Είμαστε ό,τι φοράμε ή φοράμε ό,τι είμαστε;
Η μόδα σχεδόν πάντα είναι αντιπροσωπευτική του εαυτού μας. Καθρεφτίζει μέρος ή το σύνολο της κοσμοθεωρίας μας, μας κοινωνικοποιεί ή μας απομονώνει ενίοτε, συν τοις άλλοις εξωτερικεύει – δυσδιάκριτα ή μη – στοιχεία ψυχισμού και συναισθημάτων. Κοινώς, για κάποιους μπορεί να καλύπτει απλώς τις καθημερινές ανάγκες ένδυσης και υπόδησης, για κάποιους άλλους είναι στάση ζωής και έκφρασης. Σεβαστά και τα δύο. Οι εκπρόσωποι της μόδας, οι διαμορφωτές των τάσεων, χαρακτηρίζονται τολμηροί οραματιστές ή ανατρεπτικοί εκφραστές όταν τοποθετούν στις δημιουργίες τους την κοινωνική τους δήλωση. Η αλήθεια είναι ότι ο κόσμος της μόδας ανέκαθεν διατηρούσε μια αμφίδρομη σχέση επιρροών με το κοινωνικό γίγνεσθαι. Οπότε, μοιάζει λίγο ασύνδετο με την πραγματικότητα να παρακολουθούμε το 2021 μία μόδα μακριά από όλες τις κοινωνικές αλλαγές που επέρχονται στα κατεστημένα στερεότυπα. Μία άλλη παράμετρος που εκδηλώνεται εντόνως μέσω της μόδας είναι η σεξουαλική μας ταυτότητα, αλλά και ο σεξουαλικός μας προσανατολισμός. Μέχρι πρότινος, ο καθορισμός των σχεδιαστικών συλλογών διακρινόταν σε ανδρική και γυναικεία μόδα με κριτήρια ξεκάθαρα αρρενωπά και θηλυκά στοιχεία ένδυσης. Πλέον, όμως, όλες οι έννοιες περί ισότητας των δύο φύλων, αποδοχής των σεξουαλικών προτιμήσεων, ενίσχυσης της διαφορετικότητας, δημιουργούν ένα νέο κοινωνικό πλαίσιο, όπου τα όρια μεταξύ των φύλων δεν είναι αυστηρά προκαθορισμένα εκ γενετής, αλλά εκ των υστέρων. Αυτή η τάση μεταφέρεται στον κόσμο της μόδας μέσω του gender fluid, δηλαδή της ρευστότητας μεταξύ των δύο φύλων, όπου θηλυκά και αρσενικά χαρακτηριστικά αναμιγνύονται προς μία κατεύθυνση ουδετερότητας.
Επί της ουσίας, δεν είναι το φύλο εκείνο που προσδιορίζει το ύφος της γκαρνταρόμπας, είναι η ανάγκη του καθενός να εκφράσει τις ενδυματολογικές του ανησυχίες μέσω του στιλ, απεγκλωβισμένος από έμφυλους και σεξουαλικούς περιορισμούς, αλλά με μεικτές mix & match επιρροές. Ακόμη και όσοι έχουν προφανή σεξουαλική ταυτότητα, το gender fluid στιλ δεν είναι αυτό που την αμφισβητεί απαραίτητα. Όση θηλυκότητα υπονοεί μία γυναίκα, δένοντας τη γραβάτα στο ανδρόγυνο κουστούμι της, άλλη τόση αρρενωπότητα μπορεί να εκφράσει ένας άντρας τυλίγοντας τον πλουμιστό φιόγκο στο see through πουκάμισό του. Βέβαια, για τη βιομηχανία της μόδας τίποτα δεν είναι τόσο αθώο και κοινωνικά αναγκαίο. Σε μία άκρως διεθνοποιημένη οικονομία, τα υπέρογκα διαφημιστικά συμφέροντα είναι ικανά να διαμορφώνουν τάσεις, χρησιμοποιώντας απλώς την έννοια του εκσυγχρονιστικού, παραβλέποντας την αυθεντικότητα στη μοναδικότητα του στιλ.
Σχεδόν έναν αιώνα πριν, η γυναικεία μόδα επαναστατεί, εισάγοντας στην καθημερινότητά της πολλά στοιχεία της ανδρικής γκαρνταρόμπας. Το ανδρόγυνο στιλ διαμορφώνεται σταδιακά και γύρω στη δεκαετία του ’60, μαζί με την ευρέως διαδεδομένη πια φωνή των φεμινιστικών κινημάτων, η unisex μόδα εδραιώνεται ως φυσικό επακόλουθο. Το αρχικό κίνητρο για τη δημιουργία μιας τέτοιας σειράς ήταν η άνεση και η απελευθέρωση του γυναικείου σώματος, στην προσπάθειά του να επιβληθεί επαγγελματικά μέσω του power dressing. Ωστόσο, παρά τις δεκαετίες που ακολούθησαν, εξακολουθεί να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της basic fashion ακόμη και τώρα και είναι τόσο σταθερά εξελισσόμενο, ώστε να μην στερεί πια τη θηλυκότητα από το γυναικείο σώμα. Άραγε, πόσο πιθανό η τάση του gender fluid να εκπαιδεύσει τόσο τη ματιά μας, ώστε να συμβεί κάτι αντίστοιχο στην αρρενωπότητα που εκπέμπει ή όχι το ανδρικό σώμα; Και εν τέλει, η θηλυκότητα και η αρρενωπότητα κρίνονται από το τι φοράμε ή τι εκπέμπουμε ως προσωπικότητες; Είναι θέμα styling ή τρόπου έκφρασης; Η εξωτερική ή εσωτερική εμφάνιση χαρακτηρίζει περισσότερο την αλήθεια μας; Χμ, εδώ δυσκολεύουν τα διλήμματα, εκτός κι αν ο πρόχειρος συνδυασμός των άνωθεν δίνει μία mixed απάντηση, βολική για τους περισσότερους.
Μέχρι και στα πρώτα χρόνια του millennium, η βιομηχανία της μόδας, όπως προβάλλεται σε καμπάνιες και προωθητικές ενέργειες, χαρακτηρίζεται εντόνως από τον διαχωρισμό των φύλων. Ελάχιστες είναι οι εξαιρέσεις σχεδιαστών που τολμούν να παρουσιάσουν στις πασαρέλες τους μοντέλα ανδρών, τα οποία δεν χαρακτηρίζονται από την αγαλματένια τους μυϊκή τελειότητα ως το βασικότερο στοιχείο ανδρισμού. Οι περιπτώσεις μέχρι τότε, κατά τις οποίες βλέπουμε εμφανίσεις ανδρών εμπνευσμένες από ξεκάθαρα γυναικεία στοιχεία, αφορούν εκπροσώπους της showbiz παγκοσμίου βεληνεκούς, καλλιτέχνες, celebrities, γενικά πιο extravagant προσωπικότητες που τολμούν να πειραματιστούν με τη μόδα ως παρακλάδι της τέχνης τους. Η πιο αντιπροσωπευτική τέτοια φυσιογνωμία στον κόσμο της μόδας, υπήρξε αναμφισβήτητα ο Βρετανός καλλιτέχνης David Bowie, χαρίζοντάς μας μοναδικά τολμηρές εικόνες. Με εξαιρετική αυθεντικότητα πόζαρε σε μεγάλη γκάμα πρωτοποριακών look, αρκετά θηλυπρεπή, προκαλώντας την κοινή γνώμη για την σεξουαλικότητά του κατά τη δεκαετία του ’70. Στην πορεία διαμορφώθηκε σταδιακά σε ένα all time classic σύμβολο ετεροφυλόφιλου προσανατολισμού, αθεράπευτα ερωτευμένο με την εξωτική καλλονή Iman, ως το τέλος της ζωής του. Ένα fashion icon με ισχυρή αυτοπεποίθηση, ανήσυχο προσωπικό ύφος και αμέτρητες πόζες να δηλώνουν το ακομπλεξάριστο γούστο του.
Στις μέρες μας, ωστόσο, η προσέγγιση του τρόπου που διαμορφώνεται ένα fashion icon και της διαδραστικής επιρροής που αυτό ασκεί στο όποιο κοινό απευθύνεται, κρίνονται από διαφορετικές παραμέτρους. Γιατί το gender fluid προσδιορίζεται επικοινωνιακά ως η τάση του μέλλοντος; Είναι μόνο λόγω κοινωνικών συγκυριών ή μήπως και λόγω πετυχημένης μηντιακής αλληλεπίδρασης; Ένα διαφωτιστικό παράδειγμα είναι ο ιστορικός ιταλικός οίκος Gucci, που στην προσπάθειά του για επανάκαμψη μετά τη δύσκολη περίοδο του ’80, ορίζει την περίοδο 1990-2004 ως καλλιτεχνικό διευθυντή τον Αμερικανό Tom Ford. Ο Ford με μία σειρά κινήσεων, επαναφέρει τη χαμένη αίγλη στον οίκο και σχεδιαστικά επιλέγει γραμμές αυστηρά διαχωρισμένες μεταξύ των δύο φύλλων. Σχεδόν όλες οι προωθητικές καμπάνιες κινούνται, κυρίως, σε φωτογραφικά πλάνα του Mario Testino με υπονοούμενα ερωτισμού, θελκτικότητας και εξύψωσης των διακεκριμένων φύλων σε αρσενικό και θηλυκό. Το 2014, η ανάληψη της καλλιτεχνικής διεύθυνσης από τον Ιταλό Alessandro Michele έρχεται να ταράξει όλες αυτές τις ισορροπίες. Από τις πρώτες του παρουσιάσεις το 2015 έως και σήμερα, παραμένει πιστός σε μία συνεχή έμφυλη ρευστότητα, επιλέγοντας άνδρες και γυναίκες μοντέλα, με κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ τους, προσπαθώντας να υπερτονίσει μια ατελή ουδετερότητα ως την πιο τέλεια εκδοχή της ομορφιάς. Παράλληλα, η εμμονή του σε ρετρό ύφη που συνδυάζει αβίαστα με μία άψογη πανδαισία χρωμάτων, τον κατατάσσουν σε έναν ρομαντικό δημιουργό που αναζητά σε εικόνες του παρελθόντος να φανταστεί την επόμενη μέρα της μόδας του 2021. Προς το παρόν σκοντάφτει παραμένοντας στατικός στην αναγνωρίσιμη πια υπογραφή του, μακριά από την πρωτοπορία και την δεξιοτεχνία της υψηλής ραπτικής. Παρόλ’ αυτά υπό την καθοδήγηση του Michele, ο οίκος Gucci φιγουράρει μονίμως στις πρώτες θέσεις πωλήσεων παγκοσμίως, έχοντας βεβαίως στο πλευρό του ένα ευρύ δίκτυο επίσημων ambassadors, περιστοιχισμένο από τα πιο πολυσυζητημένα ονόματα της showbiz. Ανάμεσα σε αυτά και ο προβεβλημένος Βρετανός τραγουδοποιός Harry Styles, ο πιο εμπορικός εκπρόσωπος της gender fluid μόδας, που κάθε του επίσημη εμφάνιση είναι με την υπογραφή του οίκου Gucci.
Ποια είναι λοιπόν τα όρια της αυθεντικότητας ενός σημερινού fashion icon; Σαφώς και οι κατευθυντήριες γραμμές που ορίζει ένας οίκος είναι αυτές που επικρατούν, ειδικά όταν προέρχονται από μία οικονομική συμφωνία μεταξύ των συμβαλλόμενων. Στην πραγματικότητα, τα original fashion icons είναι ανεξάρτητα, απαλλαγμένα από το βάρος συγκεκριμένων brand names, ελεύθερα να εκφράσουν στιλιστικά τη δημιουργική τους φαντασία. Όλα τα υπόλοιπα είναι ετερόφωτα, εξαρτημένα από διαφημιστικές δεσμεύσεις ή περιορισμούς, περικυκλωμένα από ομάδες επαγγελματιών του είδους.
Όπως και να έχει, η gender fluid μόδα, ως η πιο ανερχόμενη τάση, φαίνεται ότι ανταποκρίνεται στα σημεία των καιρών. Και αυτό που διακρίνεται σε αυτήν, τουλάχιστον στις πασαρέλες, προδίδει ότι τελικά είναι αρκετά συγκεκριμένη και όχι και τόσο fluid, οδηγώντας στην πιθανή δημιουργία ενός νέου στερεοτύπου. Ποιο είναι αυτό; Skinny ανδρικά κορμιά, χωρίς άκαμπτους υπερτονισμένους μυς, αλλά με μία πλαστικότητα σωματότυπου που συναντά σε σημεία αυτή του γυναικείου. Πρόσωπα ανδρικά και γυναικεία κινούνται σε μία ουδέτερη base line, όπου η διάκριση των φύλων βάσει των φυσικών χαρακτηριστικών είναι δυσθεώρητη. Αυτό που λείπει σε αυτή την ουδετερότητα είναι η αίσθηση του sexiness ανάμεσα στα δύο φύλλα. Αιωρείται μία σχεδόν άχρωμη σεξουαλική συνθήκη, δίχως διεκδικήσεις, κατακτήσεις ή ακόμη και απορρίψεις. Ενδεχομένως γιατί η νέα γενιά προσαρμόζεται σε διαφορετικά δεδομένα επαφής, που δεν επιτρέπει στο παιχνίδι του δια ζώσης φλερτ να υπερισχύσει. Η μόδα εξελίσσεται επηρεασμένη από την κοινωνική πραγματικότητα και η gender fluid τάση είναι ό,τι πιο αντιπροσωπευτικό προκύπτει από την άνωθεν σχέση.
Διαβάστε επίσης:
Κείμενο: Γεωργία Σταυρίδου (Lavart)
