Ένα οδοιπορικό πάνω στη ζωή και το έργο του γνωστού συνθέτη
Τι κοινό έχουν ταινίες, όπως το Babel (2006), τα 21 γραμμάρια (2003), τα Ημερολόγια Μοτοσυκλέτας (2004), το πολυβραβευμένo Brokeback Mountain (2005), αλλά και στην άλλη όχθη, αυτή των παιχνιδιών, το εξίσου σημαντικό The Last of Us (2013); Η αλήθεια είναι ότι μοιράζονται κάποια χαρακτηριστικά, κυρίως, λόγω των θεμάτων τα οποία πραγματεύονται. Αποτελούν οδοιπορικά για τους χαρακτήρες που μετέχουν σε αυτές και παράδειγμα προς μίμηση ως προς την αποτύπωση των ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων. Μια ματιά σε χαρακτήρες πιστευτούς, ανθρώπινους, με υπαρκτές επιθυμίες και προσδοκίες, που μπορούμε όλοι μας να ταυτιστούμε και να κατανοήσουμε. Αλλά, ο πραγματικός συνδετικός κρίκος όλων αυτών, είναι ένας άνθρωπος, που η ιστορία του και η μουσική του δένει στον πυρήνα τους αυτές τις δημιουργίες. Σήμερα, θα μιλήσουμε για τον Gustavo Santaolalla.
Ο Gustavo Santaolalla γεννήθηκε το 1951 στο El Palomar της Αργεντινής και η ενασχόληση του με τη μουσική ξεκίνησε το 1967 με το Argentine Rock συγκρότημα Αrco Iris. To συγκρότημα αυτό θεωρείται πρωτοπόρο στη μίξη της rock με την αργεντίνικη φολκ μουσική. Τη δεκαετία του 1970 ο νεαρός Gustavo αναγκάστηκε να φύγει για τις Ηνωμένες Πολιτείες καθότι, λόγω των αντίθετων πεποιθήσεων του στο απολυταρχικό καθεστώς της χώρας του, μπήκε στη μαύρη λίστα του κράτους. Στις Η.Π.Α, ο μουσικός εγκαταστάθηκε στο Los Angeles και αρχικά υιοθέτησε τον rock n’ roll ήχο με την μπάντα του Wet Picnic. Τη δεκαετία του 1980 ξεκίνησε τις ατομικές του δουλειές με πρώτο του άλμπουμ το Santaolalla (1981), το οποίο ακολουθούσε έναν αντίστοιχο 80s ήχο. Πιο μετά, εξέδωσε τα Gas (1995) και Raconto (1998), κομμάτια των οποίων θα παιχτούν έπειτα στο The insider (1999) και Collateral (2004). Στο τέλος της δεκαετίας του ’90 και μετέπειτα θα ασχοληθεί με την ηχητική ένδυση ταινιών και το 2006 και 2007 θα κερδίσει συνεχόμενα δύο Oscar για Best Original Music Score, για τις ταινίες Brokeback Mountain και Babel αντίστοιχα. Το 2013 θα μεταπηδήσει στα βιντεοπαιχνίδια και θα συνθέσει το soundtrack για το πολύ επιτυχημένο παιχνίδι The Last of Us.
Αποκρυσταλλώνοντας τα κομβικά σημεία του έργου του, θα προσπαθήσουμε να δούμε τα στοιχεία αυτά που επηρέασαν τη μουσική του, καθώς και τη μέθοδο που γράφει. Ο ίδιος θεωρεί τη ζωή του ως ένα οδοιπορικό από χώρα σε χώρα. Μια διαρκής εξερεύνηση του εαυτού και της μουσικής του, η οποία εμπεριέχει και την αγάπη για τη Λατινική Αμερική (του κόσμου, των τοπίων, της παράδοσης) μέσα της. Άλλο ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι παρόλα τα τόσα χρόνια στον τομέα της σύνθεσης, ο Gustavo δεν γνωρίζει πώς να γράφει μουσική σε παρτιτούρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η διαδικασία σύνθεσης να στηρίζεται στην καταγραφή ιδεών και εμπλουτισμό αυτών κατευθείαν στην ηχογράφηση. Μάλιστα, στο στούντιο του υπάρχουν υποδοχείς βυσμάτων για ηχογράφηση, έως και την κουζίνα και το μπάνιο, διότι η έμπνευση μπορεί να έρθει παντού. Αυτό δηλώνει έναν συνθέτη, που ενώ έχει δημιουργήσει μια δική του μεθοδολογία, η σύνθεση παραμένει μια συναισθηματική και πηγαία διαδικασία.
Συνεχίζοντας με τα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά που ακολουθεί ο Santaolalla θα κοιτάξουμε τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τα project του. Φαίνεται ότι δε γράφει μουσική με σκοπό να ενορχηστρώσει μια συγκεκριμένη σκηνή, ή ένα σύνολο αυτών, αλλά δημιουργεί ένα πέπλο μουσικών αποχρώσεων και δίνει μετά το ελεύθερο στον σκηνοθέτη και τον editor να χρησιμοποιήσουν αυτές, όπως κρίνουν απαραίτητο. Αυτό δίνει μια μεγάλη ελευθερία τόσο στον συνθέτη όσο και στον σκηνοθέτη να επικεντρωθούν στο έργο τους, αποδεικνύοντας πόσο σημαντική είναι αυτή η δημιουργική ελευθερία και συνεργασία επί ίσοις όροις για ένα έργο τέχνης. Εντύπωση, επίσης, προκαλεί η χρήση οργάνων, στα οποία ο συνθέτης νιώθει ανασφάλεια μαζί τους. Θα κάνουμε μια παρένθεση να πούμε ότι από τη στιγμή που ένα άτομο ασχοληθεί εκτενώς με ένα μουσικό όργανο, τότε αποκτά και μια οικειότητα με τα όργανα που ανήκουν στην ίδια οικογένεια, αλλά και μια γενική αίσθηση για τα υπόλοιπα. Κλείνοντας την παρένθεση καταλαβαίνουμε από που πηγάζει αυτή η ανασφάλεια και τονίζουμε ότι αυτή η εξερεύνηση του «αγνώστου» δημιουργεί εναλλακτικές, αλλόκοτες θα λέγαμε, παράδοξες, σαν πρωτότυπες λύσεις ενός προβλήματος, που όμως πάντα σαν ευχάριστες ηχητικές εκπλήξεις τονίζουν υπέροχα το οπτικό αποτέλεσμα. Τελευταία από τις ενδιαφέρουσες τακτικές του είναι η χρήση οποιουδήποτε ήχου σαν κομμάτι μιας σύνθεσης, το οποίο ναι μεν δεν προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση, αλλά παράλληλα τονίζει το γεγονός ότι ο συνθέτης δε φοβάται να τσαλακώσει την αρμονία του προς χάρη μιας επιτηδευμένης διαφωνίας ή ακόμη χειρότερα (ή καλύτερα) της τονικής διαστρέβλωσης ενός οργάνου.
Χρησιμοποιώντας, όμως, όλα αυτά τα οποία μάθαμε, πού καταλήγουμε; Αυτό που δένει το ηχητικό σύνολο του Gustavo Santaolalla είναι ο γήινος χαρακτήρας του. Η χρήση κατ’ εξοχήν ακουστικών οργάνων μας δίνει μια μεγαλύτερη οικειότητα στο άκουσμα τους και παίζει υποσυνείδητα με την αντίληψη ότι μία κιθάρα ή ένα μπάντζο είναι όργανα φορητά, εύκολα στη χρήση, που ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να παίξει. Συνεπώς, η θέση τους στην ταινία γίνεται πιστευτή και δεν αποσπά από το συνολικό αποτέλεσμα. Η ιδιαίτερη αρμονία, επίσης, πατάει γερά σε ανθρώπινα στοιχεία όπως η ατέλεια, η προσπάθεια του να υπερβείς εμπόδια και να βγεις νικητής ή έστω και λίγο καλύτερος. Δε φοβάται να τσαλακωθεί και δεν υποτάσσεται σε κλασσικές παιδείες και λόγω αυτού, ο θεατής περιμένει με ανυπομονησία τον επόμενο ήχο, ακόμα και όταν αυτός μας παρουσιάζεται έξυπνα υποταγμένος σε αυτές, ανατρέποντας τις προσδοκίες μας.
Κλείνοντας, ο Gustavo Santaolalla είναι ένας έμπειρος και εμπνευσμένος μουσικός. Όχι με την κλασσική έννοια του όρου, αλλά σμιλευμένος μέσω μια πορείας ήχων και φωνών ταυτισμένων με τη ζωή του. Έχει μια μεγάλη συναίσθηση για το ρόλο της μουσικής πάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη και ακόμα και σε αυτήν την ηλικία δεν φοβάται να εξερευνήσει, να δοκιμάσει και να εκτεθεί, πάντα με έναν στόχο στο μυαλό του, ένα όραμα. Ένα όραμα με κέντρο τον άνθρωπο.
Κείμενο: Γιάννης Σαρρής (Lavart)
