*απόσπασμα από το βιβλίο σελ. 67
[dropcap size=big]Π[/dropcap]άνω σε αυτή, την πιο παλιά, αλλά και πιο ρεαλιστική…ουτοπία ανά τους αιώνες, στο «Ουτοπία για Ρεαλιστές», ο Ρούτγκερ Μπρέγκμαν –ιστορικός και συγγραφέας- δομεί με επιχειρήματα και ιστορικά παραδείγματα την αντίληψη ότι η εξάλειψη της φτώχειας σε παγκόσμια κλίμακα είναι ένα ζήτημα που θα μπορούσε να έχει βρει τη λύση του, «χθες»!
Το νέο βιβλίο του Μπρέγκμαν, ενός από τους πιο διακεκριμένους στοχαστές της γενιάς του, ξεπερνά τα σύνορα της πατρίδα του, Ολλανδίας, και ταξιδεύει ήδη σε 17 χώρες, μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα, από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Το «Ουτοπία για Ρεαλιστές» δεν είναι ένα ακόμη δοκίμιο, ένα εμπορικό «μπεστ σέλερ», που πραγματεύεται το ζήτημα των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων μέσα στο χρόνο, παραθέτοντας απλώς θεωρητικά μοντέλα και απόψεις μελετητών για την μερική αντιμετώπισή του ή για την υποθετική επίλυσή του σε έναν ονειρικά πλασμένο κόσμο. Αντιθέτως, το βιβλίο αποτελεί μία ολοκληρωμένη επιχειρηματολογία υπέρ της άμεσης καταπολέμησης της παγκόσμιας φτώχειας και της καθιέρωσης ενός παγκόσμιου βασικού εισοδήματος, με στόχο μια αξιοπρεπή ζωή και την εξασφάλιση όλων των πρωταρχικής σημασίας για την καθημερινή διαβίωση υλικών και κοινωνικών αγαθών για κάθε άνθρωπο πάνω στη γη.
[dropcap size=big]Κ[/dropcap]ατά τον ίδιο τον Μπρέγκμαν -για τον οποίο ο Guardian έγραψε ότι αντιπροσωπεύει «το ‘ολλανδικό πνεύμα’ των νέων ιδεών»- το πιο μη ρεαλιστικό μοντέλο είναι αυτό που ακολουθεί η παγκόσμια οικονομία, σήμερα. Πρόκειται για ένα μοντέλο που βρίσκεται για χρόνια στο προσκήνιο της διεθνούς πολιτικής σκηνής, βασιζόμενο σε πολίτες δύο «κατηγοριών», σε ζωές «δύο ταχυτήτων», στους οικονομικά εύρωστους και στους οικονομικά αδικημένους. Μέσα από απτά παραδείγματα διαφορετικών εποχών και κοινωνιών, το «Ουτοπία για Ρεαλιστές» πραγματοποιεί μία σπονδυλωτή ιστορική και πολιτική επισκόπηση του ζητήματος της παγκόσμιας φτώχειας και των οικονομικών ανισοτήτων στο πέρασμα των αιώνων και αποδεικνύει με στοιχεία αριθμητικά, αλλά και λογικά αδιαμφισβήτητα, πως κοινωνίες και πολιτικοί, ανάμεσά τους και ο Πρόεδρος Νίξον των ΗΠΑ- που πίστεψαν και τόλμησαν κατά καιρούς να διορθώσουν τα «κακώς κείμενα» αυτής της οικονομικής πολιτικής, όχι μόνο πέτυχαν να εξομαλύνουν όλες τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες μεταξύ των πολιτών τους, αλλά έδειξαν τον δρόμο για μια δεύτερη «ζωή», μια «μη ουτοπική» και πέρα για πέρα «ρεαλιστική» ζωή για όλους εκείνους που για καιρό βρέθηκαν να ζουν στο περιθώριο, στην ανέχεια, ισορροπώντας καθημερινά με κόπο πάνω στο νήμα της επιβίωσης.
Οι πρακτικές αυτές, όπως περιγράφονται στα κεφάλαια του βιβλίου, με γλώσσα απλή, αριθμητικά δεδομένα (π.χ. στοιχεία που αφορούν το πείραμα των 200 δολαρίων στη Λιβερία, το πείραμα Mincome στον Καναδά κ.α.) και ορολογία που δεν χρειάζεται κανείς να είναι κοινωνικός λειτουργός, στατιστικολόγος ή οικονομολόγος για να τα κατανοήσει, υποστηρίζουν πως τελικά ίσως είναι ζήτημα επιλογής και όχι «τύχης» το να μην υπάρχουν στον κόσμο μας άνθρωποι που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Επιλογής, η οποία όπως αποτυπώνεται από τον ίδιο τον Μπρέγκμαν, κοστίζει μάλιστα πολύ λιγότερο, συγκριτικά με πολιτικές κοινωνικής πρόνοιας και προγράμματα «δεύτερης ευκαιρίας» που αποδεικνύονται ημίμετρα και λύσεις με παροδικά αποτελέσματα.
[dropcap size=big]Ω[/dropcap]στόσο, παρά τα ρεαλιστικά, ιστορικά παραδείγματα που παραθέτει λεπτομερώς ο Μπρέγκμαν στο βιβλίο του, γίνεται σαφές πώς όλα αυτές οι πρακτικές που εφαρμόστηκαν με θετικά αποτελέσματα κατά περιπτώσεις, παρέμειναν και παραμένουν έως σήμερα μια… «ουτοπία»(;) Ποιοι και για ποιους λόγους, τελικά, αποτρέπουν την καθολική εφαρμογή τους και συνεπώς την οριστική εξάλειψη της φτώχειας από τον κόσμο μας; Είναι ο φόβος μιας πιθανής αποτυχίας, το αποτέλεσμα μιας πρωτοφανούς επιτυχίας ή κάτι βαθύτερο; Και επιπλέον, γιατί, ενώ, όπως υποστηρίζεται, υπάρχει η δυνατότητα να εξαλείψουμε μία παγκόσμια αδικία που για αιώνες ολόκληρους απασχολεί την ανθρωπότητα, εθελοτυφλούμε και παραμένουμε προσκολλημένοι σε ένα οικονομικό μοντέλο που έχει επανειλημμένα αποδειχθεί γεμάτο στρεβλώσεις; Μήπως τελικά πρόκειται για ζήτημα όχι απλώς πολιτικό, το οποίο εξαρτάται μεταξύ άλλων και από την ίδια μας την «φύση», να αδικούμε τους πιο αδύναμους από εμάς, αλλά και να νιώθουμε ότι αδικούμαστε από τους ισχυρότερους; Μήπως πάλι είναι ζήτημα πολιτισμικό, το οποίο ανακύπτει από την ανθρώπινη πεποίθηση, που κληροδοτείται εδώ και αιώνες από γενιά σε γενιά, ότι ο δημόσιος βίος πρέπει να είναι οργανωμένος σε κοινωνικές τάξεις και οικονομικά στρώματα; Αυτά και πολλά ακόμη ερωτήματα δέχονται τις απαντήσεις που τους δίνει, κάθε άλλο παρά συνωμοσιολογικά και χωρίς ίχνος λαϊκισμού, στο τέταρτο βιβλίο του ο Ρούτγκερ Μπρέγκμαν, ο συγγραφέας που έχει πρωτοστατήσει στο «Κίνημα του Βασικού Μισθού» στην παρτίδα του και έχει δει κείμενά του να δημοσιεύονται σε διεθνή ειδησεογραφικά δίκτυα, όπως το BBC και η Washington Post.
Το «Ουτοπία για Ρεαλιστές» είναι ένα βιβλίο που δεν ανήκει στο παρελθόν, δεν αφορά το μέλλον και ανταποκρίνεται περισσότερο από ποτέ στο παρόν.
Κείμενο: Δέσποινα Μάντζιαρη (Lavart)
