Helmut Newton: Τα περίφημα POLAROIDS του αμφιλεγόμενου φωτογράφου

Η έμπνευση της νιότης του

Ο εβραϊκής καταγωγής Helmut Neustädter, γεννημένος στο Βερολίνο το 1920, θα περιπλανηθεί αρκετά κατά την ενηλικίωση του, λόγω των διωγμών της εποχής. Στο ταξίδι του με πλοίο θ’ αντλήσει τις πρώτες του εμπνεύσεις, μέχρι ν’ αποβιβαστεί στη Σιγκαπούρη, όπου θα παραμείνει κάποια χρόνια και θα εργαστεί αρχικά ως ρεπόρτερ και φωτογράφος πορτρέτων. Αργότερα θα καταλήξει στην Αυστραλία, θα πολιτογραφηθεί Αυστραλός πολίτης το 1946 και το επώνυμο του θα μετατραπεί  πλέον σε Newton. Εκεί θα λειτουργήσει το πρώτο του στούντιο, θα παντρευτεί την ηθοποιό, μοντέλο και μετέπειτα φωτογράφο Τζουν Μπράουν και θα πραγματοποιήσει τις πρώτες του εκθέσεις μέχρι και το 1957 αφού το ετήσιο συμβόλαιο που υπογράφει με την αγγλική Vogue θα τον αναγκάσει να μετακομίσει στο Λονδίνο. Έκτοτε θα ακολουθήσουν σημαντικές συνεργασίες με τα πιο αξιόλογα περιοδικά της εποχής, μέχρι να καταλήξει το 1961 στο Παρίσι, το οποίο θα αποτελεί πλέον την βάση του ως φωτογράφου μόδας. Σύντομα όμως οι τολμηρές του λήψεις θα αναβαθμίσουν την καλλιτεχνική του αξία. Όλη αυτή η περιπλάνηση κατά τα νεανικά του χρόνια κυρίως, θα είναι μία συνεχόμενη επιρροή για τον Newton, ο οποίος με μία σειρά ασπρόμαυρων φωτογραφιών εκθειάζει πάντα το γυναικείο κορμί. Είτε ντυμένο εκλεπτυσμένα, είτε γυμνό, με απαραίτητο αξεσουάρ τις γόβες στιλέτο. Δεν είναι λίγες οι φορές που θα κατηγορηθεί ως  μισογύνης, σεξιστής ακόμη και φετιχιστής, ωστόσο το έργο του προκάλεσε κυρίως για την τόλμη του να ξεπεράσει τα στερεότυπα της fashion photography και να καθιερωθεί πια και ως fine art φωτογράφος.

Νεωτεριστής ή φετιχιστής ;

Οι λήψεις του είναι προκλητικές, αποκαλυπτικές, εμβληματικά πρωτοποριακές με σημείο αναφοράς πάντα το δυναμικό γυναικείο κορμί, απόλυτα κυρίαρχο με αυτοπεποίθηση που ναι μπορεί να σαγηνεύσει τους πάντες, όχι λόγω της γύμνιας του αλλά λόγω της συνολικής αύρας που εκπέμπει. Είναι επικίνδυνο να παίζεις συνεχώς με γυμνά γυναικεία σώματα χωρίς να τα εκπορνεύεις αλλά αναδεικνύοντας την πολυπλοκότητα του γυναικείου μυαλού όταν αυτό απαλλάσσεται από της ανασφάλειές του. Εκεί αναδεικνύεται και η αυθεντικότητα του ταλέντου του ξεχωριστού, ίσως και δωρικού, Helmut Newton. Χωρίς να προσβάλει, διακρίνει το πρόστυχο από το τολμηρό, το απροκάλυπτο από το αποκαλυπτικό, το σεξιστικό από το αισθησιακό, τονίζοντας τη γυναικεία ανεξαρτησία με τη συμμετρία του κορμιού της και όχι με της θηλυκές της καμπύλες.

Η  αυθεντική δυναμική των POLAROIDS του

Το  2011 υπό την επιμέλεια της συντρόφου της ζωής του, June Newton  (ή αλλιώς Alice Springs), θα πραγματοποιηθεί στο Museum für Fotografie στο Βερολίνο, η πρώτη έκθεση βασισμένη στις αναρίθμητες Polaroids του φωτογράφου. Η στιγμιαία κάμερα, όπως αποκαλούνταν, προπομπός της σημερινής ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής, ήταν ιδιαιτέρως αγαπητή εξαιτίας κυρίως της άμεσης εκτύπωσης της λήψης αλλά και του μοναδικού γαλακτώματος που αυτή έφερε.  Αυτή την δυνατότητα του πειραματισμού μέχρι το τελικό αποτέλεσμα, εκμεταλλεύτηκε και ο Helmut Newton, όπως και πολλοί άλλοι art φωτογράφοι, προκειμένου να ικανοποιήσει την ανυπόμονη επιθυμία του για την άμεση αποτύπωση της κατάστασης. Χωρίς να κάνει πολλά δοκιμαστικά, η χρήση της Polaroid κάμερας υπήρξε ένα χρήσιμο εργαλείο για τον ίδιο, το οποίο εν τέλει ευθύνεται για μία πλούσια συλλογή που γοητεύει για τον αυθορμητισμό και την ταχύτητα της ατελούς λήψης. Τα χειρόγραφα σχόλια, η υπογραφή του καλλιτέχνη και τα σημάδια χρήσης που είναι εμφανή στα περιθώρια των polaroids μαρτυρούν μία πιο ρεαλιστική προσέγγιση που προκαλεί συγκίνηση στο πέρασμα του χρόνου.

Στα πλαίσια της έκθεσης του Βερολίνου, κυκλοφορεί την ίδια χρονιά σε έντυπη μορφή, η συλλογή  POLAROIDS  από τον εκδοτικό οίκο Taschen. Πρόκειται για ένα πρωτόγνωρο λεύκωμα όπου αποτυπώνεται η ευρηματικότητα του ταλέντου του ακόμη και στις  αυτοσχέδιες εκτυπώσεις των polaroids. Πλέον η υπογραφή του είναι διακριτή ακόμη και όταν πραγματικά απουσιάζει, αφού το προσωπικό του ύφος διαφαίνεται στα επιβλητικά κορμιά των μοντέλων του που ποζάρουν εκτός στούντιο, σε κοινή πλαζ, στο δρόμο, σε δωμάτια, ξενοδοχεία, χώρους εργασίας. Εντυπωσιάζει επίσης το γεγονός ότι στα πλαίσια κάποιου editorial ή καμπάνιας, τελικά είναι η Polaroid που επικράτησε ως καλύτερη φωτογραφία προς δημοσίευση.

Ο θρυλικός φωτογράφος έγραψε τη δική του ιστορία στην φωτογραφία μόδας, αφήνοντας πλούσια παρακαταθήκη, όχι μόνο στα αρχεία των editorials περιοδικών, αλλά και στις ενδιαφέρουσες εκδόσεις συλλογών του και κυρίως στις συνεχείς εκθέσεις που παρουσιάζονται διεθνώς σε γνωστά μουσεία φωτογραφίας.  Η καλλιτεχνική του αξία δηλώνει παρούσα, ακόμη και μετά τον θάνατο του, με την πρόσφατη κυκλοφορία του βιογραφικού ντοκιμαντέρ: «Helmut Newton – The Bad and the Beautiful» (2020). Εκτός των άλλων, είναι ολοφάνερο ότι 100 χρόνια μετά την γέννηση του, ο Helmut Newton εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά δημοφιλής αγοραστικά, με ένα πιστό κοινό που ανανεώνεται με τις νέες γενιές. Επιπλέον, οι συνεχιστές του θα δυσκολευτούν να υπερβούν τη μοναδικότητα του έργου του χωρίς τον κίνδυνο να χαρακτηριστούν απλώς μιμητές του. Η επιτυχία στο μεγαλείο της λοιπόν.

Οι φωτογραφίες χωρίς περιγραφή προέρχονται από την συλλογή POLAROIDS, εκδόσεις Taschen 2011.

Το παρόν συντάχθηκε από την Γεωργία Σταυρίδου (Lavart).

Πηγές φωτογραφιών: Helmut Newton Foundation, Taschen, Staatliche Museen zu Berlin, Pinterest, Vogue.