“Ιησούς από τη Ναζαρέτ” – Η μουσική πίσω από τη σειρά

Δέος μέσω λιτότητας

Εν μέσω γιορτών μια μερίδα ανθρώπων που πλήττονται από την κοινωνική απομόνωση είναι αυτή των πιστών. Όπως κάθε άνθρωπος επιθυμεί και θέλει να μετέχει στις δραστηριότητες η οποίες τον εκφράζουν και του προσφέρουν μια αίσθηση ολοκλήρωσης και κάθαρσης, έτσι και άπαντες πιστοί όλων των θρησκειών επιθυμούν και προσμένουν την συνάντηση τους στους ναούς προς τέλεση των ιερών τους μυστηρίων. Δυστυχώς, όμως, με τους καιρούς που διανύουμε, η τέλεση αυτών κρίνεται επικίνδυνη και απαγορευτική για το λαό. Αυτό γίνεται πιο επώδυνο τώρα, τη Μεγάλη Εβδομάδα, που οι συμπολίτες μας χριστιανοί καλούνται να κάνουν αποχή από την εκκλησία κατανοώντας τη σημαντικότητα του αγαθού της δημόσιας υγείας. Επιδεικνύουν σθένος, που ενισχύεται από την πίστη τους για καλύτερες μέρες και καλώς επιλέγουν να αφήσουν πίσω κάποιες, οπισθοδρομικές ίσως, αντιλήψεις κάποιων μελών του κλήρου. Εμείς σήμερα στο μηνιαίο ραντεβού μας θα ασχοληθούμε με τη μουσική μιας σειράς συνυφασμένης με τη Μεγάλη Εβδομάδα. Σας παρουσιάζουμε τη μουσική από το «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ».

Ο «Ιησούς από τη Ναζαρέτ» είναι η σκηνοθετική προσπάθεια του ιταλικής καταγωγής Franco Zeffirelli να μεταφέρει στις οθόνες όλων τη ζωή και τα πάθη του Ιησού Χριστού. Το σενάριο έχει γραφτεί από τον ίδιο σε συνεργασία με τον Anthony Burgess, και την Suso Cecchi d’Amico. Η επιτυχία της σειράς, που αποτελεί μια Βρετανική-Ιταλική παραγωγή, οφείλεται στην επιλογή των σεναριογράφων να προσδώσουν, τόσο μια χρονολογική σειρά στα γεγονότα της ζωής του Ιησού, όσο και να αποτυπώσουν περισσότερο την ανθρώπινη πλευρά του, τα πάθη του και το έργο του, επιλέγοντας να μην χρησιμοποιήσουν ειδικά εφέ για τα θαύματα και να μην συμπεριλάβουν σκηνές μεταφυσικού περιεχομένου. Το αποτέλεσμα χαρακτηρίζεται από μια επιτυχία ταύτισης του θεατή με το βιωματικό χαρακτήρα της ταινίας, εφόσον συνειδητοποιεί το έργο της θρησκευτικής επανάστασης που επέρχεται. Σε αυτό βοηθά επίσης και η καλή σκιαγράφηση της κοινωνίας και του πολιτικού κλίματος της εποχής, βάζοντας μας για τα καλά μέσα στον κόσμο.Όσον αφορά το ηχητικό κομμάτι της παραγωγής αυτό έγινε από τον Maurice Jarre, έναν συνθέτη και μαέστρο γαλλικής καταγωγής και από τους σημαντικότερους του 20ου αιώνα. Έχει στο ενεργητικό του 9 υποψηφιότητες για βραβεία Όσκαρ στον τομέα της καλύτερης ηχητικής ένδυσης, από τις οποίες έχει κερδίσει τις 3, για τις ταινίες «Laurence of Arabia», «Doctor Zhivago» και «A passage to India». Το soundtrack της σειράς εναποτίθεται στο είδος της κλασσικής μουσικής και παρουσιάζει τη μεγαλειότητα που θα περιμέναμε από ένα θρησκευτικό/ιστορικό δράμα της εποχής, παρουσιάζοντας όμως παράλληλα και μια αρμόζουσα λεπτότητα σε σημεία. Αυτό το επιτυγχάνει χρησιμοποιώντας τα εξής τρία χαρακτηριστικά: Την ποικιλομορφία της κλασσικής μουσικής, την χρήση ανατολίτικων κλιμάκων στις συνθέσεις και την εναλλαγή μπάσων, πρίμων μελωδιών για τον χαρακτηρισμό του επίγειου και του επουράνιου αντίστοιχα.Ξεκινώντας με το πρώτο χαρακτηριστικό, είναι πλέον ευρέως γνωστό ότι η κλασσική μουσική ήταν η πρώτη επιλογή για όλες τις μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές, με έμφαση κυρίως αυτών στα μέσα του 20ου αιώνα. Ο λόγος είναι απλός. Ο οπτικός πλούτος της εποχής που το Χόλιγουντ μεσουρανούσε και ο επικός χαρακτήρας των δραμάτων μπορούσε να συνοδευτεί μόνο με την ομορφότερη και πιο εκλεπτυσμένη των μουσικών, την κλασσική. Κάποιος θα μπορούσε να πει το αντίθετο. Ότι, όπως η κλασσική μουσική ανά τους αιώνες ασχολούνταν στο πυρήνα της με τα αρχαία δράματα και τα θρησκευτικά πάθη, ο κινηματογράφος και η εικόνα ήρθαν να συμπληρώσουν αυτήν τη δημιουργία. Στον πυρήνα της, η κλασσική μουσική είναι συνυφασμένη με ένα συναίσθημα δέους και μεγαλείου και μια μεγέθυνση όλων των συναισθημάτων που προκαλούνται στον ακροατή. Στη σειρά μας, υπάρχουν αυτά τα χαρακτηριστικά στη μουσική, αλλά αποφεύγεται η φανφάρα χάριν εντυπωσιασμού (χαρακτηριστικό του Χόλιγουντ) και επιλέγεται η λιτότητα χάριν αμεσότητας και γνήσιας συγκίνησης.Σε άμεση συσχέτιση, έρχεται να κλειδώσει το τρίτο χαρακτηριστικό, ως απόρροια των μεθόδων που σου επιτρέπουν να αντιστοιχίσεις μια εικόνα, ή μια ιδέα με έναν μουσικό χαρακτήρα. Το κυρίως θέμα της σειράς, απλό και όμορφο, έρχεται σε παραλλαγές, μπάσες και πρίμες, που όπως προαναφέραμε σηματοδοτούν το επίγειο και το επουράνιο. Η συσχέτιση αυτή γίνεται για τον απλούστατο λόγο ότι έχουμε στο μυαλό μας τις μπάσες νότες χαμηλά, και τις πρίμες ψηλά, λειτουργώντας έτσι ως παραλληλισμοί. Επίσης, μην ξεχνάμε, ότι στον ύστερο μεσαίωνα και στην αναγέννηση η ψηλή φωνή ήταν κάτι το μοναδικό, το θείο, το εκλεπτυσμένο και υπήρχε η βάρβαρη μέθοδος της δημιουργίας των καστράτο (Castrati), ανδρών ερμηνευτών της εκκλησιαστικής μουσικής, ή/και της όπερας, οι οποίοι είχαν υποστεί ευνουχισμό έτσι ώστε να μην βαρύνει η φωνή τους λόγω της μεταφώνισης και να διατηρηθεί ο υψηλός της χαρακτήρας. Αυτός ο παραλληλισμός που επιτυγχάνεται λειτουργεί καλύτερα από ένα αντίστοιχο οπτικό ειδικό εφέ, καθώς το δεύτερο είναι έρμαιο του χρόνου και της αντίληψης μας, η οποία αλλάζει με το πέρας του, άρα και δυστυχώς το κάνει να φαίνεται παλιό και γερασμένο.Όσον αφορά τη χρήση των ανατολίτικων κλιμάκων στα πλαίσια της κλασσικής μουσικής, αυτή γίνεται για να προσδώσει το γεωγραφικό μέρος και τον πολιτισμό στον οποίο η ιστορίας μας λαμβάνει χώρα. Ενώ μας φαίνεται κάτι το δεδομένο στο να γίνεται, δεν παύει να είναι πολύ σημαντική αυτή η συνειδητοποίηση του που βρισκόμαστε. Αυτό γιατί, όλο το καστ και η επιλογή του, έχει γίνει με την εικόνα των προσώπων που έχει στο μυαλό της η δυτική κοινωνία, για τον Χριστό και τους Αποστόλους και είναι αυτή της καυκάσιας φυλής. Άρα λοιπόν, η μόνη επαφή που μπορούμε να έχουμε με το περιβάλλον που όλα λαμβάνουν χώρα είναι μέσω των σκηνικών και της μουσικής. Κι ενώ τα πρώτα μπορούν να περιέχουν δημιουργικές ελευθερίες, η δεύτερη δεν μπορεί χωρίς να χάσει το χαρακτήρα της. Επίσης, ίδια χρήση αυτών των κλιμάκων δημιουργεί έναν μυστικιστικό χαρακτήρα, ακριβώς λόγω του είδους του ακούσματος στον δυτικό κόσμο, που είναι για αυτούς είναι σχετικά ξένο και πρωτόγνωρο.

Καταλήγουμε λοιπόν, ότι η μουσική συνοδεύει την εικόνα της σειράς καλύπτοντας η μια τις ατέλειες της άλλης και το αντίστροφο. Συμπληρώνει με τη λιτότητα της την εικόνα του ανθρώπινου Ιησού και την ολοκληρώνει με την υπερβατικότητα του, υπενθυμίζοντας στους πιστούς της, ότι ο Χριστός ξεκίνησε ως άνθρωπός και κατέληξε θεός, υπενθυμίζοντας ότι ο καθένας κρύβει μέσα του αυτή την υπερβατικότητα. Πρόκειται για ένα όμορφο μήνυμα, που αντί να καταπιέζει τον πιστό, τον παροτρύνει να παλέψει και να πάρει τη ζωή στα χέρια του.Κλείνοντας, οι ύμνοι που έχουν γραφτεί και ψάλλονται αυτές τις μέρες διακατέχονται από ένα συναίσθημα αγάπης του συνθέτη προς τον δημιουργό του. Αυτή η αγνή προσφορά είναι που τους κάνει τόσο όμορφους σαν άκουσμα. Για να τους εκτιμήσουμε περισσότερο, αξίζει να αναλογιστούμε γιατί κατηγορήθηκε στην εποχή του ο Ιησούς, για τις συναναστροφές του με κλέφτες, ζητιάνους και ιερόδουλες, την προσμονή του για ένα καλύτερο αύριο για τους ανθρώπους και τη μάχη του με το status quo της εποχής του. Ακόμη και ο ίδιος αμφέβαλλε για τον εαυτό του, αλλά ήταν συνειδητοποιημένος ότι η κόσμος δεν αλλάζει από την κορυφή του, αλλά προσφέροντας την πραγματική βοήθεια σε όσους την έχουν ανάγκη. Σας ευχόμαστε καλή ανάσταση, ως καλύτεροι και ομορφότεροι άνθρωποι.

Κείμενο: Γιάννης Σαρρής (Lavart)

Πηγές Φωτογραφιών: 1-4, 5 ,6