Η ανεργία των πτυχιούχων αφορά σχεδόν 1 στους 3 αποφοίτους Πανεπιστημίου. Παρ’ όλ’ αυτά η Πολιτεία επιμένει να ιδρύει νέα πανεπιστημιακά τμήματα.
Στην Ελλάδα του 2020 υπάρχουν 468 πανεπιστημιακά τμήματα, μετά τη φετινή ίδρυση 37 νέων.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την αναβάθμιση των ΤΕΙ, πρακτικά σημαίνει ότι σχεδόν κάθε μαθητής που δίνει Πανελλαδικές μπορεί να περάσει σε κάποιο πανεπιστημιακό τμήμα. Θεωρητικά μπορούν όλοι να γίνουν φοιτητές, και -θεωρητικά- να πάρουν ένα πτυχίο.
Η ανεργία των πτυχιούχων-το αβγό του φιδιού
Μαθαίνοντας κανείς τον ακριβή αριθμό των πανεπιστημιακών τμημάτων της χώρας, δεν μπορεί παρά να εκπλαγεί. Τα 468 τμήματα σε μια χώρα των 10 εκατομμυρίων πολιτών είναι υπερβολικά πολλά. Φέτος είδαμε ότι αρκεί κανείς να δώσει Πανελλαδικές εξετάσεις, να μη δώσει λευκή κόλλα, και σίγουρα- αν δηλώσει όλες τις σχολές της κατεύθυνσής του- θα βρεθεί μία κενή θέση που θα τον καταστήσει φοιτητή.
Αν στη συνέχεια ο φοιτητής καταφέρει να σπάσει το φράγμα του αιωνίου, και να αποφοιτήσει, θα αποτελέσει έναν ακόμη πτυχιούχο της χώρας. Στην περίπτωση που δεν βρει εργασία στο επόμενο διάστημα θα συμπεριληφθεί στο φαινόμενο «ανεργία των πτυχιούχων».
Το ζήτημα δεν είναι όμως τόσο απλό. Το πραγματικό ερώτημα είναι: Τι σπούδασαν αυτοί οι άνθρωποι; Και το βασικότερο: Γιατί το σπούδασαν;
Υπάρχουν πολλά πανεπιστημιακά τμήματα τα οποία δεν θα έπρεπε να συνεχίσουν να υπάρχουν, καθώς δεν έχουν σαφή συσχέτιση με την αγορά εργασίας, ούτε τελικά παράγουν καταρτισμένους επιστήμονες. Αρκεί μια ματιά στις επίσημες αξιολογήσεις ορισμένων τμημάτων -των οποίων τα ονόματα δεν αναφέρονται, προς αποφυγήν στοχοποίησης- και στον μέσο όρο αποφοίτησης από το τμήμα. Υπάρχουν τμήματα 4ετούς φοίτησης στα οποία ο μέσος όρος αποφοίτησης των πτυχιούχων είναι τα 7 ή τα 8 έτη. Αυτά δείχνουν είτε ανεπαρκές ενδιαφέρον προς τη σχολή, είτε χαμηλό επίπεδο φοιτητών ή διδασκαλίας. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζονται αλλαγές.
Για αρχή, οι μαθητές πρέπει να επιλέγουν με περισσότερη προσοχή το τι θα σπουδάσουν, αλλά και να εναποθέτουν οι ίδιοι συγκεκριμένες προσδοκίες σε αυτές τις σπουδές. Στην περίπτωση που επιλέγουν να σπουδάσουν προς τέρψιν και καλλιέργεια, είναι απολύτως θεμιτή κάθε επιλογή. Όταν όμως εμπλέκεται η επαγγελματική αποκατάσταση, χρειάζονται επιπλέον κριτήρια.
Η αξία των σπουδών
Οι πανεπιστημιακές σπουδές είναι μια περίοδος ύψιστης πνευματικής και κοινωνικής καλλιέργειας, την οποία οφείλει ο φοιτητής να αντιμετωπίζει με σεβασμό, και να διαθέτει επαρκή πρόθεση να αξιοποιήσει τη γνώση, την τεχνογνωσία και την εμπειρία που θα του προσφέρει. Στην περίπτωση που κάποιος εισαχθεί σε ένα τμήμα, και καταλάβει (στην πορεία ή και εξαρχής) ότι δεν επιθυμεί να το παρακολουθήσει, αλλά παρόλα αυτά παραμείνει, γίνεται ένα μέρος του προβλήματος, και βάζει ο ίδιος αλυσίδες στο προσωπικό και επαγγελματικό του μέλλον.
Το πτυχίο είναι το μεγαλύτερο άλλοθι για την ανεργία ανθρώπων που έχουν σπουδάσει κάτι που δεν ξέρουν πώς να αξιοποιήσουν, ή που γνώριζαν εξαρχής ότι θα τους αφήσει χωρίς δουλειά. Αισθάνονται αδικημένοι και θύματα των καιρών. Ωστόσο, πρέπει να γίνει σαφές ότι υπάρχει ευθύνη στην ανεργία των πτυχιούχων. Πρέπει να αντιληφθούμε σαν Πολιτεία ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας, και να γίνουν προσπάθειες αναθεώρησης στην ποσότητα και την ποιότητα των πανεπιστημιακών τμημάτων. Κάποια, δυστυχώς, πρέπει να κλείσουν, ενώ άλλα πρέπει να μειώσουν τις θέσεις των εισακτέων.
Για να διατηρηθεί το επίπεδο των σπουδών οφείλει κάθε Σχολή να θέσει ένα κατώτερο όριο-βάση, ώστε να αποφευχθούν περιστατικά όπως τα φετινά, όπου υπήρξαν τμήματα όπως το Περιβάλλοντος στη Ζάκυνθο και το Ζωικής παραγωγής στο Μεσολόγγι, στα οποία η βάση εισαγωγής ήταν 900 και 1025 μόρια αντιστοίχως.
Η ανεργία και η ελληνική κοινωνία
Η ανεργία αυτή τη στιγμή πλήττει το 18.3% του ελληνικού πληθυσμού (Ιούνιος 2020, ΕΛΣΤΑΤ). Πιο συγκεκριμένα, αφορά στο 28% των πτυχιούχων ΑΕΙ, ενώ η ανεργία των πτυχιούχων αποτελεί το 38% του συνολικού ποσοστού των ανέργων. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι το λεγόμενο «χρυσό βραχιόλι», το πολυπόθητο πτυχίο που τόσοι γονείς καρτερούν να αποκτήσει το παιδί τους, δεν είναι παρά ένα προσόν το οποίο δεν προφυλάσσει απαραίτητα από την ανεργία. Η άποψη της ελληνικής κοινωνίας για τους επιστήμονες είναι γνωστή. Θαυμασμός και απέραντος σεβασμός συνοδεύει τις ευχές του κόσμου προς τους νέους επιστήμονες. Η αλήθεια, ωστόσο, κρύβεται κάπου στη μέση. Η αποφοίτηση κάποιου από οποιοδήποτε από τα 468 τμήματα τον καθιστά επιστήμονα; Οι σπουδές σε οποιοδήποτε τμήμα, ανεξάρτητα από την ποιότητά τους, πρέπει να θεωρούνται εισιτήριο στην αγορά εργασίας;
Η απάντηση στην ανεργία
Δεδομένου ότι το πτυχίο του Πανεπιστημίου δεν οδηγεί επ’ ουδενί σε σίγουρη επαγγελματική αποκατάσταση, σε συνδυασμό με τον ανταγωνισμό που επικρατεί σε μια αγορά εργασίας όπου η προσφορά υπερβαίνει κατά πολύ τη ζήτηση, φαίνεται ότι ο καθένας οφείλει να εξελίξει τον εαυτό του, και να επενδύσει κατάλληλα τον χρόνο του. Οι σπουδές σε μια οποιαδήποτε σχολή, χωρίς πλάνο, χωρίς επιπλέον κινήσεις επιμόρφωσης, και κυρίως χωρίς ενδιαφέρον για το αντικείμενο, πολύ πιθανό να οδηγήσουν στην ανεργία των πτυχιούχων. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να σπουδάζει κανείς κάτι που του/της αρέσει. Πολλές φορές και μόνο αυτό αρκεί. Σπουδές για τη χαρά της γνώσης.
Το φαινόμενο, ωστόσο, αφορά κυρίως ανθρώπους που σπουδάζουν κάτι που δεν επιθυμούν, την ώρα που θα μπορούσαν να ασχοληθούν με κάτι που θα τους ταιριάζει και κατ’ επέκταση θα τους προφύλασσε από την ανεργία. Μία υπέροχη επιλογή θα ήταν η ενασχόληση με τα τεχνικά επαγγέλματα, τα οποία παρουσιάζουν τεράστια έλλειψη. Επιπλέον, η ενασχόληση με τη γη και τις καλλιέργειες σε μια χώρα όπως η Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει μια εξαιρετική επιλογή για πολλούς νέους που αναζητούν επαγγελματικό προσανατολισμό.
Χρειάζονται τελικά 468 τμήματα;
Μετά από αυτή τη σύντομη περιγραφή του φαινομένου που αποκαλείται «ανεργία των πτυχιούχων», η ύπαρξη 468 πανεπιστημιακών τμημάτων φαίνεται ότι δεν έχει ωφελήσει ουσιαστικά την κοινωνία. Δημιουργεί απλώς μια ψευδαίσθηση ότι είμαστε πιο μορφωμένοι από ποτέ, και ταυτόχρονα υφαίνει μια παράλογη αίσθηση κοινωνικής αδικίας. Άνθρωποι που πήραν ένα πτυχίο επειδή έτυχε να περάσουν σε ένα τμήμα, που δεν εξέλιξαν τον εαυτό τους σε τίποτα περισσότερο, διαμαρτύρονται για το ότι έμειναν άνεργοι.
Ας μην ξεχνάμε ότι τα 468 τμήματα υπάρχουν σε μια κοινωνία που πριν μερικές δεκαετίες πληττόταν σοβαρά από τον αναλφαβητισμό. Κάποια κατάλοιπα είναι λογικό να παραμένουν. Πρέπει όμως κάποια στιγμή -σαν κοινωνία- να σταματήσουμε να εθελοτυφλούμε και να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Η Πολιτεία που έχει απογοητεύσει τόσους νέους οι οποίοι ολοκληρώνουν τις σπουδές τους γεμάτοι όνειρα, πρέπει να προστατεύσει τους επόμενους, αναθεωρώντας ριζικά τις θέσεις στα Πανεπιστήμια, σε μια προσπάθεια αντιστοίχισής τους με τις θέσεις στην αγορά εργασίας.
Κείμενο: Κλεονίκη Αθανασιάδου (Lavart)
