Είναι η έμφυλη βία μόνο ανδρική υπόθεση;

Η γυναίκα και ο άνδρας μέσα από το πρίσμα της βίας

Οι καταγγελίες γνωστών ηθοποιών, αθλητών και διάσημων προσώπων έχουν αρχίσει να ρέουν σαν ένας ασταμάτητος ποταμός, δείχνοντας ότι αυτά που βιώνουμε στην καθημερινότητά μας, απασχολούν και τους ανθρώπους του θεάματος.

Οι καταγγελίες του Γιώργου Καραμίχου, Αλεξάνδρου Μπουρδούμη, καθώς και αρκετών διάσημων γυναικών δείχνουν ότι η ασέβεια δεν περιορίζεται σε κάποιο στενό φάσμα πατριαρχών, αλλά απλώνεται σαν ιστός αράχνης σε όλα τα φύλα, με πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες να συμπεριφέρονται με απαίσιο τρόπο στον εργασιακό χώρο των ηθοποιών. Να μην ξεχνάμε ότι οι ηθοποιοί είναι εργαζόμενοι και το θέατρο, ή τα άλλα μέσα προβολής τους, είναι ο χώρος εργασίας τους.

Η θεωρία-δικαιολογία που ακούστηκε περί πειθαρχίας και ότι όλα αυτά είναι στο πλαίσιο μιας μεθόδου, ώστε να αποδώσουν οι ηθοποιοί σε μέγιστο βαθμό, είναι τουλάχιστον σαθρή. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι διαφορετικών προσεγγίσεων – άλλοτε αυστηρές και άλλοτε επιεικείς – αλλά αυτό δε συγκρίνεται με την προσωπική προσβολή του ατόμου. Επίσης, όποια μέθοδος και εάν ακολουθείται πρέπει να λαμβάνει την έγκριση του εργαζόμενου και όχι να είναι αναγκαστική, να έχει την επιλογή και όχι να υποχρεούται να λαμβάνει την οποιαδήποτε μέθοδο, ακόμη και εάν αυτή συγκαταλέγεται στο νόμιμο πλαίσιο.

Η βία γιγαντώνεται, δείχνοντας τα κοινωνικά προβλήματα που υποβόσκουν στις κοινωνίες. Η φτώχεια, η έλλειψη δημοκρατίας, η χειραγώγηση του ελεύθερου λόγου και το ελλιπέστατο εκπαιδευτικό σύστημα, που δεν προσεγγίζει φιλοσοφικά και κοινωνικά θέματα, διαμορφώνουν μια βίαιη κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο. Αν και πολλοί έχουν προσπαθήσει να δώσουν μια ταυτότητα σε αυτή τη βία και να καταλάβουν την αφετηρία της, τελικά καταλήγουν σε εύκολες διατυπώσεις που, όπως βλέπουμε, αποτυγχάνουν, διότι δε βασίζονται στην αλήθεια, αλλά στην υποκειμενική βιωματική κατάσταση του καθενός.

Τα γυναικεία κινήματα προσπάθησαν τα τελευταία χρόνια να εγκαθιδρύσουν την εντύπωση ότι η έμφυλη βία προέρχεται αποκλειστικά από τον άντρα, εξαιτίας της πατριαρχίας ή των συντηρητικών απόψεων.

Αυτό όμως εκφράζει την απόλυτη υποκειμενικότητα και αγνοεί πληθώρα ερευνών και στοιχείων, που δείχνουν ότι η βία είναι ένα βαθύτερο και πολύπλευρο φαινόμενο που δεν αφορά αποκλειστικά τον άντρα, αλλά και τη γυναίκα. Η βία είναι ανθρώπινο ενεργητικό συναίσθημα που έχουμε όλοι μέσα μας και η μόρφωση μαζί με τα κοινωνικά κατασκευάσματα αναλαμβάνουν να το αμβλύνουν, ώστε να ζούμε σε ένα πολιτισμένο κοινωνικό πλαίσιο και να θυμίζουμε στο εύγλωττο πιθηκάκι του εγκεφάλου μας να σωπάσει, όμως, εξαιτίας των συνθηκών και των σύνθετων προβλημάτων, αυτή αυξάνεται συνεχώς.

Η ενδοοικογενειακή βία κατά των ανδρών και των γυναικών μαστίζει τα περιβάλλοντα στα οποία ζούμε. Η υποτίμηση του άνδρα προς τη γυναίκα δίνει τη σκυτάλη στην υποτίμηση της γυναίκας προς τον άνδρα και, σε συνδυασμό με τη βία, δημιουργείται ένα εκρηκτικό μείγμα που καταστρέφει τις ανθρώπινες σχέσεις.

Έχουν γίνει αρκετές έρευνες σχετικά με την ενδοοικογενειακή βία. Σύμφωνα με τη μεγαλύτερη έρευνα που έχει διεξαχθεί παγκοσμίως για τη βία κατά των γυναικών (FRA, 2014) αποδεικνύεται πως:

1 στις 3 γυναίκες στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω,

1 στις 2 γυναίκες έχει βιώσει ψυχολογική βία από τον σύντροφό της,

1 στις 8 γυναίκες έχει υποστεί οικονομική βία από το σύντροφό τους,

1 στις 10 γυναίκες έχει βιώσει σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω,

1 στις 20 γυναίκες έχει πέσει θύμα βιασμού.

1 στις 3 γυναίκες στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική βία

Αντίστοιχα, σε έρευνες για τη βία κατά των ανδρών φαίνεται πως το 58,5% αναφοράς βίας, αυτή ήταν αμοιβαία. Συγκεκριμένα, σε έρευνα (Simonelli & Ingrum 1998) απεδείχθη ότι το 40% των ανδρών είχε υποστεί βία και το 29% νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο. Το 1994 στις Η.Π.Α., 167.000 άντρες κατήγγειλαν βία και δήλωσαν ότι θα το έκαναν νωρίτερα αλλά φοβόντουσαν τη γελοιοποίηση. Επίσης, έρευνα του 2000 (Tjaden & Thoennes) επιβεβαίωσε αυτά τα στοιχεία.

Έχουν γίνει έρευνες (Follingstad et all 1991 Leavy 1989, Straus 1980, Goldberg & Tomianovich 1984) για την ανδρική κακοποίηση, αλλά χρειαζόμαστε περισσότερες. Αντίστοιχα, η μοναδική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα από το 2006 εώς το 2008 από τον Ευστράτιο Παπάνη, αναφέρει ότι το 78% των ανδρών και το 52,6% των γυναικών δέχονται ψυχολογική βία κατά τη διάρκεια του έγγαμου βίου. Πέραν της στατιστικής, διακρίνουμε ότι η βία είναι ευρύτερη και αφορά γενικότερα τον άνθρωπο, άσχετα με το πώς αυτή διαμορφώνεται κατά περίπτωση. Αλίμονο εάν πιστέψουμε ότι ένας άντρας, που είναι βίαιος με τη γυναίκα του, δεν εξωτερικεύει τη βία του και στις υπόλοιπες διαπροσωπικές του σχέσεις. Η διαπίστωση ότι ο βίαιος άνθρωπος είναι βίαιος κατά συνθήκη είναι αυθαίρετη και αφορά τη μειοψηφία που πάσχει από το σύνδρομο της εμμονής.

η βία είναι ευρύτερη και αφορά γενικότερα τον άνθρωπο

Το λυπηρό είναι ότι ο βίαιος άνθρωπος θα εξέφραζε τη βία του ούτως ή άλλως. Αν δεν υπήρχαν γυναίκες θα εξέφραζε τη βία του στα παιδιά, αν δεν υπήρχαν παιδιά θα την εξέφραζε σε συζητήσεις που αφορούν τα κόμματα και τις ιδέες του, αν δεν υπήρχαν κόμματα, στις ποδοσφαιρικές ομάδες. Διότι η βία είναι η αφετηρία, ο πυρήνας, αυτή είναι ο πομπός και όχι ο δέκτης. Η βία δεν προκύπτει από την αποστήθιση ιδεών (συντηρητισμός, προοδευτισμός), ούτε από τον ενστερνισμό θρησκειών, ούτε από την επιλογή ομάδας ή κόμματος, αλλά από τις μη εύφορες συνθήκες διαβίωσης και μόρφωσης· ψάχνει συνεχώς αφορμές για να εκδηλωθεί και, όταν αυτή η αφορμή πεθάνει, βρίσκει καινούρια.

Είναι σύνηθες να γράφουμε τίτλους-συνθήματα ότι για όλα φταίει η πατριαρχία, παίρνοντας «παραμάζωμα» τους περισσότερους άντρες. Επίσης, είναι σύνηθες να βρίζουμε τον άντρα και για το λευκό του χρώμα (το άσπρο προνόμιο του πατριάρχη), κρίνοντας τον με τρόπο τέτοιο, ώστε να τον μειώσουμε, όμως αυτά, αγαπητοί μου αναγνώστες, δεν παράγουν ευδόκιμο αποτέλεσμα. Η ψυχολογική βία έναντι του άνδρα δείχνει φοβικότητα προς την αρρενωπότητα και δε διαφέρει διόλου από το παραλήρημα ενός τυπικού μισογύνη με φοβικότητα προς τη γυναίκα. Η βία πρέπει να καταδικαστεί ως φαινόμενο και η αφετηρία αυτής να μην περιορίζεται σε στερεότυπα των περασμένων δεκαετιών.

Η ανάλυση της βίας δεν πρέπει να καταντήσει εμμονική κάνοντας συνεχώς φυλετικές διακρίσεις έναντι του άνδρα ή της γυναίκας, αλλά να επικεντρωθεί στη μόρφωση, τη βελτίωση συνθηκών και δικαιωμάτων από την πολιτική εξουσία.

Η φυλετική διάκριση, η οποία προσπαθεί να εγκαθιδρυθεί ως αιτία της βίας δημιουργεί κοινωνικό-φυλετικό διχασμό και κατ’ επέκταση ρατσισμό με αποτέλεσμα, η ενέργειά μας να σπαταλιέται στην αλληλοκατηγορία και τη στατιστική και όχι στην ουσία.

Οι νέες ιδέες και εφαρμογές θα πρέπει να ξεπεράσουν τα βαθιά σεξιστικά πρότυπα που οδηγούν σε ακραίες σεξιστικές διατυπώσεις του τύπου ότι, για μια βίαιη πράξη φταίει το άτομο επειδή είναι άντρας ή γυναίκα, και να φτάσουμε στο σωστό σημείο του να λέμε ότι φταίει o άνθρωπος με έλλειψη παιδείας και όχι το φύλο του. Έτσι, θα δημιουργήσουμε για το μέλλον μας χώρες με λιγότερη βία και λιγότερο ρατσισμό, χώρες που θα δίνουν σημασία στον άνθρωπο και όχι στο σεξουαλικό φύλο αυτού.

Δείτε επίσης: