Εξιστορεί το πραγματικό γεγονός που συνέβη παραμονή Χριστουγέννων του 1914, κατά διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου στο δυτικό μέτωπο, όταν εντελώς αυθόρμητα οι τρεις αντιμαχόμενες πλευρές (Βρετανοί, Γάλλοι και Γερμανοί) αποφασίζουν –παράτυπα- παύση του πυρός για να τιμήσουν την μέρα. Έχοντας γνωριστεί και συμφιλιωθεί, όμως, την επομένη αρνούνται να συνεχίσουν τις εχθροπραξίες.
Παρά το πολεμικό σκηνικό, το φιλμ είναι βαθύτατα αντιπολεμικό, αφήνοντας αιχμές κατά των πολιτικών και θρησκευτικών αρχών που επιδιώκουν την σύγκρουση αντί της επί γης ειρήνης και ευδοκίας των ανθρώπων, χωρίς να χάνει την συναισθηματική του δύναμη.
5: Η σπονδυλωτή ταινία «Σπίτι για τα Χριστούγεννα» (Hjem til Jul) του Μπεντ Χάμερ (2010), η οποία προβλήθηκε στο 51ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, είναι πραγματικά σπουδαία, θα τολμούσαμε να πούμε ότι αξίζει μία θέση δίπλα σε κλασικές όπως το «Μια υπέροχη ζωή». Αγγίζοντας θέματα όπως η μετανάστευση, η φτώχεια και η αποξένωση, η ταινία ακολουθεί την ζωή των κατοίκων ενός μικρού νορβηγικού χωριού. Μεταξύ άλλων, μια μετανάστρια γεννάει σε μια καλύβα, ένας χωρισμένος πατέρας προσπαθεί να δει τα παιδιά του, ένας φτωχός ψάχνει χρήματα για το εισιτήριο του τρένου που θα τον πάει σπίτι, ένας ηλικιωμένος προετοιμάζεται για το αναπόφευκτο… Τα προβλήματα κανενός δεν λύνονται μαγικά εν μία νυκτί, όμως οι καρδιές ανοίγουν και ο καθένας βρίσκει το θάρρος είτε να προχωρήσει είτε να πράξει με ευσπλαχνία αναδεικνύοντας το ταπεινό μεγαλείο που μπορούν ν’ αγγίξουν μερικές φορές οι άνθρωποι.
Πρόκειται για μια μάλλον δυσεύρετη ταινία, αξίζει όμως να την ψάξετε και να της αφιερώσετε μία ώρα και είκοσι λεπτά. Δείτε την από την αρχή ως το τέλος με προσοχή, και θα σας ανταμείψει.
6: Τέλος, σε παρόμοια μονοπάτια κινείται η «Ηχώ» (Bergmál) του Ρούναρ Ρούναρσον (2019) που προβλήθηκε στο φετινό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Αυτή την φορά δεν έχουμε να κάνουμε με σπονδυλωτή ταινία, αλλά ένα μωσαϊκό 56 αυτοτελών σκηνών, όπου ο Ρούναρσον συνθέτει το καυστικό αλλά και τρυφερό πορτρέτο της σύγχρονης ισλανδικής κοινωνίας κατά την περίοδο των Χριστουγέννων. Μέσα από καθημερινά στιγμιότυπα, με κάποια να φωτογραφίζουν καταστάσεις ενώ άλλα κρύβουν σε μερικά λεπτά ολόκληρες ιστορίες, αναδύεται η αίσθηση ότι υπάρχει μαγεία και μεγαλείο στις μικρές στιγμές που εν τέλει συνθέτουν ολόκληρη τη ζωή μας. Μια μητέρα χαζεύει το χιόνι με το μωρό της, μια άλλη μαθαίνει ότι θα περάσει τις γιορτές χωρίς τα δικά της. Μια εγγονή βάζει την γιαγιά της να δοκιμάσει μάσκα εικονικής πραγματικότητας, ένας ηλικιωμένος δειπνεί στο γηροκομείο. Ένας άντρας οργανώνει κρυφό μπάρμπεκιου στο γκαράζ με τους φίλους του, ένας άλλος καίει μια ερημωμένη φάρμα. Ένας σκύλος τρομάζει από τον ήχο των βεγγαλικών, κάποιοι έφηβοι εκμεταλλεύονται την βαβούρα για να κλέψουν μπίρες από ένα πάρτυ…
Παρ’ όλον τον γεωγραφικό περιορισμό, το αποτέλεσμα έχει οικουμενικό χαρακτήρα σε αυτό το καθηλωτικό και ανθρώπινο καλειδοσκόπιο ιστοριών αέναης εναλλαγής χιούμορ και συγκίνησης ως την κάθαρση που φέρνει το τελευταίο πλάνο.
