Μουσική και μουσικοθεραπεία. Ποια είναι τα οφέλη στην ψυχολογία αλλά και στη βελτίωση της ζωής των παιδιών με ειδικές ανάγκες και μαθησιακές δυσκολίες
O Sujeet Desai είναι ένας επιτυχημένος μουσικός. Ξέρει και παίζει εφτά μουσικά όργανα: μπάσο κλαρινέτο, άλτο σαξόφωνο, βιολί, κοντραμπάσο, πιάνο, τρομπέτα και ντραμς. Αποφοίτησε από τη Μουσική Ακαδημία Berkshire Hills στη Μασαχουσέτη, μετά από διετή μελέτη στη «Μουσική και τις Ανθρώπινες Υπηρεσίες». Από τον Μάρτιο του 2000, έχει εμφανιστεί, σχεδόν, σε κάθε πολιτεία της Αμερικής αλλά και σε δεκατρείς ακόμη χώρες, ενώ έχει δεχτεί πολλά εθνικά και διεθνή μουσικά βραβεία.
Ο Sujeet Desai είναι 39 χρονών και πάσχει από σύνδρομο Down.
Η μουσική εκπαίδευση αποτελεί ένα εξαιρετικό μέσο για την ανάπτυξη του εγκεφάλου ενός παιδιού αλλά και την απόκτηση δεξιοτήτων. Η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου βοηθά στη συγκέντρωση, στη δημιουργία της αίσθησης του ρυθμού και του συγχρονισμού, ενώ, παράλληλα, παρέχει στο παιδί μια διέξοδο εκφραστικότητας και δημιουργικότητας. Οι ιδιότητες και τα οφέλη της μουσικής είναι αναμφίβολα αμέτρητα και ο ρόλος της είναι ακόμα πιο βασικός στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και ειδικές ανάγκες.
Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες είναι εκείνα που έχουν βλάβες, αδυναμίες, ανικανότητες και αναπηρίες προσωρινές ή μόνιμες. Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες κατατάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα με τη νοητική υστέρηση, σύνδρομο Down, κινητικές και συναισθηματικές διαταραχές ή και πολλαπλές μειονεξίες, έναν συνδυασμό, δηλαδή, των παραπάνω υστερήσεων. Στις μαθησιακές δυσκολίες ή διαταραχές εντάσσονται η υπερκινητικότητα, η δυσκολία συνύπαρξης με άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας, η εύκολη διάσπαση προσοχής, η συναισθηματική αστάθεια, η καθυστερημένη κινητική ή γλωσσική ανάπτυξη, η φτωχή μνήμη, τα έντονα ορθογραφικά προβλήματα και η περιορισμένη αναγνωστική ικανότητα. Οι μαθησιακές δυσκολίες μπορούν να διαγνωστούν αφού φτάσει το παιδί στην σχολική ηλικία. Τα παιδιά αυτά, λόγω της ιδιαίτερης θέσης τους στο κοινωνικό σύνολο, χρειάζονται μια διαφορετική προσέγγιση και ιδιαίτερη προσοχή. Η συμβολή της μουσικής στον θεραπευτικό, μαθησιακό αλλά και ψυχολογικό τομέα είναι μεγάλη, καθώς συμβάλλει στην ψυχολογική ενίσχυση αλλά και στην ενίσχυση των ικανοτήτων της δημιουργικότητας και της έκφρασης των συγκεκριμένων παιδιών.
Τα τελευταία χρόνια, στην Ελλάδα, παρατηρείται ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον προς τα οφέλη της μουσικοθεραπείας στα παιδιά με ειδικές ανάγκες και μαθησιακές δυσκολίες. Οι μελέτες αυξάνονται και μέσα στα επόμενα χρόνια προβλέπεται η άμεση εφαρμογή της στην υγεία.
Τι είναι, όμως, η μουσικοθεραπεία;
Η μουσικοθεραπεία βασίζεται στην φύση του ανθρώπου να αντιδρά στη μουσική, η οποία δεν αλλοιώνεται από αρρώστια ή αναπηρία. Στη μουσική εντοπίζεται ο ρυθμός, η μελωδία, η ένταση, ο παλμός και άλλα στοιχεία που σχετίζονται με την ανθρώπινη οντότητα. Για παράδειγμα, όταν γελάμε δημιουργούμε μελωδίες με συγκεκριμένη διάρκεια. Οι καρδιακοί μας παλμοί είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με τον ρυθμό. Η μουσικοθεραπεία, λοιπόν, δεν επιδιώκει τη μουσική εκπαίδευση ούτε και την ψυχαγωγία, αλλά έναν εναλλακτικό τρόπο έκφρασης και μέσο επικοινωνίας για τα παιδιά με περιορισμένες δυνατότητες λεκτικής επικοινωνίας.
Η μουσικοθεραπεία γίνεται σε συνεδρίες με τον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο σε ένα δωμάτιο γεμάτο μουσικά όργανα που δεν απαιτούν μουσική γνώση. Ο θεραπευτής δεν επεμβαίνει και δεν καθοδηγεί τη μουσική έκφραση. Αντίθετα, παρατηρεί τις κινήσεις του θεραπευόμενου παιδιού βγάζοντας συμπεράσματα για την προσωπικότητα αλλά και τον συναισθηματισμό του. Τα συναισθήματα στην μουσική εκφράζονται μέσα από ηχοχρώματα και δυναμικές, έτσι ο θεραπευτής έχει την δυνατότητα να παρατηρήσει τι συναισθήματα ξυπνάει η μουσική στο παιδί. Αποκωδικοποιώντας αυτά τα συναισθήματα, ο θεραπευτής μπορεί, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη του παιδιού, να το βοηθήσει να καταλάβει ότι όλα τα συναισθήματα είναι αποδεκτά και ότι δεν χρειάζεται να φοβάται να τα εκφράσει.
Οι θεραπευτικοί στόχοι της μουσικοθεραπείας είναι, ανάλογα με τις ανάγκες και τις διαταραχές, η ψυχολογική στήριξη, η ενθάρρυνση της επικοινωνίας με άλλα άτομα, η καλλιέργεια της συγκέντρωσης και της προσοχής και η γενικότερη βελτίωση της ποιότητας ζωής και του παιδιού αλλά και των κηδεμόνων.
Ενώ, λοιπόν, η μουσική θεωρείται για τους περισσότερους ένα μέσο ψυχαγωγίας και διασκέδασης, οι θεραπευτικές του ικανότητες είναι ποικίλες και αρκετά πιο σημαντικές από όσο νομίζουμε. Καθώς η επιστήμη προχωρά, θα ανακαλύπτουμε ακόμα περισσότερους τρόπους να αξιοποιήσουμε τη μουσική αλλά και τις υπόλοιπες τέχνες για την βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, ανεξάρτητα από την ηλικία.
Όπως είπε η Φιλίσια Ρασάντ: Ένα παιδί πριν μιλήσει, τραγουδάει, πριν γράψει, ζωγραφίζει και πριν περπατήσει, χορεύει. Η τέχνη αποτελεί θεμέλιο για την ανθρώπινη έκφραση.
Κείμενο: Χριστίνα Ρουμελιώτη (Lavart)
