Howl του Allen Ginsberg: το ουρλιαχτό μίας ολόκληρης γενιάς

«Είδα τα μεγαλύτερα μυαλά της γενιάς μου να καταστρέφονται από την τρέλα» ο πρώτος στίχος εμπεριέχει όλο το νόημα του ποιήματος Howl

Ελεύθερη γραφή χωρίς κανόνες ομοιοκαταληξίας και στροφών, ποίηση που ρέει από την ψυχή στο χέρι και από το χέρι στο χαρτί προκαλώντας ρίγος σε μία ολόκληρη γενιά επειδή γράφτηκε από αυτήν γι’ αυτήν. Τους αποκάλεσαν Beat Generation, οι ίδιοι αποδέχτηκαν με τα χρόνια αυτόν τον τίτλο και τον ενστερνίστηκαν στην μετέπειτα πορεία τους. Το «χτύπο» τον βρίσκει κανείς στα ποιήματα τους, στα πεζά και τα αυτοβιογραφικά διηγήματα, στους πίνακες ζωγραφικής και τις θεατρικές παραστάσεις. Μία ολόκληρη γενιά καλλιτεχνών, σκεπτόμενων ανθρώπων και διανοούμενων που προσπάθησαν να μείνουν στην επιφάνεια της πραγματικότητας αρπάζοντας σαν σχεδία αυτό που είχε για εκείνους την μεγαλύτερη αξία: την ίδια την ζωή. Εμφανίστηκαν λίγο μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και έμειναν στην καλλιτεχνική και κοινωνικοπολιτική σκηνή των ΗΠΑ μέχρι και την ξέφρενη δεκαετία του ’60. Έγραψαν, ζωγράφισαν και μίλησαν για πράγματα που άλλοι δεν τόλμησαν, δημιούργησαν ένα κύμα ενέργειας και ιδεών που παρέσυρε τις επόμενες γενιές και επηρέασε την πορεία της σύγχρονης ποίησης και πεζογραφίας. Η μοντέρνα και σύγχρονη ποίηση του σήμερα έχει τις ρίζες της στην πειραματική ποίηση που δημιουργήθηκε κατά την δεκαετία του ’50 στην οποία ανήκει το ποίημα Howl του Allen Ginsberg, το πρώτο έργο της Beat γενιάς που θεωρείται ένα από τα πιο πρωτοποριακά ποιήματα του 20ου αιώνα επηρεάζοντας την κοινωνικοπολιτική, πολιτιστική και σεξουαλική επανάσταση στις δεκαετίες του 1950 και του 1960.

Ο Ginsberg στη συνέχεια της ζωής του αποτέλεσε βασικό πρόσωπο και ενεργό μέλος των ειρηνιστικών και αντιπολεμικών κινημάτων των 60s. Ήταν ένας από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της ελευθερίας λόγου, της κοινωνικής ισότητας και της σεξουαλικής απελευθέρωσης και το όνομα του συσχετίζεται άμεσα με τις τότε κοινωνικές αλλαγές που επηρεάζουν ακόμα και το σήμερα. Αρκετά χρόνια πριν, το 1954 σε ένα διαμέρισμα του Σαν Φρανσίσκο, το Howl άρχισε να παίρνει την πρώτη του μορφή από τον τότε ανερχόμενο ποιητή. Αρχικά προορίζονταν για ένα κείμενο performance όμως στη συνέχεια εξελίχθηκε σε ένα ποίημα με τρία σκέλη το οποίο εκδόθηκε από το βιβλιοπωλείο City Light Books στο Σαν Φρανσίσκο. Από την πρώτη εμφάνιση του ποιήματος στο κοινό υπήρχαν έντονες αντιδράσεις, τόσο έντονες που οδήγησαν σε μηνύσεις ενάντια στον εκδότη και τον μάνατζερ του βιβλιοπωλείου με κατηγορία την έκδοση χυδαίου και άσεμνου κειμένου. Η πορεία γραφής του ποιήματος ήταν μεγάλη, κράτησε περίπου ένα χρόνο ανάμεσα στο 1954 και το 1955. Όταν ο ποιητής Kenneth Rexroth, ο οποίος εισήγαγε τον Ginsberg ως νέο ποιητή στην καλλιτεχνική κοινότητα της πόλης, έκρινε το ποίημα ως αυστηρό και ακαδημαϊκό ο Ginsberg αποφάσισε να απελευθερώσει την γραφή του και να αποδώσει με ειλικρινή έκφραση όλα όσα ήθελα να πει στον κόσμο.

Επηρεασμένος από την αυτόματη γραφή του συγγραφέα και φίλου του Jack Kerouac άρχισε να πειραματίζεται με την αναπνοή του, την διάρκεια που μπορεί να εκπνέει ενώ παράλληλα απαγγέλλει μεγάλες στροφές του ποιήματος με αποτέλεσμα η παρουσίαση του έργου να εμπεριέχει έντονο συναίσθημα από την φορτισμένη ατμόσφαιρα που δημιουργούσε η ίδια η φωνή του ποιητή. Η δημοσίευση του Howl και οι αντιδράσεις που δημιούργησε έστρεψαν τα βλέμματα των Αμερικανών εκδοτών στους υπόλοιπους συγγραφείς της Beat γενιάς όπως ο Kerouac και ο William Burroughs με αποτέλεσμα να εκδοθούν έργα που σήμερα θεωρούνται κλασικά για την Αμερικάνικη λογοτεχνία. Χωρίς την συμβολή του Ginsberg με το Howl ίσως το κοινό δεν θα είχε δείξει αρκετό ενδιαφέρον ώστε να πάρει το κίνημα των Beats την αναγνώριση που του άρμοζε, να εξελιχθεί στην φωνή μιας ολόκληρης εποχής και να εκφραστούν προβληματισμοί για την κοινωνία και την ζωή που έμεναν σιωπηλοί έως τότε.

Πέντε χρόνια πριν την δημοσίευση του ποιήματος ο Allen Ginsberg είχε περάσει ένα διάστημα στο ψυχιατρείο Colombia psychiatric. Στους αρκετά αυτοβιογραφικούς στίχους του μιλάει για τις εμπειρίες του και τον τρόπο που αντιμετωπίζονταν σε εκείνη την εποχή οι ψυχικές διαταραχές ενώ αποτυπώνει την σκληρότητα των ψυχιατρείων και τα τραύματα που έμεναν σε όσους είχαν την ατυχία να διαγνωστούν με κάποια ανάλογη πάθηση εκείνη την εποχή. Όντας ο ίδιος ασθενής, με μία μητέρα η οποία επίσης νοσηλευόταν από την παιδική του ηλικία για ψυχιατρικά προβλήματα και έχοντας φίλους κλεισμένους για χρόνια σε κελιά χωρίς αποτέλεσμα ή θεραπεία, ο Ginsberg έφερε για χρόνια το φορτίο της ψυχικής ασθένειας και το άφησε να πέσει βαρύ πάνω στους στίχους του Howl. Αποκάλυψε στον κόσμο μία εικόνα από το εσωτερικό της κατάστασης από την οποία οι περισσότεροι απέστρεφαν το βλέμμα, μία εικόνα που κανείς δεν ήθελε να δει όμως έπρεπε να εμφανίσει κάποτε το πρόσωπό της στην κοινωνία και την κοινή γνώμη.

Το ποίημα πήρε μορφή στην μεγάλη οθόνη το 2010 σε μία ταινία από τους Rob Epstein and Jeffrey Friedman με πρωταγωνιστή τον James Franco. Η ταινία χωρίζεται σε τρία μέρη όπως και το ποίημα. Αρχικά, εμφανίζεται ο ποιητής στην πρώτη παρουσίαση του ποιήματος στο Six Gallery, μία εκδήλωση απαγγελίας ποίησης στο Σαν Φρανσίσκο που οργανώθηκε από τον Wally Hedrick το 1955 για την ανάδειξη των νέων ποιητών της πόλης. Το δεύτερο κομμάτι της ταινίας είναι η δίκη λογοκρισίας του ποιήματος που πραγματοποιήθηκε μετά την έκδοσή του όπου ειρωνικά ο Ginsberg δεν παρίσταται. Αυτές οι σκηνές αποδίδονται σε ασπρόμαυρες λήψεις με σημαντικούς ανθρώπους της Beat γενιάς να παρουσιάζονται σε χώρους που εκφράζουν την ατμόσφαιρα της εποχής αλλά κυρίως δημιουργούν ένα πορτραίτο του ποιητή που απαγγέλλει με μία ανάσα τους στίχους του στο κοινό.

Ταυτόχρονα με την παθιασμένη απαγγελία του James Franco ο οποίος υποδύεται εξαιρετικά τον ποιητή εμφανίζεται το τρίτο τμήμα της ταινίας, μία οπτική απόδοση του ποιήματος με ένα δυναμικό animation του Eric Drooker που δίνει μορφή στους στίχους. Αυτή η μη ρεαλιστική αναπαράσταση του κόσμου ταιριάζει απόλυτα με την απόδοση της πραγματικότητας μέσα από τα μάτια του Ginsberg. Η δύναμη της κινηματογραφικής απόδοσης των γεγονότων είναι μεγάλη καθώς συνδυάζει οπτικό και ακουστικό υλικό, την ποίηση και την τέχνη του animation, την σκηνοθεσία και την μουσική του soundtrack. Όμως, πίσω από όλα αυτά στέκει η ατελείωτη δύναμη του ίδιου του ποιήματος, η δύναμη που κουβαλάει ένα έργο όταν εκφράζει προβληματισμούς και ιδέες που πηγάζουν από το παρελθόν αλλά αγγίζουν ακόμα την σύγχρονη εποχή τροφοδοτώντας με ιδέες τους ανθρώπους του σήμερα.

Πηγές φωτογραφιών: 1, 2, 3, 4

Κείμενο: Αφροδίτη Αυγέρου (Lavart)