Ποια είναι η εικόνα που σας έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεστε ένα άτομο με αυτισμό; Σίγουρα, και για τους λόγους που θα εξηγηθεί αυτό παρακάτω, το αυτιστικό άτομο που φαντάζεστε οι περισσότεροι είναι αγόρι ή άνδρας.
Πράγματι, όλα τα χρόνια κατά τα οποία μελετάται ο αυτισμός ως νευροαναπτυξιακή διαταραχή, το δείγμα στις έρευνες και στις μελέτες περίπτωσης είναι σε ένα τεράστιο ποσοστό αγόρια. Η αυτιστική συμπεριφορά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, με τις προσθήκες και τις αφαιρέσεις που γίνονται ανά τα χρόνια στα επίσημα διαγνωστικά εγχειρίδια και την εικόνα που η ευρύτερη κοινωνία γνωρίζει, έχει συνδεθεί με τον ανδρικό πληθυσμό, χωρίς ωστόσο αυτό να υποδεικνύει ότι οι γυναίκες αποκλείεται να έχουν αυτισμό, και ιδιαίτερα με τη συνήθη μορφή.
Αρχικά, είναι γνωστό ότι οι πρώτες ψυχιατρικές μελέτες, πριν από περίπου 1,5 αιώνα, όπου η ψυχιατρική και η ψυχολογία βρίσκονταν στα σπάργανα, σε όλο το φάσμα των ψυχιατρικών διαταραχών διενεργήθηκαν κατά κύριο λόγο σε ανδρικό δείγμα πληθυσμού. Το ίδιο συνέβει και με τις διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού που ξεκίνησαν να μελετώνται εκτενέστερα στο πρώτο μισό του προηγούμενου αιώνα. Μάλιστα ο Asperger, το όνομα του οποίου δόθηκε στο σύνδρομο Asprerger, που για κάποιους εμπεριέχεται ακόμα στο φάσμα του αυτισμού, ενώ τυπικά δεν υπάγεται πλέον στα επίσημα διαγνωστικά εγχειρίδια, θεωρούσε την «αυτιστική προσωπικότητα» ως αρσενικό χαρακτηριστικό, και υποστήριζε πως δεν εμφανίζεται σε γυναίκες. Τα παραπάνω, αλλά και η έμφαση των νευροαπεικονιστικών μελετών σε ανδρικούς εγκεφάλους, είχε ως αποτέλεσμα πολλές γυναίκες να μην διαγιγνώσκονται ως άτομα με αυτισμό.
Καθώς η επιστήμη ωρίμαζε, οι διαγνώσεις αυξάνονταν, ο αριθμός των γυναικών επιστημόνων στον τομέα, αλλά και η συμπερίληψή των γυναικών στο δείγμα των ερευνών πλήθυνε, αναγνωρίστηκαν κάποιες συμπεριφορές παρόμοιου τύπου με εκείνες του γνωστού αυτισμού, αλλά και διαφορετικές ταυτόχρονα, σε ένα μικρό ποσοστό γυναικών. Πλέον, ο αυτισμός στις γυναίκες διαγιγνώσκεται επίσημα, έχοντας γίνει αποδεκτό πως οι γυναίκες και οι άνδρες βιώνουν διαφορετικά την ύπαρξή τους μέσα στο αυτιστικό φάσμα. Ποιά είναι όμως τα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τον αυτισμό σε άνδρες και γυναίκες;
1. Ο γενικός δείκτης κοινωνικότητας των φύλων
Η κοινωνικότητα σαν χαρακτηριστικό δεν θα έλεγε κανείς πως είναι κάτι που κυριαρχεί στα άτομα με αυτισμό. Εξάλλου, από το γεγονός ότι τείνουν να κλείνονται στον εαυτό τους, προέκυψε και το ίδιο το όνομα της διαταραχής, προερχόμενο από την ελληνική λέξη «Εαυτός». Έχοντας ως βάση αυτή την συμπεριφορά, ως απόρροια των ερευνών σε ανδρικό πληθυσμό, πολλές περιπτώσεις γυναικών δεν διαγνώστηκαν ποτέ, καθώς τα αυτιστικά κορίτσια είναι και επιθυμούν να είναι πιο κοινωνικά, παρόλο που γι’ αυτά αυτό απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια και κόπο σε σύγκριση με τον μέσο όρο. Τα θηλυκά βρέφη είναι πιο ευαίσθητα στα ανθρώπινα πρόσωπα, ενώ τα νεαρά κορίτσια σε μία παρέα εμφανίζονται κοινωνικότερα από τα αγόρια της ηλικίας τους. Επομένως, τα εν λόγω χαρακτηριστικά που υπάρχουν στον γενικό πληθυσμό, δεν παύουν να υφίστανται στο φάσμα του αυτισμού.
2. Ενδιαφέροντα και hobbies
Αναγνωριστικό των ατόμων με αυτισμό αποτελεί η διαρκής, σχεδόν εμμονική, ενασχόληση και το ενδιαφέρον με πολύ συγκεκριμένα πράγματα ή ασχολίες, που οδηγεί το άτομο να συγκεντρώνει αντικείμενα και πληροφορίες εντρυφώντας πάνω σε αυτό με αξιοσημείωτη δεξιοτεχνία. Αυτό το «αρνητικό» χαρακτηριστικό μπορεί να αποδείξει την ευφυΐα και την οξύτητα των ατόμων με αυτισμό, διαχωρίζοντάς τον επίσης από την νοητική αδυναμία (με την οποία σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να συνυπάρχει). Ενώ στα αγόρια αυτή η συμπεριφορά αφορά συνήθως πληροφορίες και αντικείμενα, συχνά στα κορίτσια εμφανίζεται με μία πιο φυσιολογική μορφή, όπου η ενασχόληση αφορά για παράδειγμα διασημότητες ή πράγματα με τα οποία είναι κοινωνικά αναμενόμενο να ασχολείται ένα κορίτσι.
3. Στρατηγικές ενσωμάτωσης
Τα κορίτσια που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα, όπως είπαμε, είναι σε μεγαλύτερο βαθμό κοινωνικά, γεγονός που εξηγεί και εξηγείται από την επινόηση περισσότερων στρατηγικών «καμουφλάζ» που αναπτύσσουν σε διάφορα πλαίσια. Τέτοιου είδους στρατηγικές είναι η πρόβα διαλόγων, η συνειδητή βλεμματική επαφή (η έλλειψη βλεμματικής επαφής αποτελεί ένα από τα κύρια σημάδια που υποδηλώνουν αυτισμό σε μικρά παιδιά), η αποφυγή συζητήσεων για τα «εμμονικά» ενδιαφέροντά τους κ.α. Φυσικά, και τα αγόρια με αυτισμό χρησιμοποιούν τέτοιου είδους στρατηγικές, όμως σε μικρότερο βαθμό.
4. Αντίδραση στην κοινωνική πίεση
Τα κοινωνικά κριτήρια που υπάρχουν για τα φύλα επηρεάζουν τον τρόπο που ζει κανείς ακόμη κι αν δεν θεωρείται νευτοτυπικό άτομο. Κοινωνικά οι γυναίκες αναμένεται να αναλαμβάνουν περισσότερες ευθύνες όσον αφορά την οικογένεια, να αποτελούν τον κύριο φροντιστή και υποστηρικτή των υπόλοιπων μελών της οικογένειας. Εν συνεπεία, οι γυναίκες στο αυτιστικό φάσμα αναγκάζονται να περιορίσουν τις αυτιστικές τους ανάγκες (να περνούν περισσότερο χρόνο με τον εαυτό τους και να ασχολούνται με τα πράγματα που έχουν ενδιαφέρον για αυτές) με σκοπό να ταιριάξουν στις ανάγκες του κοινωνικού προτύπου, επιβεβαιώνοντας έτσι και την τάση τους προς την κοινωνικότητά, χαρακτηριστικό που αναφέρθηκε παραπάνω.
5. Φυσιολογία του εγκεφάλου
Ακόμη κι αν στο μεγαλύτερο βαθμό τα σώματα των ανθρώπων λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο, η βιολογία του ανδρικού και του γυναικείου φύλου και κυρίως οι ορμόνες που τα διαχωρίζουν επιδρούν τόσο στον τρόπο σκέψης, όσο και στον τρόπο συμπεριφοράς. Πέρα από μία διάγνωση που μπορεί να λάβει κάποιος, το βιολογικό του φύλο δεν σταματά να υφίσταται και να επηρεάζει την ζωή του.
Όσον αφορά τον ανδρικό πληθυσμό με αυτισμό, το φάσμα φαίνεται να διαχέεται περισσότερο από τις ήπιες έως τις πιο βαριές μορφές του. Αντίθετα, στις γυναίκες οι ήπιες μορφές (φυσικά με ένα ποσοστό της αιτίας να αποδίδεται και στα παραπάνω) είναι αυτές που κυριαρχούν.
Εν πάση περιπτώση ως ειδικοί, οικογένεια και πολίτες οφείλουμε να αναγνωρίζουμε την μοναδική ιδιοσυγκρασία του κάθε ατόμου και τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά του, σε συνδυασμό με εκείνα που εμπίπτουν στην διάγνωση μίας διαταραχής. Από την άλλη, αυτά τα χαρακτηριστικά που σύμφωνα με κάποιους «νόμους» ορίζουν την διαταραχή πιθανόν να μην εντοπίζονται σε όλα τα άτομα τα οποία βιώνουν δυσφορία, δυσλειτουργικότητα ή αλληλεπιδρούν με ένα διαφορετικό τρόπο από τον συνηθισμένο.
Κείμενο: Λένα Ζετσίδου (Lavart)
Πηγή
