Κριτική για τη νέα ταινία του Matt Ross Captain Fantastic.
[dropcap size=big]Υ[/dropcap]πάρχουν κάποιες ταινίες που προωθούν κάποιο πολιτικοκοινωνικό μήνυμα, κάποιες άλλες που βαδίζουν πάνω σε μία πιο ελεύθερη ιδεολογική γραμμή και άλλες που φτιάχτηκαν για να προάγουν ή να απορρίψουν μία ιδέα. Σπάνια, όμως, συναντάμε ταινίες που αναπτύσσουν ένα τόσο ευρύ όσο συμπαγές και σφιχτό σύστημα ιδεολογιών, καταφέρνοντας να προσφέρουν θέση και αντίλογο ταυτόχρονα. Και να το κάνουν καλά. Ένα από αυτά τα σπάνια ευρήματα είναι το φρέσκο Captain Fantastic του Matt Ross, που είναι περισσότερο γνωστός για την καριέρα του ως ηθοποιός, αλλά καταφέρνει να καταπλήξει με το δεύτερο σκηνοθετικό του πόνημα. Ο πρωταγωνιστής Viggo Mortensen δήλωσε πως πρόκειται για μία ταινία που σίγουρα θα προσβάλει πολλούς. Ακόμα και αν αυτό ισχύει, δεν θα έπρεπε να απασχολεί κανέναν.
[dropcap size=big]Π[/dropcap]ριν πούμε οτιδήποτε άλλο, αξίζει μία ιδιαίτερη μνεία στην άκρως πρωτότυπη πλοκή, που αιχμαλωτίζει από τα πρώτα λεπτά και σε όλη την πρώτη πράξη δεν απογοητεύει. Στη βάση της πρόκειται για την ιστορία μίας οικογένειας, ιδιαίτερης και μοναδικής, όσο και τα άτομα που την απαρτίζουν. Ο Μπεν (Viggo Mortensen) και η Λέσλι (Trin Miller) έχουν δημιουργήσει ένα καταφύγιο στο δάσος μαζί με τα έξι τους παιδιά, μεταξύ 6 και 18 ετών. Στο πλαίσιο της ζωής στο δάσος, τα παιδιά εκπαιδεύονται καθημερινά στο κυνήγι, την ιχνηλασία, την αντιμετώπιση αμυχών και τραυμάτων, την επιβίωση, ενώ παράλληλα διδάσκονται λογοτεχνία, κβαντική φυσική, μαθηματικά και φιλοσοφία μέσα από ένα ευρύ και αυστηρό πρόγραμμα που έχουν δημιουργήσει οι γονείς. Παράλληλα, τα βράδια γύρω από τη φωτιά εξασκούν τις μουσικές και αναλυτικές τους ικανότητες. Μία οικογένεια πλήρως αυτάρκης και ανεξάρτητη, πεπαιδευμένη και εκπαιδευμένη να φυλάγεται από οτιδήποτε μαζικό, καταναλωτικό και καταπιεστικό, βασισμένη στα πρότυπα των διδαχών του Πλάτωνος. Οι ισορροπίες του παραδείσου διαταράσσονται, όταν η Λέσλι, που πάσχει από μία χρόνια ασθένεια, πεθαίνει, και η οικογένεια αναγκάζεται να αφήσει προσωρινά το ησυχαστήριό της για να της προσφέρει το αντίο που θα ήθελε.
[dropcap size=big]Μ[/dropcap]έσα από ένα γρήγορο, περιεκτικό και ζωντανό μοντάζ η ταινία μάς συστήνει από πολύ νωρίς τον κόσμο της. Και είναι τέτοιες οι εικόνες, τα χρώματα και ο ρυθμός, που κρατάνε αμείωτο το ενδιαφέρον προσφέροντας παράλληλα μία τόσο ενδελεχή ματιά μέσα του, ώστε, όταν ανακοινώνεται ο θάνατος της μητέρας, στα πρώτα 20 περίπου λεπτά, η είδηση μας συγκινεί, παρ’ όλο που δεν την «γνωρίσαμε». Και σε αυτήν ακριβώς την επιτυχία της ταινίας οφείλεται όλη η αποτελεσματικότητά της. Όταν η οικογένεια αναγκάζεται να μεταφερθεί στον «έξω κόσμο», όπου κυβερνά ο καπιταλισμός και ο καταναλωτισμός, ο θεατής δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει και να παρατηρήσει όλα όσα βιώνει καθημερινά από την γωνία αφήγησης της ταινίας. Σε μία σεκάνς που θα προσομοίαζε εύκολα σε ένα ντοκιμαντέρ του Michael Moore, ο Matt Ross μας δείχνει την φρικαλεότητα του δυτικού κόσμου κάνοντάς τον να μοιάζει παράλογος, σε αντίθεση με τον αγνό, φυσικό τρόπο ζωής που μέχρι τότε περιέγραφε. Η πρώτη πράξη τού Captain Fantastic,ωστόσο, δεν είναι τέλεια. Εμπίπτει σε κατάφωρο διδακτισμό και πατρονάρισμα, αντίστοιχο, θαρρείς, με αυτόν που ασκεί ο πατριάρχης Mortensen στα παιδιά του. Η ιδεολογία και η φιλοσοφία της ταινίας σαν να σερβίρεται στον θεατή ως πανάκεια, ως την μοναδική λύση απέναντι στην κακή αντίθετη πλευρά.
[dropcap size=big]Σ[/dropcap]την δεύτερη πράξη, όμως, συμβαίνει η μαγεία. Ξεκινά η αμφισβήτηση εκ των έσω, τα παιδιά παρουσιάζουν τον αντίλογο και η αφήγηση αλλάζει κέντρο βάρους. Λειτουργώντας πάντα στο πλαίσιο του διπόλου που όρισε από την αρχή, το Captain Fantastic βλέπει τον εαυτό του κριτικά και αναγνωρίζει τα σφάλματα όσων μέχρι τότε δίδασκε. Τα παιδιά τελικά δεν ξέρουν τίποτα για τον πραγματικό κόσμο, θα μεγαλώσουν απομονωμένα και σε συνεχή κίνδυνο, ενώ οι οικογενειακές σχέσεις αποδεικνύονται λιγότερο ρόδινες από ό,τι νομίζαμε. Αυτή η μεταβολή επηρεάζει και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τους χαρακτήρες, μετατρέποντας τον φανταστικό πατέρα σε έναν ανεύθυνο ιδεαλιστή, τα παιδιά σε θύματα και τον καταπιεστικό παππού τους στην ασφαλή εναλλακτική. Η αλήθεια, όμως, πάντα βρίσκεται κάπου στην μέση και το γεγονός ότι η ταινία απορρίπτει το ασπρόμαυρο που τόσο σθεναρά υπερασπιζόταν για μία γκρίζα ζώνη, πιο μετριοπαθή, μόνο παράσημο μπορεί να είναι για τον Matt Ross. Το γεγονός, μάλιστα, πως και ο ίδιος μεγάλωσε σε κομμούνες μαζί με την μητέρα του και είχε μία επαφή με αντίστοιχο τρόπο ζωής αποδεικνύει την ωριμότητα με την οποία χειρίζεται το θέμα.
[dropcap size=big]Π[/dropcap]έραν του ιδεολογικού υπόβαθρου, όμως, στην βάση του το Captain Fantastic κουβαλά ένα τεράστιο συναισθηματικό φορτίο. Η απώλεια και η αντιμετώπισή της από τα παιδιά εξερευνάται με τον πιο ευαίσθητο και γλυκό τρόπο, αποφεύγοντας τα μελό ξεσπάσματα αλλά αφήνοντας τελικά ένα χαμόγελο και μία θέρμη. Και αυτό θα ήταν αδύνατο με διαφορετικό καστ. Ο Mortensen ενσαρκώνει με απόλυτη φυσικότητα το ρόλο του οικογενειάρχη homo universalis και παραδίδει μία από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του, σαν να την ετοίμαζε χρόνια τώρα. Αλλά τα εύσημα οφείλουν να δοθούν στα νεαρά μέλη του επιτελείου, που επέδειξαν εκπληκτικές ικανότητες και στις σωματικές αλλά και στις ερμηνευτικές δοκιμασίες που κλήθηκαν να φέρουν εις πέρας. Ξεχωρίζοντας ο καθένας, από τον μικρότερο μόλις 6χρονο Charlie Shotwell μέχρι τον μεγαλύτερο George MacKay, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τον καίριο ρόλο του στην ταινία, το αποτέλεσμα είναι άψογα μοιρασμένο και δεμένο από άποψη χημείας. Ο Frank Langella, στο ρόλο του παππού των παιδιών, συνδύασε αυστηρότητα και τρυφερότητα, λειτουργώντας ως ο καλύτερος δυνατός ανταγωνιστής.
[dropcap size=big]Τ[/dropcap]ελικά, πέρα από την κάθε ιδεολογία, μένει μία οικογένεια που προσπαθεί να επουλώσει μία απώλεια και το κάνει με τον πιο ζωντανό και καλαίσθητο τρόπο. Χαρίζοντας έντονα δραματικές στιγμές συνδυασμένες με απόλυτη γλυκύτητα και ωριμότητα φτάνει στη λύση φυσικά, όπως συμβαίνει και στη ζωή. Και αν θέλετε να επιστρέψουμε στην δήλωση του Mortensen, αυτός είναι και ο λόγος που κανείς δεν θα έπρεπε να ανησυχεί αν θα προσβληθεί μία μερίδα του κοινού από το Captain Fantastic. Γιατί πρόκειται για μία ταινία ώριμη που αγκαλιάζει τις αντιθέσεις της και απορρίπτει το ασπρόμαυρο. Αυτά που πρεσβεύει η νέα ταινία του Matt Ross, και, επιτρέψτε μου, μία από τις καλύτερες ταινίες της φετινής χρονιάς, δεν διδάσκονται σε βιβλία και δεν διχάζουν. Όποιος, λοιπόν, προσβληθεί, μάλλον δεν την διαβάζει σωστά.
Κείμενο: Μαρία Μιχαλάκη (Lavart)
