Ένας αμυδρός κρότος κεραυνού
Συννεφιασμένοι ουρανοί
Ίσως η βροχή να έρθει
Αν ναι, θα μείνεις εδώ μαζί μου;
Γύρω από αυτό το ποίημα κινείται ολόκληρο το έργο Garden of Words (μετφρ. Ο Κήπος των Λέξεων) του Makoto Shinkai, γεγονός διόλου περίεργο αν λάβουμε υπόψιν ότι ο ιαπωνικός τίτλος της συγκεκριμένης ταινίας-anime (言の葉の庭/Kotonoha no Niwa) δεν αναφέρεται σε ‘λέξεις’, αλλά σε ‘kotonoha’, ιαπωνικά δηλαδή κλασσικά ποιήματα. Η ταινία, η οποία προβλήθηκε για πρώτη φορά το 2013, είναι ένα ακόμη δείγμα της υψηλής αισθητικής του Shinkai, ένα δημιούργημα που συνδέει το αστικό περιβάλλον με τη φύση και την τέχνη και επικεντρώνεται στο αγαπημένο θέμα του συγκεκριμένου δημιουργού: τις ανθρώπινες σχέσεις, το αδιέξοδο στο οποίο πολλές φορές αυτές οδηγούν, αλλά και στην αθόρυβη ελπίδα που εν τέλει φυτεύουν σαν σπόρο στις ζωές του καθενός από εμάς.
Η Ιστορία – Σήκω, Μπορείς να Περπατήσεις
Η ιστορία τοποθετείται στο Τόκιο στην αρχή της περιόδου των βροχών και πρωταγωνιστής είναι ο Τακάο Ακιζούκι, ένας δεκαπεντάχρονος μαθητής. Όταν βρέχει, ο Τακάο ευχαριστιέται να κάνει κοπάνα τις πρώτες ώρες του σχολείου και να απολαμβάνει το βροχερό τοπίο στον Εθνικό Κήπο Shinjuku Gyoen. Οι ώρες του όμως δεν περνάνε απλά ρεμβάζοντας, αλλά, αντίθετα, παίρνοντας μαζί του το τετράδιο του σχεδιάζει ακατάπαυστα, καθώς το πάθος του είναι να σχεδιάζει παπούτσια.
Το βροχερό πρωινό που ξεκινάει η αφήγηση ο Τακάο ακολουθεί τη συνηθισμένη του ρουτίνα και κατευθύνεται στους κήπους για να σχεδιάσει. Αυτή τη φορά όμως στο παγκάκι που κάθεται συνήθως βρίσκεται μία περίεργη γυναίκα περίπου γύρω στα είκοσι εφτά, η Γιούκαρι Γιούκινο (αν και η ίδια δεν του αποκαλύπτει ποτέ το όνομά της). Αντί να βρίσκεται στη δουλειά της, έχει έρθει και αυτή στους κήπους και κάθεται απλά πίνοντας μπύρες και τρώγοντας σοκολάτες (!) . Μεταξύ των δύο τους δημιουργείται μία αμοιβαία συμπάθεια, παρόλα αυτά η Γιούκαρι σύντομα φεύγει, αποχαιρετώντας τον Τακάο με ένα σύντομο ιαπωνικό ποίημα, ένα tanka: “Ένας αμυδρός κρότος κεραυνού/ Συννεφιασμένοι ουρανοί/ Ίσως η βροχή να έρθει/ Αν ναι, θα μείνεις εδώ μαζί μου;”.
Η ρουτίνα του Τακάο ανανεώνεται˙ πλέον αντί να μένει μόνος στο βροχερό τοπίο και να σχεδιάζει, κάθε πρωί βρίσκεται στο ίδιο παγκάκι με τη μυστηριώδη γυναίκα. Της εξηγεί το πάθος του για τα παπούτσια και, όταν η ίδια του εξομολογείται ότι έχει μόλις περάσει μία περίοδο στη ζωή της κατά την οποία δεν μπορεί ούτε καν να ‘περπατήσει’ σωστά, ο Τακάο αποφασίζει να της φτιάξει ένα ζευγάρι που θα την κάνει να θέλει να σηκωθεί και να βαδίσει ξανά με αυτοπεποίθηση στη ζωή της.
Όταν η περίοδος των βροχών τελειώνει και οι συναντήσεις τους παύουν, ο Τακάο ανακαλύπτει την αλήθεια: η γυναίκα αυτή ήταν καθηγήτρια στο σχολείο του, την οποία άδικα οι μεγαλύτεροι μαθητές κατηγόρησαν για αποπλάνηση ανηλίκου. Καταλαβαίνοντας επιτέλους τι την εμπόδιζε στο να ‘περπατήσει’, ο Τακάο κατευθύνεται στον κήπο όπου συναντιούνται και της απαγγέλλει αυτός αυτή τη φορά το ποίημα-απάντηση σε εκείνο που του είχε πετάξει βιαστικά την πρώτη μέρα της γνωριμίας τους: “Ένας αμυδρός κρότος κεραυνού/ Ακόμη κι αν η βροχή δεν έρθει/ Θα μείνω εδώ/ Μαζί με εσένα”.
Όπως είναι λογικό, ο δεσμός που διαμορφώθηκε ανάμεσα στον ανήλικο μαθητή και τη νεαρή καθηγήτρια, παρότι μεταμορφωτικός, παρουσιάζει δυσκολίες – κοινωνικά κυρίως – αδιαπέραστες. Ο Makoto Shinkai αναφέρεται για ακόμη μία φορά σε έργο του στη δυσκολία της διαμόρφωσης ουσιαστικών ανθρώπινων σχέσεων, καθώς η σύγχρονη ζωή, τα στερεότυπα και ο λανθασμένος συντονισμός και συγχρονισμός των περιστάσεων αποτελούν ζητήματα πολλές φορές δύσκολα έως αδύνατα να αντιμετωπιστούν. Όπως όμως ο ίδιος αναφέρει σε συνέντευξή του στο animediet.net, μία αγάπη που δεν καταφέρνει να ανθίσει και να αναπτυχθεί πλήρως δεν είναι απαραίτητα αρνητική, ίσα-ίσα παρουσιάζει για τον ίδιο μερικά σπουδαία προτερήματα: “Το ζήτημα με το να σε απορρίπτουν είναι ότι σε κάνει να συλλογίζεσαι και να σκέφτεσαι και να αναλύεις γιατί σε απέρριψαν. Μαθαίνεις πολλά περισσότερα από τις ιστορίες που σχετίζονται με την απόρριψη παρά από τις ιστορίες που επικεντρώνονται στο πώς καταλήγει κανείς χαρούμενος. Γι’ αυτό άλλωστε κι εγώ προτιμώ αυτές τις ιστορίες”.
Μία Πεντάστιχη Αρμονία: Βροχή και Ποίηση
Στο έργο του Garden of Words ο Makoto Shinkai έχει ενώσει με τέτοιο λυρικό τρόπο στοιχεία της ιαπωνικής παράδοσης, φύσης και ιδιοσυγκρασίας, που έχει κατορθώσει να μετατρέψει ένα αφηγηματικά στερεοτυπικό ειδύλλιο σε μία αισθητικά άρτια καλλιτεχνική απεικόνιση. Στοιχεία που συμβάλλουν καταλυτικά σε αυτό το αποτέλεσμα είναι ο συνδυασμός της απαράμιλλης φύσης των τεράστιων ιαπωνικών κήπων, της σιγανής βροχής της περιόδου των βροχών, η οποία διαρκεί στο κυρίως μέρος της Ιαπωνίας από αρχές Ιουνίου έως μέσα Ιουλίου, και της κλασσικής ιαπωνικής ποίησης tanka.
Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως εξάλλου, κύριο συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους ήρωες, ο οποίος κινεί άλλωστε και τα νήματα της ιστορίας, αποτελεί το ποίημα που απαγγέλλει η Γιούκαρι στον Τακάο τη στιγμή της γνωριμίας τους (“Ένας αμυδρός κρότος κεραυνού/ Συννεφιασμένοι ουρανοί/ Ίσως η βροχή να έρθει/ Αν ναι, θα μείνεις εδώ μαζί μου;”). Πρόκειται για ένα ποίημα tanka (短歌) – παρόμοιο είδος γραφής με το πολύ πιο γνωστό σε όλους μας haiku – που κατά λέξη μεταφράζεται ως ‘μικρό ποίημα’ ˙ πράγματι ένα ποίημα tanka γράφεται αυστηρά σε πέντε στίχους με συγκεκριμένο αριθμό συλλαβών στον καθένα τους (5-7-5-7-7). Τα tanka αποτελούσαν ένα πολύ δημοφιλές είδος ποίησης στην Ιαπωνική Αυτοκρατορική Αυλή και ήταν ποιήματα που πολύ συχνά αντάλλασσαν μεταξύ τους οι εραστές και οι ερωτευμένοι, έπειτα από κάποια βραδιά που περνούσαν μαζί, ως δώρο και δείγμα ευγνωμοσύνης.
Είναι πραγματικά απίστευτο πως αυτή η παράδοση που ξεκίνησε τον 7ο αιώνα μ.Χ., καταφέρνει ακόμη και στον 21ο να φέρει κοντά τους δύο πρωταγωνιστές της ιστορίας. Μέσα στην πολυπληθή πόλη του Τόκιο, το πράσινο των δέντρων, ο απαλός ήχος της βροχής και η εκρηκτική στιγμή της δημιουργίας έρχονται για να ενώσουν ό,τι συμβατικά δεν θα μπορούσε ποτέ να ενωθεί. Το ποίημα-απάντηση που κατάφερε να ξεστομίσει ο Τακάο (“Ένας αμυδρός κρότος κεραυνού/ Ακόμη κι αν η βροχή δεν έρθει/ Θα μείνω εδώ/ Μαζί με εσένα”) παραμένει η μόνη ελπιδοφόρα αλήθεια: αν και οι άνθρωποι που ενώνονται για λίγο μεταμορφώνοντας ο ένας τον άλλον πολλές φορές μέλλει να απομακρυνθούν, το αποτύπωμα που το κάθε άτομο έχει αφήσει στον έστω και προσωρινό σύντροφό του παραμένει αναζωογονητικά άσβεστο, παρόν πάντα στον νου, στα συναισθήματα και τη ζωή του.
Κείμενο: Αντιγόνη Σιώμου (Lavart)
Πηγή Φωτογραφίας 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.
