Στις 26 Φεβρουαρίου γεννιέται ο πατέρας του γαλλικού Ρομαντισμού, Βίκτωρ Ουγκώ. Μυθιστοριογράφος, δραματουργός, ποιητής, κοινωνικά ευαισθητοποιημένος και με θρησκευτικές αναζητήσεις, ο Ουγκώ υπήρξε μια πολυσχιδής προσωπικότητα των γαλλικών γραμμάτων.
Στα θεατρικά του έργα ανήκουν μεταξύ άλλων ο Κρόμγουελ (1827) και η Μαρία Τυδώρ (1833), ενώ στις ποιητικές του συλλογές Τα ανατολίτικα (1829), Θεός (1891) και Τα ολέθρια χρόνια (1898). Η μυθιστοριογραφία, ωστόσο, είναι ο τομέας που τον κάνει ευρέως γνωστό. Και ποιος δεν έχει έστω ακούσει τους τίτλους Η Παναγία των Παρισίων (1831) και Οι Άθλιοι (1862);
Το τελευταίο, μάλιστα, αποτελεί ένα από τα πιο αγαπητά αναγνώσματα του 19ου αιώνα. Πρωταγωνιστής είναι ο Γιάννης Αγιάννης, ο οποίος κλέβει ένα καρβέλι ψωμί για να φάει και πληρώνει το αδίκημά του με φυλάκιση. Μετά την απελευθέρωσή του προσπαθεί να επανενταχθεί στην κοινωνία, το παρελθόν του ωστόσο τον καταδιώκει με αμείλικτο τρόπο. Στους Άθλιους ο Ουγκώ θίγει ζητήματα όπως η σκληρότητα του νόμου, τα όρια της δικαιοσύνης, η κοινωνική ανέχεια και τα ανεξάντλητα ψυχικά αποθέματα του ανθρώπου.
Ο Γιάννης Αγιάννης παρουσιάζεται στην αρχή ως ένας άνθρωπος κακομοίρης, τυραννισμένος από τη φτώχεια, που επιβιώνει με δυσκολία στο κοινωνικό περιθώριο. Η πείνα τον οδηγεί στο δρόμο της παρανομίας και φτάνει στο σημείο να ποδοπατήσει την αξιοπρέπειά του και να κλέψει ένα καρβέλι ψωμί. Η τιμωρία που του επιβάλλει ο νόμος και ο εγκλεισμός του σ’ ένα βρωμερό, υγρό κελί, τον καθιστούν έναν κοινό μικρο-εγκληματία.
Ωστόσο, ο Ουγκώ εκπλήσσει τον αναγνώστη, καθώς, μετά την αποφυλάκιση του ήρωα, τον (μετα)πλάθει μ’ έναν τρόπο πραγματικά εντυπωσιακό. Ο Γιάννης Αγιάννης μεταμορφώνεται σ’ έναν άντρα ψημένο από τη ζωή, δίκαιο, με φιλοδοξίες να συνδράμει στο κοινό καλό. Καταφέρνει να εκλεγεί δήμαρχος μιας μικρής πόλης και αναλαμβάνει να αναθρέψει την Τιτίκα, την κόρη μιας δυστυχισμένης πόρνης. Μοναδικός του εχθρός είναι ο Ιαβέρης, ο εκπρόσωπος του νόμου, που τον καταδιώκει με ανεξήγητο πείσμα.
Ο Ουγκώ καταφέρνει με τρόπο αριστοτεχνικό να πλέξει μια περιπέτεια με πολλαπλά κοινωνικά μηνύματα. Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι η πολυπλοκότητα του ανθρώπινου χαρακτήρα. Ο απόκληρος της ζωής είναι το ίδιο πρόσωπο με τον αξιοσέβαστο δήμαρχο. Ο Γιάννης Αγιάννης είναι το καλύτερο παράδειγμα ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να δώσει στη ζωή του μια διαφορετική τροχιά, αρκεί να του δοθεί η ευκαιρία.
Αυτό που οφείλει, λοιπόν, καθένας ν’ αναρωτηθεί είναι πόσους «Αγιάννηδες» έχει γνωρίσει στη ζωή του, πάνω σε πόσους ανθρώπους έχει εξαντλήσει την αυστηρότητά του, καταδικάζοντάς τους στο περιθώριο με το πρώτο στραβοπάτημα…
«Κάθε άνθρωπος, οπουδήποτε, θα ανθίσει με εκατό απροσδόκητα ταλέντα και ικανότητες, με το που θα του δοθεί απλώς μια ευκαιρία», θα δηλώσει, πολλά χρόνια αργότερα, η βραβευμένη με Νόμπελ Βρετανίδα συγγραφέας Ντόρις Λέσιγκ – και αυτό ακριβώς είναι το μήνυμα που θέλησε να μεταδώσει ο Ουγκώ μέσω του ήρωά του.
Κείμενο: Μαρία Μερτίκα (Lavart)
