Όταν διάβασα για πρώτη φορά το «Βρακί» ομολογώ ότι αυτό που με «τράβηξε» πιο πολύ, ήταν ο τίτλος του. Σκέφτηκα, ότι είναι ελκυστικός.. Σε προετοιμάζει για κάτι, αν όχι τολμηρό, τουλάχιστον πονηρό. Αν τον άκουγα σε κάποιο θέατρο θα είχα την περιέργεια να δω την παράσταση.
Η ιστορία αρχίζει, όταν κατά την διάρκεια μιας παρέλασης, από τα πόδια μιας πολύ όμορφης κυρίας, πέφτει το ΒΡΑΚΙ της!! Προκαλείται ερωτικός παροξυσμός, σε όλο τον κόσμο! Αυτό το σουρεαλιστικό γεγονός, έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, γιατί κανένας πια δεν λειτουργεί λογικά. Οι χαρακτήρες εκστασιάζονται και γίνονται ανάγλυφοι. Οι τολμηρές εικόνες, που ξετυλίγονται, αποκαλύπτουν την μη ορατή πλευρά του έργου. Μια κοινωνία βολεμένων δημοσίων υπαλλήλων που είναι «ξεβράκωτοι μπροστά στην αλήθεια που αρχίζει να ξεδιπλώνεται! Και κατά ένα περίεργο τρόπο, όταν αποκαλύπτεται η αλήθεια, όλα είναι μια χαρά!!
Το κοινό ένστικτο που τους ενώνει, η συνύπαρξή τους και ηθική τους συμπεριφορά, γίνεται με αφοπλιστικά απλό τρόπο. Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος. Υπάρχει μόνο αυτό το κοινό ένστικτο. Ότι είναι καλύτερο για αυτούς. Για την οικογένειά τους, ακόμη κι αν αποτελείται από τρεις άντρες και δύο γυναίκες.
Το εύρημα και ο συμβολισμός με το «βρακί» που πέφτει και μαζί του πέφτει και το προσωπείο μιας ολόκληρης κοινωνίας, μοιάζει επίκαιρο και διαχρονικό, πολύ αστείο και χωρίς καθόλου ενοχές. Γελάει κανείς με τους ήρωες και τις καταστάσεις αλλά το κυρίως θέμα που πραγματεύεται το έργο, είναι οι αφοπλιστικές αλήθειες! Εδώ βασιλεύουν και συνυπάρχουν αρμονικά, ο καθωσπρεπισμός, ο πουριτανισμός, το χρήμα, η ηθική και τα πάθη τους. Τι είναι νόμιμο και τί ηθικό, το κανονίζει ο ερωτικός παροξυσμός που τους έχει καταλάβει. Μπορεί κάποιες λεπτομέρειες να αλλάζουν, όμως η ουσία παραμένει η ίδια. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε τη φωτεινή και τη σκοτεινή πλευρά μας. Η ειλικρίνεια ακούγεται κάτι απλό, όμως δεν είναι τελικά και τόσο αυτονόητο, όταν έχει να κάνει με τις ανθρώπινες σχέσεις. Είναι ο θεμέλιος λίθος της ηθικής, αλλά πόση ειλικρίνεια πραγματικά, μπορούμε να αντέξουμε;
Με πρόσχημα την απώλεια του βρακιού της οικογένειας των Μάσκε, ο Στέρνχαϊμ συνθέτει μια κοινωνία, καλά κρυμμένη κάτω από τη μάσκα της αστικής κοσμιότητας, γι’ αυτό εξάλλου και επιλέγει το σαρκαστικό επώνυμο Μάσκε. Αυτό, όμως, που έχει αξία, για τον Στέρνχάιμ είναι η σάτιρα των μικροαστών, που επιβιώνουν και καταφέρνουν σχεδόν πάντα να ανακαλύπτουν, έστω και έτσι, την χαρά της ζωής και της δημιουργίας, αδιαφορώντας αν πολλές φορές, μαζί με το βρακί, πέφτει και το προσωπείο μιας ολόκληρης κοινωνίας!!!
Ο ίδιος ο Στέρνχαϊμ είπε για το έργο: «Δεν προσπάθησα να αναμορφώσω το κοινό, αντίθετα, επεσήμανα στον αστό τους κινδύνους κάθε απόπειρας του να βελτιώσει αυτόν τον θεϊκά πλασμένο κόσμο, τον ενθάρρυνα να αφεθεί στα λεγόμενα πάθη του – τα οποία άλλωστε και τον οδήγησαν στην επιτυχία – και τον συμβούλεψα, με επίγνωση της ευθύνης μου, να αποβάλλει επιτέλους από την ορολογία του, τις έννοιες που εκτιμούν τα πράγματα μονόπλευρα, ως προς την ηθική τους αξία, γιατί κάνουν τον σφυγμό της ζωής να ατονήσει».
Κατά τη διαδικασία των δοκιμών ποτέ δεν σταματήσαμε να αναζητούμε το κάτι παραπάνω, τη λεπτομέρεια που ενδεχομένως έμενε αόρατη και η ανακάλυψή της θα έδινε άλλη έμπνευση και πνοή στην προσπάθειά μας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, αυτής της αναζήτησης, ήταν ότι το έργο γράφτηκε το 1910, τότε που πρώτο στα γεγονότα που απασχόλησαν τον κόσμο εκείνη τη χρονιά, ήταν ότι ο κομήτης του Χάλεϊ, σκόρπισε τον τρόμο στην ανθρωπότητα, όταν κάποιοι αστρολόγοι και μελλοντολόγοι ανακοίνωσαν ότι θα συγκρουστεί με τη Γη και αυτό θα ήταν το τέλος του κόσμου. Αυτό δημιούργησε πανικό σε εκατομμύρια ανθρώπους και η κατάσταση είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Άλλοι γλεντούσαν χωρίς ηθικούς φραγμούς κι αναστολές κι άλλοι προσεύχονταν προ του επερχόμενου τέλους.
Σε αυτό το ιστορικό φόντο έζησαν οι ήρωες του έργου.
Και όπως λέει κι ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου: .
Τώρα που ο κομήτης Χάλεϊ
Για λίγο θα περάσει δίπλα σπ΄ τη Γη,
Άνοιξε το παράθυρο σου
Ίσως προλάβουμε να φιληθούμε
Ίσως και κάτι πιο πολύ…
Κείμενο: Γρηγόρης Μήτας (Lavart)
Συνεχίζεται Το «Βρακί» του Καρλ Στέρνχαϊμ στο θέατρο Φλέμινγκ
