«Σε κάθε μου ταινία θέλω να αυτοκτονήσω, γιατί δεν βλέπω φως στο τέρμα του τούνελ».
[dropcap size=big]Σ[/dropcap]κηνοθέτης, ηθοποιός, μουσικός. Homo universalis, με μια ίσως στενότερη έννοια από τον Da Vinci. Το όνομα του; Εμίρ Κουστουρίτσα! Γεννημένος στις 24 Νοέμβρη του 1954 στο Σεράγεβο, αυτοπροσδιοριζόμενος ως Σέρβος. Διεθνώς αναγνωρισμένος για πλήθος ταινιών. Δύο φορές νικητής του Χρυσού Φοίνικα, για το When My Father Was Away In Business και το Underground.
Γεννήθηκε σε μια μη θρησκευόμενη μουσουλμανική οικογένεια. Όμως, ας αφήσουμε το γενικό για χάρη του ειδικού. Ήταν γιος του Μουράτ Κουστουρίτσα και της Σένκα Νουμανκάντιτς. Μοναχοπαίδι. Μεγάλωσε στο Σαράγεβο, την εποχή της Ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Ένα παιδί γεμάτο ζωντάνια, όπως παραδεχόταν ο ίδιος. Όταν ήταν μικρός, η συμπεριφορά του άγγιζε τα όρια της παρανομίας. Η καριέρα του θα ξεκινήσει στα 17 του χρόνια, όταν θα πάρει ένα μικρό ρόλο στο Walter Defends Sarajevo, μια πολιτική ταινία, χρηματοδοτούμενη από το Γιουγκοσλαβικό Κράτος. Ο νεαρός Εμίρ, προωθήθηκε για αυτή την ταινία, μέσω των διασυνδέσεων του πατέρα του με τον πασίγνωστο σκηνοθέτη, Χαϊρουντίν Κρβάβατς.
Το 1978 αποφοιτά από τη Σχολή Κινηματογράφου (FAMU) της Ακαδημίας Παραστατικών Τεχνών της Πράγας, ενώ ξεκίνα με ταινίες μικρού μήκους στη Γιουγκοσλαβία, με σκοπό την προβολή τους στην τηλεόραση. Έκανε το ντεμπούτο του με την ταινία Do You Remember Dolly Bell? το 1981, ένα δράμα που κέρδισε το αναγνωρισμένου κύρους Αργυρό Λιοντάρι Καλύτερης Πρώτης Εργασίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας εκείνου του έτους. Την ίδια χρονιά, στην πολύ μικρή ηλικία των 27, γίνεται υφηγητής στη νεοσύστατη Ακαδημία Παραστατικών Τεχνών (ΜΑΥ) στο Σεράγεβο, μια δουλειά που επιτέλεσε μέχρι το 1988. Διετέλεσε, επίσης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Open Stage Obala. H δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του Κουστουρίτσα, When My Father Was Away In Bussines το 1985 κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες και πέντε Γιουγκοσλαβικά βραβεία ταινιών, καθώς και μια υποψηφιότητα για βραβείο από την Αμερικάνικη Ακαδημία Βραβείων της Καλύτερης Ξένης Ταινίας. Ο Εμίρ ήταν αυτός που έγραψε τα σενάρια και για τα δύο αυτά έργα. Το 1989 ο Κουστουρίτσα κέρδισε περισσότερες επευφημίες για τον Καιρό των Τσιγγάνων, μια ταινία για τον πολιτισμό των Ρομά και την εκμετάλλευση των παιδιών τους. Το 1989 ήταν μέλος της κριτικής επιτροπής στο 16ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου στη Μόσχα.
[dropcap size=big]Τ[/dropcap]η δεκαετία του ενενήντα ο Κουστουρίτσα συνέχισε να κάνει αξιόλογες ταινίες, όπως την κωμωδία του παραλόγου Arizona Dream (1993), η οποία υπήρξε το αμερικανικό του ντεμπούτο. Κέρδισε το δεύτερο του Χρυσό Φοίνικα για τη μαύρη επική κωμωδία του, Underground (1995), που βασίζεται σε σενάριο του Ντούσαν Κοβάτσεβιτς, εξέχοντος Σέρβου θεατρικού συγγραφέα. Επίσης, δίδαξε Σκηνοθεσία Κινηματογράφου στο Μεταπτυχιακό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κολούμπια. Το 1998 κέρδισε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας το Αργυρό Λιοντάρι Σκηνοθεσίας για την ταινία Μαύρη γάτα, άσπρη γάτα, κωμωδία που διαδραματίζεται σε οικισμό Τσιγγάνων (Ρομά) στις όχθες του Δούναβη. Η μουσική για την ταινία ήταν από μια μπάντα του στο Βελιγράδι, την No Smoking Orchestra.
Το 2001 ο Κουστουρίτσα σκηνοθετεί το Super 8 Stories, ένα ντοκιμαντέρ δρόμου και ταυτόχρονα μιούζικαλ για την μπάντα No Smoking Orchestra, της οποίας είναι μέλος. Διορίζεται Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής του Φεστιβάλ των Καννών το 2005. Η ταινία του Μαραντόνα είναι ένα ντοκιμαντέρ για τον Αργεντινό αστέρα του ποδοσφαίρου Ντιέγκο Μαραντόνα, το οποίο κυκλοφόρησε στην Ιταλία τον Μάιο του 2007. Η πρεμιέρα του στη Γαλλία έγινε κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ των Καννών το 2008. Η ταινία του Promise Me This έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ των Καννών το 2007. Τον Ιούνιο του 2007, ο Κουστουρίτσα σκηνοθέτησε το μουσικό βίντεο για το single του Manu Chao Rainin’ In Paradize, από το τότε επερχόμενο άλμπουμ του τελευταίου. Στις 8 Σεπτεμβρίου του 2007 οι ορίζοντες του διευρύνονται, αφού διορίζεται πρεσβευτής της UNICEF για τη Σερβία, μαζί με τους Άνα Ιβάνοβιτς, Γελένα Γιάνκοβιτς και Αλεξάντερ Τζόρτζεβιτς. Από τον Ιανουάριο του 2008 διοργανώνει το ετήσιο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Kustendorf. Η πρώτη συνάντηση έγινε στο Ντρβένγκραντ, ένα χωριό χτισμένο ειδικά για την ταινία Life Is a Miracle, στις 14-21 Ιανουαρίου 2008. Η επόμενη ταινία του, Cool Water, είναι μια κωμωδία με φόντο τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή. Τα γυρίσματα ξεκίνησαν τον Νοέμβριο του 2010 στη Γερμανία.
[dropcap size=big]Κ[/dropcap]ατά τη διάρκεια της προώθησης της αυτοβιογραφίας του, το 2010, ο Κουστουρίτσα ρωτήθηκε γιατί πιστεύει ότι το κινηματογραφικό του στυλ έχει απήχηση και στη Δύση, όταν ποτέ τόσοι άλλοι Ανατολικοευρωπαίοι, Γιουγκοσλάβοι ή Σερβοι δεν κατάφεραν να πετύχουν το ίδιο. Αυτός αποκρίθηκε:
«Γιατί πιστεύω ότι η Δύση είναι δεκτική σε μένα; Πρώτα απ ‘όλα, εμφανίστηκα σε μια καλή στιγμή κατά τη διάρκεια της παρακμής του κομμουνισμού ή πιο συγκεκριμένα του μπολσεβικισμού. Και δεύτερον, το οποίο δεν είναι λιγότερο σημαντικό, οι δυτικοί ανταποκρίνονται στην πραγματική δέσμευσή μου προς τα βασικά αυθεντικά μοτίβα που υπάρχουν εδώ στα Βαλκάνια εδώ και αιώνες».
Οι τελευταίοι μήνες του 2013 τον βρίσκουν να φτιάχνει ένα ντοκιμαντέρ για τον Ουρουγουανό Πρόεδρο, Χοσέ Μουχίκα, τον οποίο θεωρεί «τον τελευταίο ήρωα της πολιτικής».
Ηθοποιός. Μετά από πολλές μικρές εμφανίσεις σε ταινίες στο πέρασμα των χρόνων, ο πρώτος αρκετά μεγάλος ρόλος του Κουστουρίτσα ήταν στο The Widow of St. Pierre, μια ταινία του 2000 από τον σκηνοθέτη Πατρίς Λεκόντ, όπου έπαιξε έναν κατάδικο στο γαλλικό νησί – αποικία του Αγίου Πέτρου. Το 2002, ο Κουστουρίτσα εμφανίστηκε ως παίκτης ηλεκτρικής κιθάρας στο Good Thief, σε σκηνοθεσία του Νιλ Τζόρνταν. Στη γαλλική ταινία L’ Affaire Farewell (2009) έπαιξε το ρόλο ενός Ρώσου πράκτορα της KGB, του συνταγματάρχη Sergei Gregoriev.
Μουσικός και Συγγραφέας. Στα μέσα του 1986, ο Κουστουρίτσα, ήδη ένας καταξιωμένος σκηνοθέτης εκείνη την εποχή, άρχισε να παίζει μπάσο στους Zabranjeno Pušenje, ένα πανκ ροκ συγκρότημα από το Σεράγεβο, που ήταν η βασική δύναμη πίσω από το κίνημα που ονομάστηκε «Νέος Πρωτογονισμός».
[dropcap size=big]Α[/dropcap]υτοβιογραφία Κουστουρίτσα. Smrt je neprovjerena glasina (Ο θάνατος είναι μια ανεπιβεβαίωτη φήμη). Δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2010 στο Βελιγράδι από τη Novosti AD. Η αρχή πραγματοποιήθηκε στις 26 Οκτωβρίου κατά τη διάρκεια της Έκθεσης Βιβλίου στο Βελιγράδι, και παραβρέθηκαν οι Nele Karajlić, Ντούσαν Κοβάτσεβιτς και ο Υπουργός Εξωτερικών Βουκ Γέρεμιτς, Βόισλαβ Κοστούνιτσα. Αρχικά, κυκλοφόρησε μόνο στη Σερβία, το Μαυροβούνιο και τη Republika Srpska (το αυτόνομο σερβικό τμήμα της Βοσνίας) η πρώτη έκδοση του βιβλίου του, 20.000 αντίτυπα, τα οποία πολύ γρήγορα τελείωσαν. Η δεύτερη εκτύπωση 32.000 αντιτύπων ήταν το Νοέμβριο και πωλήθηκαν μέσα σε λίγες εβδομάδες. Στις 8 Δεκεμβρίου, η τρίτη εκτύπωση σε 40.000 αντίτυπα ήταν έτοιμη για να προωθηθεί μια μέρα αργότερα στο Βελιγράδι Dom Sindikata. Τον Φεβρουάριο του 2011, η τέταρτη εκτύπωση με επιπλέον 10.000 αντίτυπα ήταν έξω και σύντομα η πώληση του εκατοστού χιλιοστού βιβλίου είχε ανακοινωθεί. Ο τελικός αριθμός των αντιτύπων που πωλήθηκαν από τον εκδότη ήταν 114.000. Το δεύτερο βιβλίο του, ένα φανταστικό μυθιστόρημα, το Jada Sto (Εκατό Πόνοι), κυκλοφόρησε στη Σερβία στις 24 Απριλίου 2013 από τη Novosti AD στην αρχική εκτύπωση 35.000 αντιτύπων. Στις 6 Ιουνίου η δεύτερη εκτύπωση βγήκε στην κυκλοφορία με 25.000 αντίτυπα.
O Εμίρ βαπτίστηκε Χριστιανός Ορθόδοξος και πήρε το όνομα Νεμάνια. Είναι παντρεμένος με δύο παιδιά. Στην ερώτηση αν ο ίδιος θεωρεί τον εαυτό του Βόσνιο ή Σέρβο συνηθίζει να λέει ότι είναι απλά Γιουγκοσλάβος.
«Δεν ήθελα ποτέ μια ανεξάρτητη Βοσνία. Ήθελα τη Γιουγκοσλαβία. Αυτή είναι η χώρα μου».
Κείμενο: Μελέτης Τσαχουρίδης (Lavart)
Σχέδια: Μαίρη Ιολάνδη Φερφύρη (Lavart)
