Τις τελευταίες ημέρες αποτελεί την είδηση των ημερών, τα fake news (όπως ότι καταργούνται τα καλλιτεχνικά στην εκπαίδευση ή τη δευτεροβάθμια) πάνε και έρχονται και τα πολιτικά πρίσματα βρίσκονται μπροστά από την κρίση πολλών.
Τελευταία νεα: Η επίσημη απάντηση του Υπουργείου Παιδείας:
“Σε απάντηση των ψευδών ειδήσεων που θέλουν να καταργούνται τα καλλιτεχνικά και η μουσική από τα σχολεία, το γραφείο τύπου του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων επισημαίνει τα εξής:
Α. Δημοτικό
Στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα του Δημοτικού δεν επήλθε καμία αλλαγή όσον αφορά στα μαθήματα της Μουσικής και των Καλλιτεχνικών. Σύμφωνα με τον Νόμο 4692, ΦΕΚ Α΄ 111/12.6.2020, τα Εικαστικά (Καλλιτεχνικά) διδάσκονται 2 ώρες εβδομαδιαίως στις Α΄ & Β΄ τάξεις Δημοτικού Σχολείου και 1 ώρα εβδομαδιαίως στις υπόλοιπες τάξεις, ενώ η Μουσική διδάσκεται 1 ώρα εβδομαδιαίως σε κάθε τάξη του Δημοτικού Σχολείου. Αυτά ακριβώς ίσχυαν και μέχρι τώρα με το ΠΔ 79/2017, ΦΕΚ Α΄ 109/1.8.2017. Επιπλέον, διδάσκεται 1 ώρα εβδομαδιαίως η Θεατρική Αγωγή, στις Α’, Β’ Γ’ και Δ’ τάξεις του Δημοτικού.
Β. Γυμνάσιο
Στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα του Γυμνασίου δεν επήλθε καμία αλλαγή όσον αφορά στα μαθήματα της Μουσικής και των Καλλιτεχνικών. Στην ΥΑ 72323/Δ2, ΦΕΚ Β΄ 2265/12.6.2020, ορίζεται ότι και στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου οι μαθητές διδάσκονται 1 ώρα εβδομαδιαίως το μάθημα της Μουσικής και 1 ώρα εβδομαδιαίως το μάθημα των Καλλιτεχνικών, όπως ίσχυε και μέχρι τώρα με την ΥΑ 93381/Δ2, ΦΕΚ Β΄ 1640/09.06.2016.
Γ. Λύκειο
Στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα του Λυκείου, η Μουσική και τα Καλλιτεχνικά υπήρχαν ως μάθημα επιλογής στην Α΄ Λυκείου, όπου, σύμφωνα με την ΥΑ 139454/Δ2, ΦΕΚ Β΄ 3807/04.09.2018, οι μαθητές μπορούσαν να παρακολουθήσουν ένα μάθημα επιλογής, το οποίο διδασκόταν 2 ώρες εβδομαδιαίως. Είχε παρατηρηθεί όμως χαμηλή συμμετοχή σε αυτό (στα εικαστικά και τη μουσική αθροιστικά, το έτος 2018-2019, συμμετείχε το 7,9% των μαθητών της Α’ Λυκείου, 9% το έτος 2019-2020), και σποραδικότητα στη διδασκαλία των μαθημάτων αυτών, τα οποία δεν μπορούσαν να υπηρετήσουν το σκοπό τους. Προτάχθηκε η εισαγωγή στο υποχρεωτικό πρόγραμμα των Αγγλικών, ενισχύθηκαν η πληροφορική και η φυσική αγωγή, δόθηκε η δυνατότητα δεύτερης ξένης γλώσσας. Εν ολίγοις, αντικαταστάθηκαν μαθήματα που δεν λάμβαναν χώρα παρά σε περιορισμένο βαθμό από μαθήματα ενταγμένα στο υποχρεωτικό ωρολόγιο πρόγραμμα τα οποία παρακολουθούνται από όλους τους μαθητές.
Αναφορικά με τη Γ’ Λυκείου, το θέμα της διδασκαλίας του σχεδίου θίγει ευρύτερα το ζήτημα της διδασκαλίας πανελλαδικώς εξεταζόμενων ειδικών μαθημάτων, και κυρίως ιταλικά, ισπανικά, αρμονία, έλεγχος μουσικών και ακουστικών ικανοτήτων, μουσική αντίληψη και γνώση, μουσική εκτέλεση και ερμηνεία, κανένα από τα οποία δε διδάσκεται στη Γ’ τάξη Γενικού Λυκείου. Εν προκειμένω, υπήρχε πάλι πολύ χαμηλή συμμετοχή των μαθητών, παραδείγματος χάρη το Γραμμικό Σχέδιο το έτος 2019-2020 επέλεξαν και παρακολούθησαν μόλις 4 στους 100 μαθητές. Στις προθέσεις του Υπουργείου είναι να εξετάσει συνολικά το ζήτημα της διδασκαλίας των ειδικών πανελλαδικώς εξεταζόμενων μαθημάτων”
Η συζήτηση που προέκυψε:
Τις τελευταίες μέρες προέκυψε ένα ζήτημα με την είδηση που αναφέρει πως “καταργούνται τα καλλιτεχνικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση”. Η είδηση αυτή εμφανίστηκε σε αρκετά δημοσιογραφικά site τα οποία επικαλέστηκαν, ως πυρήνα τους, πληροφορίες και δημοσιεύματα από την περίοδο ανεπίσημης εξαγγελίας αλλαγών στο ωρολόγιο πρόγραμμα και διαβούλευσης νομοσχεδίου από το 2013, ενώ στον σχετικό νόμο που τελικά ψηφίστηκε τότε δεν συμπεριλήφθησαν διατάξεις που καταργούν τα μαθήματα σχετικά με την Τέχνη. Αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος.
Από την άλλη πλευρά αυτό που δεν σημείωσαν αμέσως τα site που έσπευσαν να καταγγείλουν την παραπληροφόρηση -και η Lavart ήταν ένα από αυτά- είναι το γεγονός πως στον νέο ΦΕΚ (Ν.4692/2020 και ΥΑ υπ’ αριθμ. 74181/Δ2 “Ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθημάτων των Α΄, Β΄ και Γ΄ τάξεων του Γενικού Λυκείου” ΦΕΚ Β΄ 2338/15-06-2020) το οποίο παρουσιάζει το ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθημάτων του Λυκείου σήμερα δεν εμφανίζονται πουθενά, ούτε το μάθημα των καλλιτεχνικών αλλά ούτε και τα μαθήματα του Γραμμικού και Ελεύθερου σχεδίου τα οποία ωστόσο συνεχίζουν να είναι προαπαιτούμενα για την εισαγωγή σε συγκεκριμένες πανεπιστημιακές σχολές. Για αυτές τις αλλαγές θα μιλήσουμε σήμερα.
Στα 5 χρόνια λειτουργίας της Lavart, το όραμα το οποίο είχαμε, έχουμε και θα συνεχίσουμε να έχουμε καθώς και ο σκοπός μας είναι διπλός. Από την μία πλευρά, η αληθής, αντικειμενική, αξιοπρεπής και αξιόπιστη παρουσίαση, μακριά από συντεχνίες και μηχανισμούς, γεγονότων που αφορούν τις τέχνες και τον πολιτισμό και από την άλλη πλευρά η ίδια η προάσπιση αυτού του βασικού πυλώνα κάθε σύγχρονου κράτους που ονομάζεται τέχνες και πολιτισμός. Και στην περίπτωσή της Lavart αυτά δεν αποτελούν απλά λόγια, καθώς ΚΑΙ κανείς ποτέ δε βρέθηκε να κατηγορήσει την ομάδα μας για μεροληψίες και “περίεργες” ειδήσεις αλλά και το συντακτικό επίπεδο αλλά και οι άνθρωποι που την πλαισιώνουν κινούνται σε έλλειψη κάθε μικρότητας, κάτι που παρατηρείται κατά κόρον σε ανάλογης θεματολογίας ιστοσελίδες, αλλά και υψηλού επιιπέδου λόγο, πέρα από τη διαρκή επιχειρηματολογία. Το πρώτο σκέλος αυτού του οράματος μας υποχρεώνει, για να είμαστε εμείς καλά πρωτίστως με τους εαυτούς μας, να στηλιτεύσουμε οποιαδήποτε είδηση παρουσιάζει διαστρεβλωμένη την πραγματικότητα του Πολιτισμού και αυτό πράξαμε. Η συγκεκριμένη είδηση και συγκκριμένα η έκφραση πως “τα καλλιτεχνικά καταργούνται από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση” (πέραν των επίσης εσφαλμένων στοιχείων εντός του άρθρου) ήταν fake news και αναγνωρίσαμε ως καθήκον μας να το αναφέρουμε. Στον παρόντα χρόνο, όμως, το πρόβλημα δεν είναι αυτό.
Ο προβληματισμός μας έγκειται στο γεγονός πως η εν λόγω είδηση εμπεριέχει ένα στοιχείο παρουσίασης, τόσο λυπηρό αλλά παράλληλα άξιο ενδεχομένως και οργής: Πως καταργούνται τα καλλιτεχνικά από το Λύκειο. Γιατί; Ποιοι μπορεί να είναι οι λόγοι για τους οποίους πρέπει να συμβεί κάτι τέτοιο; Ποια θα είναι τα αποτελέσματα μιας τέτοιας αλλαγής; Και αυτά θα πούμε παρακάτω.
Υπάρχουν άραγε λόγοι -αναγκαίοι και συνάμα επαρκείς- προκειμένου να μπορούμε να δεχτούμε την αναγκαιότητα κατάργησης των καλλιτεχνικών μαθημάτων από το Λύκειο; Εάν δεν υπάρχουν τότε αυτή η αλλαγή δεν μπορεί παρά να χαρακτηριστεί ως παράλογη, περιττή, αλλά και όπως θα προσπαθήσουμε να δείξουμε, δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από όσα καταφέρνει -εάν καταφέρνει- να επιλύσει. Ας προσπαθήσουμε για μια στιγμή να μπούμε στα παπούτσια αυτών που σκέφτηκαν (εάν όντως το σκέφτηκαν) ή που συμφωνούν με την κατάργηση των καλλιτεχνικών και ας προσπαθήσουμε να αναλογιστούμε τους λόγους για τους οποίους θα δεχόμασταν μία τέτοια σκέψη:
1: Το μάθημα των καλλιτεχνικών δεν το επιλέγουν οι μαθητές
Υπάρχει μια κρυφή παγίδα κατά την γνώμη μας σε αυτή την αιτιολόγηση. Η σχετική απόφαση του Υπουργείου αναφέρει πως τα παιδιά δεν επιλέγουν το μάθημα των καλλιτεχνικών και της μουσικής και αυτό είναι λόγος επαρκής προκειμένου τα μαθήματα αυτά να καταργηθούν. Θεωρούμε άστοχη την παρατήρηση του Υπουργείου καθώς τέτοια μαθήματα είναι χρήσιμα για την ηθική και πνευματική καλλιέργεια των παιδιών. Είναι θλιβερό να καλούμαστε να παρουσιάσουμε εν έτη 2020 επιχειρήματα σχετικά με την αξία της καλλιτεχνικής καλλιέργειας των παιδιών, επιχειρήματα τα οποία σπουδαίοι φιλόσοφοι, καλλιτέχνες και παιδαγωγοί έχουν διατυπώσει ήδη από την αρχαιότητα. Που έγκειται όμως η παγίδα; Κατά τη γνώμη μας έγκειται στο γεγονός πως ήδη εκ προοιμίου τα καλλιτεχνικά και η μουσική τοποθετούνται στο ωρολόγιο πρόγραμμα από όλες τις κυβερνήσεις ως τώρα απέναντι σε άλλα μαθήματα όπως η πληροφορική. Σε έναν κόσμο σαν αυτό που ζούμε όπου τα παιδιά βομβαρδίζονται συνεχώς με πληροφορίες σχετικά με την αξία του ίντερνετ και των υπολογιστών αλλά και παρουσιάζουν ήδη από μικρότερες ηλικίες έναν εθισμό προς τις οθόνες, ζητάμε από τα παιδιά να διαλέξουν μεταξύ καλλιτεχνικών και πληροφορικής. Έπειτα, ακριβώς επειδή δεν επιλέγουν το μάθημα, φτάνουμε στο σημείο να εξετάζουμε σοβαρά την κατάργησή του ή να το καταργούμε κιόλας. Είναι οι επιλογές των παιδιών επαρκής γνώμονας προκειμένου να επιλέξουμε ποια μαθήματα θα κρατήσουμε στο πρόγραμμα και ποια όχι; Είναι σαν να λέμε πως επειδή ένα μέρος του λαού αποφάσισε πως μέσα στα εμβόλια θα υπάρχει το 5G, να μην προχωρήσουμε σε εμβολιασμο επειδή το λέει ένα μέρος του λαού. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις δεν είναι υποχρεωμένες να ακούν τους πολίτες και μάλιστα πολύ σοβαρά. Αναλογιστείτε για λίγο τι θα συνέβαινε εάν αφήναμε τα παιδιά να επιλέξουν τα ίδια τι θέλουν να διδαχθούν. Πόσα μαθήματα από αυτά που τώρα διδάσκονται θα συνέχιζαν να διδάσκονται εάν το κριτήριό μας ήταν το τι προτιμούν τα παιδιά και όχι το τι πρέπει να διδαχτούν.
2: Το μάθημα των καλλιτεχνικών δεν γίνεται σωστά.
Μία βόλτα στα σχόλια που βρίσκονται στα social media θα σας πείσει πως αυτή η θέση βρίσκει σίγουρα πολλούς υποστηρικτές. Πάρα πολλοί άνθρωποι αναφέροντας και δικές τους προσωπικές μαρτυρίες – αναμνήσεις σημειώνουν πως τα μαθήματα των καλλιτεχνικών πρέπει να καταργηθούν γιατί δεν γίνονται σωστά, κανείς δεν μαθαίνει τίποτα και απλά οι μαθητές χάνουν χρόνο. Αρχικά υπάρχει ένα λογικό σφάλμα σε αυτή την θέση, το πολύ γνωστό μας σφάλμα της γενίκευσης. Βλέπω έναν αστυνομικό να χτυπά έναν πολίτη συμπεραίνω πως όλοι οι αστυνομικοί είναι τραμπούκοι, βλέπω ένα μετανάστη να παρανομεί συμπεραίνω πως όλοι οι μετανάστες είναι εγκληματίες, δεν είχα καλό καθηγητή καλλιτεχνικών στο σχολείο άρα το μάθημα των καλλιτεχνικών είναι άχρηστο και δεν γίνεται σωστά. Τετράγωνη λογική. Εάν ένα μάθημα δεν γίνεται σωστά, βρίσκεις τρόπο να το κάνεις σωστά. Κάποιοι το διδάσκουν σωστά και γεννούν ερεθίσματα στα παιδιά. Γίνεται να καλλιεργήσεις καλλιτεχνικές ευαισθησίες στα παιδιά αρκεί να βρεις το σωστό τρόπο για να το κάνεις. Θέλουμε όμως; Θέλουμε πολίτες με καλλιτεχνικές ευαισθησίες και ανώτερη αισθητική;
3: Τι σχολείο θέλουμε τελικά;
Τι ζητάμε από τους μαθητές στο Λύκειο; Είναι ξεκάθαρο το τί θέλουμε τελικά από τα παιδιά; Εάν δεν είναι ξεκάθαρο σε εμάς τότε πως απαιτούμε να είναι ξεκάθαρο γι’ αυτά; Θέλουμε ένα Λύκειο που προσφέρει εργαλειακή γνώση, ικανή να ετοιμάσει τα παιδιά για να δώσουν εξετάσεις και να μπουν στις σχολές της επιλογής τους; Θέλουμε ένα Λύκειο το οποίο τους προετοιμάζει για την κοινωνία και τον έξω κόσμο; Θέλουμε να δημιουργήσουμε αυριανούς ικανούς επαγγελματίες σε διάφορους τομείς ή ενεργούς συνειδητοποιημένους πολίτες; Επαναλαμβάνουμε σε αυτό το σημείο πως οι τέχνες και ο πολιτισμούς αποτελούν βασικά στοιχεία που απαιτούνται προκειμένου να καλλιεργηθεί ο χαρακτήρας και οι ευαισθησίες των νέων.
Τι σχολείο θέλουμε λοιπόν τελικά; Θέλουμε απλώς νέους να μαθαίνουν να λύνουν εξισώσεις και να μεταφράζουν αρχαία κείμενα; Να παπαγαλίζουν χημικούς τύπους και ιστορικά γεγονότα για να δώσουν εξετάσεις; Γίνονται όλα αυτά τα μαθήματα σωστά και με τον όρο σωστά εννούμε δημιουργικά, να γεννούν ερεθίσματα και ενδιαφέρον στα παιδιά ή απλά μαθαίνουν πληροφορίες -που μετά από ένα εξάμηνο θα έχουν ξεχάσει- απλώς για να δώσουν εξετάσεις; Ας απαντήσει ο καθένας για τον εαυτό του σ’ αυτή την ερώτηση.
4: Δεν υπάρχει χρόνος στο σύγχρονο Λύκειο για τέτοια μαθήματα.
Δυστυχώς το Λύκειο αποτελεί αποκλειστικά την προετοιμασία των μαθητών προκειμένου να πετύχουν στο Πανεπιστήμιο, τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Εδώ και αρκετά χρόνια φαίνεται πως δεν υπάρχει χρόνος και χώρος για τα καλλιτεχνικά αλλά και τη φυσική αγωγή. Είναι τα καλλιτεχνικά και η καλλιέργεια των παιδιών περιττός χρόνος στο σύγχρονο Λύκειο; Εάν ναι -και γι αυτό πρέπει να καταργηθούν- είναι το μόνο μάθημα που δεν πληρεί τις παραπάνω συνθήκες; Είναι άστοχο κάποιοι να υποστηρίζουν πως τα καλλιτεχνικά είναι χαμένος χρόνος αλλά από την άλλη να επιμένουν πως τα παιδιά στο Λύκειο πρέπει να διδάσκονται Θρησκευτικά. Πραγματικά, δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με τα Θρησκευτικά ως μάθημα όταν αυτό γίνεται σωστά – με μια μορφή θρησκειολογίας, για παράδειγμα. Αλλά αυτό διαφέρει πάρα πολύ από το πως όντως διδάσκονται. Εάν λοιπόν τίθεται ζήτημα χρόνου στο σύγχρονο Λύκειο τότε μάλλον πρέπει να σκεφτούμε την κατάργηση κι άλλων μαθημάτων. Δεν φαίνεται να αρέσει σε πολλούς όμως αυτή η ιδέα. Εάν από την άλλη δεν τίθεται ζήτημα χρόνου τότε μάλλον πρέπει να αναζητήσουμε την αιτία στους παραπάνω προβληματισμούς.
Πράγματι, τι σχολείο θέλουμε τελικά; Τι είδους μαθητές; Τι είδους μελλοντικούς πολίτες;
Υ.Γ: Δεν αναφερθήκαμε καθόλου στο ζήτημα των μαθημάτων Γραμμικό και Ελεύθερο σχέδιο καθώς φαίνεται να μην είναι τόσο σαφής ακόμα η κατάσταση σχετικά με αυτά τα μαθήματα. Όπως φαίνεται στην παραπάνω ανακοίνωση η κυβέρνηση αναφέρει πως “εξετάσει συνολικά το ζήτημα της διδασκαλίας των ειδικών πανελλαδικώς εξεταζόμενων μαθημάτων“. Αναμένουμε τις εξελίξεις.
Κείμενο: Δημήτρης Φαργκάνης, Πουλακίδας Παναγιώτης
