Η κατσαρίδα στο μυαλό του Κάφκα

«Στη μάχη ανάμεσα σε εσένα και τον κόσμο, να υποστηρίξεις τον κόσμο»

Το μεμβρανώδες της σώμα φωλιάζει στο ζεστό της σπιτικό, στη χαραμάδα που χωρίζει τα δυο ημισφαίρια με γεωμετρική ακρίβεια. Δυο λείες, νηματοειδείς κεραίες εκφύονται από το κεφάλι της, γαργαλώντας τους μαλακούς υμένες -τα τοιχώματα που προστατεύουν το ιερό της. Μια κατσαρίδα ζει στο κρανίο του Κάφκα, κουρδίζοντας τις εγκεφαλικές του συζυγίες με τα καρφιτσωτά της άκρα.

Γεννήθηκε και πέθανε το καλοκαίρι, ως Φραντς Χέρμαν Κάφκα. Το σπιτικό του ήταν στην Παλαιά Συνοικία της Πράγας, το κόσμημα της τότε αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. Περπάτησε στις πέτρινες όχθες του Μολδάβα, διέσχισε τις γέφυρες που ζεύγνυαν τα δυο ημισφαίρια της ψηλόλιγνης πόλης της Βοημίας. Κουράστηκε και δούλεψε σε γραφεία και ιδρύματα, προσπαθώντας πάντα να βρει χρόνο για το γράψιμο -τη δική του προσευχή. Διότι μόλις ο Κάφκα τελείωνε τις γήινες υποχρεώσεις του, έμπαινε στον ναό του και γινόταν ο αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος του κόσμου του: ο αγέρωχος πυργοδεσπότης με τον ομαλό σφυγμό, απαθής άλλα μετρημένος, αυτοεξόριστος και αυτάρκης. Με κάθε έξοδο από τον πύργο του, όμως, η πόρτα έμπαζε μέσα τα μικρά και άυλα έντομα του πεζοδρομίου, έτοιμα να τρυπώσουν στο φιλόξενο περιβάλλον. Και έτσι τρύπωναν, ξανά και ξανά. Και κάθε φορά που ο Κάφκα αντιλαμβανόταν την είσοδό τους, έκλεινε την πόρτα πιο σφιχτά, μέχρι που απέμεινε μονάχος του, με μια εναπομείνασα κατσαρίδα να ραμφίζει τις νευρικές του χορδές.

«Συχνά, είναι ασφαλέστερο να είσαι σε αλυσίδες, παρά να είσαι ελεύθερος» 

Οι νουβέλες του ακροβατούν μεταξύ φαντασίας και ρεαλισμού, οι χαρακτήρες του συγκάτοικοι στο Υπόγειο του Ντοστογιέφσκι: απόμακροι άλλα δέσμιοι, αντιμέτωποι τόσο με εξωτερικές γραφειοκρατικές ασυναρτησίες όσο και με την εσωτερική τους προσπάθεια να αντισταθούν σε κάτι που δεν μπορούν να λογαριάσουν, να αντιληφθούν ή να προσδιορίσουν. Τα ζητήματα που προβληματίζουν τον ίδιο και τα πρόσωπα που γεννά στις σελίδες του αφορούν τον υπαρξισμό, την ενοχή, τη ψυχολογική και σωματική βία, την αποξένωση άλλα και την σουρεαλιστική αίγλη του παρανοϊκού. Με ακούραστη προσήλωση στην κάθε λέξη, ο Κάφκα δίνει μια καθαρή περιγραφή της ανοησίας: καθίσταται κριτής της μεταμόρφωσης των ανθρώπων που προσπάθησαν και απέτυχαν, των ανθρώπων που εξαφανίστηκαν.

Ο Φραντς Κάφκα έπασχε από φυματίωση. Πέθανε στο 40ο έτος της ηλικίας του, λιμοκτονώντας εξαιτίας του στεγνού του λάρυγγα και ανήμπορος να τραφεί, δίνοντας παράλληλα τροφή στα εκατομμύρια μυαλά που επρόκειτο να σμιλευτούν με τα έργα του. Να δουν και να γράψουν και να ακούσουν και να αισθανθούν διαφορετικά, ακουμπώντας στους ώμους ενός ασθενικού γίγαντα, που δε σταμάτησε να υπάρχει. Είναι σαν η κατσαρίδα να ζει ακόμα στο κενό κέλυφος του άντρα, πιλοτάροντας τον μηχανισμό που γεννά την έμπνευση και πυροδοτεί τη σκέψη.

Για περισσότερα αφιερώματα, πατήστε εδώ.

Κείμενο: Νικήτας Διαμαντόπουλος (Lavart)

Πηγές φωτογραφιών: 1 – 2 – 3