Στέλλα Κουφάκη
Τα «Γράμματα σ’ έναν φίλο Γερμανό» έπεσαν στα χέρια μας πριν από περίπου 3 χρόνια. Ήδη μετρούσαμε κάμποσο καιρό υπό καθεστώς κρίσης – καθολικής. Από οικονομική, όπως είχε οριστεί αρχικά, είχε αναχθεί σε πολιτική, κοινωνική, ανθρωπιστική, κι είχε εμποτίσει κάθε πτυχή της ζωής μας. Τότε ήταν που ξεκινήσαμε να διαβάζουμε αυτά τα κείμενα του Αλμπέρ Καμύ. Μακριά από το γνώριμό του ύφος και μέσα από τέσσερις επιστολές, φέρνει αντιμέτωπες δύο στάσεις, εκείνη της ναζιστικής Γερμανίας και την εκ διαμέτρου αντίθετη, της ελεύθερης Ευρώπης. Μιλά ψύχραιμα για αξίες και ιδανικά, όπως η αγάπη για την πατρίδα, ο ρόλος της διανόησης και του πνεύματος, η έννοια της Ευρώπης και του Ανθρώπου. Υπό άλλες συνθήκες, τα γραπτά αυτά θα αποτελούσαν ένα εξαιρετικό έναυσμα φιλοσοφικών – υπαρξιακών αναζητήσεων, ατέρμονων και ντετερμινιστικών, από αυτές που έχουν κάτι από πολιτικό και κοινωνικό προβληματισμό – δυστυχώς ουσιαστικά ανούσιων. Βρισκόμασταν όμως στο 2015, κι όλα αυτά ξέφευγαν πια από τα ασφαλή πλαίσια των θεωρητικών συζητήσεων…
Το εγχείρημα, παράτολμο. Πώς να ανεβάσεις αυτό το κείμενο, ποια συνθήκη να δημιουργήσεις για να αναδείξεις όσο καλύτερα μπορείς τα νοήματά του, να μην του στερήσεις την απλότητά του, να το φέρεις στο σήμερα… Έχοντας αυτές τις σκέψεις στο νου, προχωρούσαν οι αναγνώσεις, οι πρόβες, η έρευνα. Η συνθήκη βρέθηκε – μια γυναίκα αντιτάσσεται στον παραλογισμό της εποχής της και τελικά φυλακίζεται για τα πιστεύω της, που όμως δεν παύει να υποστηρίζει με όσες δυνάμεις τής έχουν απομείνει. Ο λόγος του Καμύ ταίριαξε θαυμαστά με εικόνες του Ταρκόφσκι, του Μπρεσόν και του Ρενέ, με ακούσματα του Μπαχ και του Πράισνερ. Και στο κέντρο της σκηνής, εκείνη η Καρέκλα, εκεί που αρχίζουν και τελειώνουν όλα…
Σοφία Δερμιτζάκη
Η πρώτη μου επαφή με τα «Γράμματα σε ένα φίλο Γερμανό», ήταν περίπου πριν τέσσερα χρόνια. Εμειναν για ένα χρόνο στο συρτάρι. Η κρίση είχε ήδη ξεκινήσει. Η ανάγκη της Ευρώπης, να επαναπροσδιορίσει τη θέση της και τις αξίες της, ήταν ήδη αναγκαία και αυτές οι τέσσερις επιστολές του Καμύ, έμοιαζαν να είναι πιο επίκαιρες από ποτέ. Ο λόγος ένος φιλοσόφου, στην απλή γλώσσα ενός γράμματος! Άμεσος, βαθύς, συναισθηματικός, ευγενής. Μια νηφάλια καταγγελία και μια επιχειρηματολογία άτρωτη, που αποσυναρμολογούσε το «κτήνος» και φανέρωνε όλη τη σαθρότητα του ναζισμού.
Το εγχείρημα ήταν αρκετά δύσκολο. Έπρεπε να βρεθεί μια συνθήκη, που να μετουσίωνε σε θεατρική πράξη, αυτόν τον συμπυκνωμένο λόγο. Και βρέθηκε. Μια γυναίκα που πολεμάει και αντιστέκεται στον παραλογισμό της εποχής της. Μια γυναίκα, που μέχρι και την τελευταία στιγμή προσπαθεί ν’αρθρώσει λόγο. Μια Καρέκλα-Λαιμητόμος, σ’ένα κλειστό δωμάτιο-κελί- τα εγκλήματα δε γίνονται στις πλατείες δημόσια, αλλά κεκλεισμένων των θυρών και υποχθόνια- και εικόνες-προβολές, που έχουν στόχο να αναδείξουν την οικουμενική και υπεριστορική αξία του λόγου του Καμύ.
Κείμενο: Στέλλα Κουφάκη + Σοφία Δερμιτζάκη
«Γράμματα σ’ ένα φίλο Γερμανό» του Αλμπέρ Καμύ στο Μικρό Θέατρο της Μονής Λαζαριστών
