Η μελέτη της προσωπικότητας και του τρόπου δημιουργίας της έχει απασχολήσει τους επιστήμονες για αιώνες. Με τον όρο «προσωπικότητα» αναφερόμαστε στα διαφορετικά μοτίβα σκέψης, συμπεριφοράς και συναισθημάτων κάποιου ανθρώπου και επηρεάζει σχεδόν κάθε πλευρά της ανθρώπινης εμπειρίας.
Η μελέτη των προσωπικοτήτων συνήθως εμπίπτει στις εξής δύο κατηγορίες:
• Κατανόηση των διαφορών στα προσωπικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων
• Παρατήρηση του τρόπου με τον οποίο οι διαφορετικές πλευρές ενός ανθρώπου συνενώνονται σε ένα ενιαίο σύνολο
Υπάρχουν πολλές θεωρίες σχετικά με το πώς η προσωπικότητα δημιουργείται, προσαρμόζεται και επηρεάζεται από το εξωτερικό περιβάλλον κάποιου. Μία μελέτη της προσωπικότητας εστιάζει στη σειρά γέννησης του ατόμου. Η θεωρία αυτή διαμορφώθηκε από τον Alfred Adler τον 20ο αιώνα και υποστήριζε πως η σειρά στην οποία γεννήθηκε ένα παιδί επηρεάζει την προσωπικότητά του.
Ο Alfred Adler γεννήθηκε λίγο έξω από τη Βιέννη το 1870. Ξεκίνησε την καριέρα του ως οφθαλμολόγος και έπειτα ακολούθησε μία πιο γενική πορεία στον χώρο της επιστήμης. Το 1907 γνώρισε τον Sigmund Freud και διαμόρφωσε μια επαγγελματική σχέση μαζί του, δίπλα σε άλλους διακεκριμένους ψυχαναλυτές της εποχής. Όσο εξελισσόταν η καριέρα του, ο ίδιος δημιουργούσε ένα ψυχολογικό κίνημα που βασιζόταν σε μία ολιστική θεώρηση του ανθρώπου.
Αντίθετα με τον Freud, ο Adler θεωρούσε ότι η κοινωνικές πλευρές της ζωής ενός ατόμου ήταν το ίδιο σημαντικές με τις εσωτερικές σκέψεις και τα συναισθήματα. H επιθυμία του Adler να καταλάβει, πώς οι κοινωνικοί παράγοντες επηρεάζουν την προσωπικότητα, επεκτάθηκε έως την ανάπτυξη των παιδιών. Η θεωρία του σχετικά με τη σειρά γέννησης περιέγραφε το πώς το οικογενειακό περιβάλλον διαμορφώνει τις σκέψεις και τη συμπεριφορά των παιδιών.
Μία λανθασμένη εντύπωση σχετικά με την θεωρία του Adler για την σειρά γέννησης των παιδιών
Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που εξαρτώνται από την σειρά γέννησης δεν είναι απαραίτητα παρόντα τη στιγμή που γεννιέται ένα παιδί μέσα σε μια οικογένεια. Για παράδειγμα, το πρώτο παιδί δεν γεννιέται με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, ενσωματωμένα στην ψυχοσύνθεσή του. Ο Adler ρίχνει φως στο πώς τα οικογενειακά περιβάλλοντα και οι δυναμικές παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας κατά τη διάρκεια των αναπτυξιακών ετών ενός παιδιού. Παρόλο που κάθε οικογένεια είναι διαφορετική, υπάρχουν πολλές ομοιότητες μεταξύ των αλληλεπιδράσεων των γονιών με τα παιδιά καθ’ όσο μια οικογένεια επεκτείνεται και διαμορφώνεται.
Άλλοι παράγοντες, εκτός από τη σειρά γέννησης, που επηρεάζουν την προσωπικότητα των παιδιών, είναι οι διασπασμένες οικογένειες, οι υιοθεσίες, οι ηλικιακές διαφορές, τα προβλήματα υγείας και τα ψυχικά προβλήματα, το φύλο των παιδιών και ο θάνατος κάποιου μέλους.
Τι αντίκτυπο έχει τελικά η σειρά γέννησης των παιδιών;
Το μοναχοπαίδι
Η γέννησή του είναι ένα «θαύμα» για την οικογένεια και οι γονείς δεν έχουν καθόλου προηγούμενη εμπειρία. Απολαμβάνει το 100% της προσοχής και από τους δύο γονείς και ενδέχεται να ανταγωνίζεται τον έναν από τους δύο. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είναι κακομαθημένο και υπερπροστατευμένο. Όσον αφορά τα χαρακτηριστικά του, του αρέσει να είναι το κέντρο της προσοχής, συχνά έχει πρόβλημα με το να μοιράζεται και δείχνει μία προτίμηση στην ενήλικη γλώσσα και παρέα.
Το μεγαλύτερο παιδί
Έχει εκθρονιστεί από το επόμενο παιδί και πρέπει να μάθει να μοιράζεται. Οι προσδοκίες των γονιών είναι συνήθως πολύ υψηλές, συχνά του αποδίδονται ευθύνες και αναμένεται να λειτουργεί ως το σωστό παράδειγμα. Υπάρχει περίπτωση να εξελιχθεί σε αυταρχικό και αυστηρό, αφού πιστεύει πως η ισχύς είναι το δίκιο του. Μπορεί να γίνει βοηθητικό, εάν ενθαρρυνθεί προς αυτή την κατεύθυνση.
Το δεύτερο παιδί
Έχει μονίμως την αίσθηση πως πρέπει να φτάσει κάποιον που προπορεύεται. Είναι πιο ανταγωνιστικό και θέλει να ξεπεράσει το μεγαλύτερο παιδί. Για αυτούς τους λόγους, ενδέχεται να επαναστατήσει.
Το μεσαίο παιδί
Ενδέχεται να αισθάνεται πως το έχουν εκδιώξει από μία θέση σημαντικότητας. Μπορεί να είναι ιδιαίτερα πράος και ήρεμος άνθρωπος χωρίς εξάρσεις και υπάρχει πιθανότητα να δυσκολεύεται να βρει τη «θέση» του στον κόσμο.
Το μικρότερο παιδί
Έχει πολλές «μητέρες» και πολλούς «πατεράδες», αφού τα μεγαλύτερα αδέρφια προσπαθούν να το διδάξουν. Ενδέχεται να έχει μεγάλα σχέδια, τα οποία, ωστόσο, δεν ολοκληρώνονται. Συχνά είναι κακομαθημένο και μπορεί να παραμείνει «μωρό».
Τα δίδυμα αδέρφια
Το ένα είναι συνήθως πιο ενεργό, οι γονείς ενδέχεται να αντιμετωπίζουν το ένα ως μεγαλύτερο κι αυτό συνήθως θα γίνει ο «αρχηγός». Είναι πιθανό να αντιμετωπίζει προβλήματα ταυτότητας.
Το «παιδί φάντασμα»
Το παιδί που γεννιέται έπειτα από τον θάνατο του πρώτου παιδιού ενδέχεται να έχει ένα «φάντασμα» μπροστά του. Η μητέρα μπορεί να γίνει υπερπροστατευτική και το παιδί είναι πιθανό να επαναστατήσει ενάντια στην αίσθηση πως συγκρίνεται διαρκώς με μία ιδεατή ανάμνηση.
Το υιοθετημένο παιδί
Οι γονείς μπορεί να αισθάνονται τόσο ευγνώμονες που έχουν ένα παιδί που μπορεί να το κακομάθουν, έτσι το παιδί γίνεται απαιτητικό. Εν τέλει, μπορεί να εξιδανικεύσει ή να αισθανθεί αποστροφή για τους βιολογικούς του γονείς.
Το μοναδικό αγόρι ανάμεσα σε κορίτσια
Ενδέχεται να προσπαθήσει να αποδείξει πως είναι ο «άντρας» της οικογένειας ή, αντίθετα, να γίνει πιο θηλυπρεπές.
Το μοναδικό κορίτσι ανάμεσα σε αγόρια
Τα μεγαλύτερα αδέρφια μπορεί να δρουν ως προστάτες του. Ενδέχεται να επιδεικνύει έξτρα θηλυκότητα ή να γίνει «αγοροκόριτσο». Είναι πιθανό να προσπαθεί διαρκώς να ευχαριστήσει τον πατέρα.
Όλα τα παιδιά αγόρια/Όλα τα παιδιά κορίτσια
Το παιδί μπορεί να ισχυροποιήσει τον ρόλο που του δόθηκε εξαιτίας του φύλου του ή, αντίθετα, να εναντιωθεί με σθένος απέναντι σε αυτόν.
Σειρά γέννησης και επαναστατικές προσωπικότητες
Ο Αμερικανός ψυχολόγος Frank J. Sulloway, o οποίος στα μέσα της δεκαετίας του ‘90 ασχολήθηκε με τη συγγραφή βιβλίων σχετικά με ηγετικές φιγούρες που ήταν τα πρώτα παιδιά της οικογένειας και επαναστάτες που γεννήθηκαν αργότερα, παρατήρησε μία παρόμοια τάση. Ανάμεσα σε αυτούς που γεννήθηκαν σε μετέπειτα σειρά βρήκε επαναστάτες και αντιδραστικούς σκεπτικιστές, όπως ο Charles Darwin, o Karl Marx και ο Mahatma Gandhi. Ανάμεσα στα πρώτα παιδιά βρέθηκαν ηγέτες όπως ο Joseph Stalin και ο Benito Mussolini. Η εξήγησή του; Κάθε παιδί καταλαμβάνει έναν συγκεκριμένο ρόλο μέσα στην οικογένεια και μετά χρησιμοποιεί τις δικές του στρατηγικές για να διαχειριστεί τη ζωή. Τα πρώτα παιδιά και τα μοναχοπαίδια δεν έχουν τόσους λόγους για να αντιμάχονται στο status quo και ταυτίζονται περισσότερο με την κοσμοθεωρία των γονιών τους. Τα μικρότερα αδέρφια είναι λιγότερο σίγουρα για τις ιδέες των γονιών τους και, επομένως, επιλέγουν συχνότερα εναλλακτικά μονοπάτια στη ζωή.
Δείτε επίσης:
Κείμενο: Καλαϊτζή Εύη (Lavart)
