Εισαγωγή στη μουμιοποίηση, την επιστήμη της αρχαίας Αιγύπτου.

Πως γινόταν η ταρίχευση των νεκρών, αλλιώς μουμιοποίηση, στην αρχαία Αίγυπτο;

και… η αποκάλυψη της μούμιας του Τουταγχαμών

Πυραμίδες, οι τάφοι των βασιλέων.

Η Αίγυπτος διαθέτει έναν αχανή πλούτο πυραμίδων, που ορθώνονται σαν ανεμοδαρμένα ορόσημα από το μακρινό παρελθόν της ιστορίας. Απεικονίζουν την εξουσία μεγάλων βασιλέων, που με την τεράστια δύναμη τους εξανάγκασαν χιλιάδες δούλους να κουβαλήσουν, να κόψουν και να ανυψώσουν πέτρες από τα λατομεία πάνω στις αχανείς πυραμίδες οι οποίες, θα αποτελούσαν τους τάφους των βασιλέων.

Οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν το βασιλιά θεϊκό πλάσμα, το οποίο, όταν θα έφευγε από τη γη, θα ανέβαινε πάλι στους ουρανούς. Έτσι, οι πυραμίδες ίσως τον βοηθούσαν στο ανέβασμά του. Για να επιβιώσει, λοιπόν, η ψυχή του στον άλλο κόσμο, έπρεπε να διατηρήσουν το σώμα του άφθαρτο. Επομένως, εμφανίζεται η μουμιοποίηση, η μέθοδος της ταρίχευσης του νεκρού, τον οποίο τον περιτύλιγαν με λουρίδες από ύφασμα, ώστε να μην αποσυντεθεί το σώμα του. Ως εκ τούτου, οι πυραμίδες φύλαξαν τις μούμιες των βασιλέων και όχι μόνο.

Τεχνικές ταρίχευσης στη μουμιοποίηση

Συγκεκριμένα, μούμια ονομάζεται ο ταριχευμένος νεκρός. Οι Αιγύπτιοι πίστευαν στη μεταθανάτια ζωή και στην τύχη της ψυχής. Έτσι, έθαβαν αρχικά τους νεκρούς μέσα σε άνετους χώρους και τοποθετούσαν δίπλα τους καθετί αγαπητό τους. Βλέποντας όμως πως υπήρχε φθορά, αναζήτησαν νέους τρόπους ταρίχευσης. Ειδικότερα, η μουμιοποίηση θεωρείται ένας περίπλοκος τρόπος ταρίχευσης, καθώς άνοιγαν τον νεκρό σε ορισμένα σημεία και του αφαιρούσαν για λίγο τα σπλάχνα και τον εγκέφαλο, τα οποία τοποθετούσαν σε ιερά αγγεία με άλατα. Δεν εκτιμούσαν τον εγκέφαλο, τον τραβούσαν από την μύτη και τον πετούσαν. Έπλεναν το σώμα εσωτερικά και εξωτερικά με άλατα ένυδρου ανθρακικού νατρίου και με αρώματα. Επανατοποθετούσαν τα σπλάχνα, κάλυπταν το σώμα με συντηρητικές ρητίνες ή ακόμα και με επαναχρησιμοποιημένους παπύρους και το τύλιγαν με λινά υφάσματα βάζοντάς τον μέσα σε σαρκοφάγους. Συνήθως, η καρδιά έμενε στο σώμα του νεκρού, αφού την θεωρούσαν πηγή του πνεύματος και του συναισθήματος και άρα απαραίτητη για την τελική κρίση. Αποτελούσε το αντίβαρο στο ζύγισμα με την αλήθεια, καθώς αν η καρδιά ήταν ελαφριά θα δεχόταν και ο θεός Όσιρις τον νεκρό στη μεταθανάτια ζωή.

Σαρκοφάγοι, κτερίσματα και διάφορα τελετουργικά σχετικά με τη μουμιοποίηση

Τοποθετούσαν τον νεκρό στο κέντρο της πυραμίδας και ολόγυρά του υπήρχαν γραμμένες μαγικές λέξεις και ξόρκια που θα τον βοηθούσαν στο ταξίδι του στον άλλο κόσμο. Θεωρούσαν ότι ήταν σημαντικό να περιποιηθούν με σωστό τρόπο τον νεκρό, γιατί φοβόντουσαν μήπως αναστηθεί. Από την αιγυπτιακή προδυναστική περίοδο άλλαξαν πολλά, καθώς αρχικά συναντάμε σώματα θαμμένα σε απλούς λάκκους με λίγα κτερίσματα και μαζί με ανθρώπους να υπάρχουν και ζώα. Αργότερα όμως, οι νεκροί έμπαιναν μέσα σε ψάθινα καλάθια αλλά και σε ξύλινα φέρετρα και στο τέλος σε σαρκοφάγους. Τους νεκρούς πάντα συνόδευαν κτερίσματα όπως: κοσμήματα, βιβλία, φαγητό, ακόμα και παιχνίδια, εάν επρόκειτο για κάποιο ανήλικο παιδί. Φυσικά, πριν από την βαλσάμωση, οι πενθούντες είχαν την δυνατότητα να θρηνήσουν τον νεκρό και είχαν ως έθιμο όταν έθαβαν άτομα υψηλής κοινωνικής θέσης να βάζουν στο πρόσωπό τους λάσπη και να τριγυρνούν στη πόλη χτυπώντας τα στήθη τους. Από την άλλη μεριά, αν πέθαινε η γυναίκα ενός ατόμου με κύρος, την παρέδιδαν μετά από τρεις με τέσσερεις ημέρες στους βαλσαμωτές για να μην εκμεταλλευτούν το σώμα. Στη διάρκεια της ταφικής πομπής, μετέφεραν τον νεκρό πάνω σε έλκηθρα με βοοειδή και ακολουθούσαν τελετουργίες όπου ο ιερέας έκαιγε θυμίαμα και έχυνε γάλα μπροστά από τον νεκρό. Μετά, πραγματοποιούσε το τελετουργικό του ανοίγματος του στόματος, διαδικασία κατά την οποία το κεφάλι στρεφόταν προς τον νότο και το σώμα ήταν ένα άγαλμα – αντίγραφο του νεκρού και έτσι, ο νεκρός θα είχε την δυνατότητα να μιλήσει στην ώρα της κρίσης στον άλλο κόσμο.

Ανακάλυψη της μούμιας του Τουταγχαμών.

Επιπλέον, υπήρχε το έθιμο, όταν πέθαινε κάποιος ισχυρός όπως ένας βασιλιάς, να πεθαίνουν μαζί του και οι σκλάβοι του, οι οποίοι θα τον υπηρετούσαν και στη μετά θάνατον ζωή. Επειδή, θεωρήθηκε φρικαλέο την θέση τους αντικατέστησαν οι τοιχογραφίες και τα γλυπτά που αναπαριστούσαν στιγμές από την καθημερινή ζωή της Αιγύπτου. Ένα από τα σπουδαιότερα παραδείγματα ισχυρού ατόμου είναι αυτό του Φαραώ Τουταγχαμών.

Κοντά στο Λούξορ της Αιγύπτου, ανακαλύφθηκε η μούμια του σημαντικότερου Φαραώ, το 1922 στην κοιλάδα των βασιλέων, το 1923 ανοίχτηκε η σαρκοφάγος του. Ο Τουταγχαμών βασίλεψε περίπου από το 1332 έως το 1323 π.Χ. και πέθανε μόλις σε ηλικία 18 ετών. Δεν γνωρίζουμε τα ακριβή αίτια του θανάτου του αλλά, διαπιστώθηκε πως δεν μπορούσε να περπατήσει καλά. Παρ΄ όλα αυτά τον τάφο του κοσμούν περίτεχνες τοιχογραφίες και ο νεκρικός του θάλαμος ήταν γεμάτος επίχρυσα στολίδια.

Συνεπώς, ας αναλογιστούμε αυτή τη σπουδαία τεχνική ταρίχευσης που ξεκίνησε στην Αίγυπτο στο μακρινό παρελθόν και διέσωσε, μέχρι σήμερα, την ιστορία ανθρώπων που είχαν πάθος για την συνέχεια της ζωής και μετά θάνατον κι έφερε στο φως ευρήματα που αποτελούν, για όλους μας, τροφή για σκέψη!

Κείμενο: Δήμητρα Γκαμπλιά (Lavart)

Η μαγεία της αρχαιολογίας μέσα από το φακό του National Geographic

Πηγές πληροφοριών: 1, 2, 3, 4: Experiment: Γαιόραμα, Ραμσής ο μέγας, 5: Το χρονικό της τέχνης του E.H. GOMBRICH

Πηγές φωτογραφιών:1, 2, 3, 4 ,5