«All our dreams can come true, if we have the courage to pursue them» Walt Disney
Προσοχή, ακολουθεί φράση cliché: «Ανήκω κι εγώ στη γενιά που ανατράφηκε με τις ταινίες του, έλιωνε μπροστά στο αντίκρισμα των φαντασμαγορικών εικόνων, καθώς και στα μουσικά, ηχητικά και φωνητικά ερεθίσματα τους». Με γέλιο, συγκίνηση, πολύ δάκρυ, αλλά και κάθαρση. «Μεγάλωσες κι εσύ, δηλαδή, σε έναν κόσμο με ψευδαισθήσεις, άκρατο ρομαντισμό και ιδεατές καταστάσεις». Θα πω ναι. Θα πω και όχι. «Life is not a fairytale». Επιτρέψτε μου εδώ να φέρω την προσωπική μου ένσταση. Ο λόγος; Γιατί και τα παραμύθια έχουν ως πρώτη ύλη στιγμές της ζωής. «Ναι, μα η ζωή δεν έχει πάντοτε ένα όμορφο τέλος». Μα και ποιος είπε ότι το happy ending συμβολίζει ένα τέλος;
Ομολογώ ότι όσο περνούν τα χρόνια και παρακολουθώ κατ’ επανάληψη ταινίες της disney, συνειδητοποιώ όλο και περισσότερο την ευφυΐα με την οποία έχουν σκηνοθετηθεί. Με έναν μαγικό τρόπο, εκ πρώτης όψεως δημιουργείται ατμόσφαιρα οικειότητας, από την οποία, φυσικά, δεν απουσιάζει ο παιδικός αυθορμητισμός. Ένας πολύ δυνατός εναρκτήριος συνδυασμός για να κερδίσει τις πρώτες εντυπώσεις και να ωθήσει τον θεατή να βιώσει το ξεκίνημα μιας νέας και πολλά υποσχόμενης περιπέτειας. Βέβαια, στο σημείο αυτό, εμπλέκονται οι παράγοντας marketing και εμπορικότητα και συχνά, κατά τη διάρκεια του έργου, υπονοούνται μηνύματα κατευθυνόμενης φύσεως σκόπιμα ή και πολλές φορές άθελα των δημιουργών. Όμως, ας υποθέσουμε ότι φτάνοντας σε μια ορισμένη ηλικία, είμαστε αρκετά ικανοί να φιλτράρουμε, να κρίνουμε και να κρατήσουμε όσα έχουν θετικό αντίκτυπο σε εμάς. Ξεκινώντας, λοιπόν, με την παραδοχή ύπαρξης αρκετών επαναλαμβανόμενων μοτίβων τόσο στην πλοκή, όσο και στους χαρακτήρες των ταινιών disney, θα ήθελα να ξεπλέξω το δικό μου προσωπικό κουβάρι σκέψεων γύρω από την ταύτιση αλήθειας και παραμυθιού.
Και πόσοι από εμάς δεν έχουν αναρωτηθεί γιατί, αν όχι όλοι, οι περισσότεροι κεντρικοί χαρακτήρες της Disney είναι είτε ορφανοί, είτε έχουν χάσει τον έναν από τους δύο γονείς τους… Αυτό κι αν ταυτίζεται με πραγματικές καταστάσεις! Προφανώς, κάπου εκεί ανάμεσα υπάρχουν και οι οικογενειακά αρτιμελείς, που… τη «γλίτωσαν» από τον Disney. Μα ακόμη κι εκεί, καταχωνιάζει, σαν την περιμαζεμένη κάτω από το χαλί σκόνη, μια ντουζίνα προβληματισμών και εμποδίων, συχνά προβαλλόμενα με έναν τρόπο κωμικό και χαριτωμένο. Πριγκίπισσες, οι οποίες παλεύουν, εγκλωβισμένες στο κελί του savoir vivre, για το στέμμα της κοινωνικής επιτυχίας, άντρες και γυναίκες που, υπό την αιχμηρότητα των στερεοτύπων, παρεμποδίζονται στην χάραξη της δικής τους ονειρεμένης ζωής, ήρωες που καλούνται να αντιμετωπίσουν την αγριότητα μιας κυριολεκτικής και μεταφορικής ζούγκλας από την πρώιμη τους ηλικία, είναι μόνο ελάχιστες από τις περιπτώσεις των πολυσυζητημένων μας μορφών. Ένας από τους κρίσιμους και περισσότερο κλονισμένους και πολύπλοκους θεσμούς, κάνει την εμφάνισή του από τα πρώτα κιόλας λεπτά στο γυαλί. Μα… σαν κάτι αληθινό να θυμίζει! Με τις οικογενειακές δυσλειτουργίες, λοιπόν, να προσδίδουν μια τραγικότητα στον κεντρικό χαρακτήρα, παρακολουθούμε τη συνέχεια της ιστορίας του, στην οποία αυτός σταδιακά εξελίσσεται και καλείται να ξεπεράσει την ζωτικής σημασίας απώλεια γι’ αυτόν και να συνεχίσει την πορεία του. Ωπ! Μόλις περάσαμε επιτυχώς το πρώτο εμπόδιο. Μια ζωή κυματομορφή. Και το χαρούμενο έπεται του δυσάρεστου. Και το δυσάρεστο του χαρούμενου. «Ένας κύκλος ζωής και τριγύρω εμείς.» (The Lion King)
Δεν θα μείνουμε, όμως, παραπάνω στο παρελθόν και στο μη ανατρέψιμο της ιστορίας, διότι εκεί, καταμεσής του δρόμου, μας περιμένει ο ήρωας μας. Στέκεται σαστισμένος. Χρειάζεται ένα κίνητρο, ένα βουνό να υπερπηδήσει, ένα μονοπάτι να διαλέξει. Να αποδείξει στον εαυτό του ότι μπορεί να τα καταφέρει και να οδηγηθεί στη λύτρωση. Αρκετά συχνά βρίσκεται στη θέση να αντιμετωπίσει τους φόβους του μόνος (εκφράζοντας συνήθως τα συναισθήματά του μέσα από το τραγούδι), όμως αυτό δε σημαίνει ότι από το πλάι του απουσιάζουν οι πιστοί του φίλοι και σύντροφοι! Ενίοτε άνθρωποι, ενίοτε ζωντανά πλάσματα της φύσης, ενίοτε… αντικείμενα! Επιθυμίες και ανάγκες του ήρωα παίρνουν μορφή μέσα από διάφορες διαστάσεις. «Toy Story», «Η Πεντάμορφη και το Τέρας», «Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι», «Η μικρή γοργόνα», «Ποκαχόντας», «101 Σκυλιά της Δαλματίας», «Πινόκιο» είναι ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα ταινιών, στις οποίες η φιλία και η επικοινωνία εξυμνούνται, δεν περιορίζονται αποκλειστικά σε ανθρώπινη βάση και τοποθετούνται ψηλά στη πυραμίδα των αξιών. Ίσως εδώ εκφράζεται μια βαθύτερη εσωτερική ανάγκη του ήρωα για κατανόηση της ψυχοσύνθεσης των ζωντανών πλασμάτων. Ίσως, η μοναξιά του τον ωθεί να μοιράσει ένα κομμάτι της ψυχής του σε αντικείμενα άψυχα, αποκτώντας έτσι τους δικούς του ιδιαίτερους συνοδοιπόρους. Και ίσως όλα αυτά να είναι απλώς ένα προσωπικό του αποκούμπι ή, απεναντίας, να αναδεικνύουν την μοναδικότητα και το χάρισμα του. Πιθανότατα πρεσβεύουν μια πτυχή του εαυτού του κρυμμένη, φοβισμένη να βγει στο φως. Ίσως να μην είναι και τίποτα απ’ όλα αυτά. Το σίγουρο είναι ότι μέσα από τους φίλους, τον κοντινό του περίγυρο, ακόμη και τους εχθρούς του, ο ήρωας αρχίζει να βρίσκει το προσωπικό του μονοπάτι και τη χαμένη δύναμη της θέλησής του.
Μα ο δρόμος έχει συνέχεια. Κι έρχεται η στιγμή όπου το έδαφος παύει να είναι πλέον προσφιλές και αγκάθια φυτρώνουν στο πέρασμά του. Φόβοι, εμμονές, ενδοιασμοί και ανησυχίες παίρνουν επίσημα σάρκα και οστά. Όσο αυτά μεγαλώνουν, στην αντίπερα όχθη γεννιέται η αντίσταση. Κακές μάγισσες, δράκοι, δηλητηριώδη φίλτρα, χρόνος, θάνατος, άγνωστα νερά, υπερμεγέθη και απειλητικά πλάσματα της φαντασίας, πνεύματα και φαντάσματα, αιχμηρά ξίφη, πύρινες λαίλαπες καρτερούν να κατασπαράξουν κάθε σταγόνα ζωής. Είναι η τροφή και η δύναμή τους. Μόνη λύση για τον ήρωα, στην κρίσιμη αυτή καμπή, η μάχη. Μα τελικά… με ποιον παλεύει; Θα καταφέρει, να βρει την προσωπική του γαλήνη; Κρίνοντας από τον συνήθη επίλογο μιας ταινίας Disney θα έλεγε κανείς πως ναι. Σφραγίζοντας κανείς δυνατά την στιγμιαία ευτυχία του με ένα happy end, σίγουρα θα εξασφάλιζε αυτό που αποζητά περισσότερο: τη διατήρησή της στην αιωνιότητα. Κι αυτό βέβαια, με τη σειρά του, θα ενίσχυε την παραδοχή «ουδέν μονιμότερο του προσωρινού». Τι κι αν έφτασε τελικά ο πρίγκιπας στην πριγκίπισσα και της έδωσε το φιλί της ζωή, τι κι αν οι φίλοι τα ξαναβρήκαν μεταξύ τους, τι κι αν τα αντικείμενα μεταμορφώθηκαν ξανά σε ανθρώπους, τι κι αν το όνειρο ζωής του ήρωα έγινε πραγματικότητα… Ο στόχος εκπληρώθηκε, ναι! Η στιγμή απαθανατίστηκε κραυγαλέα! «Lights! Camera! Action!» Και μετά το κλικ και το σπινθήρισμα του φλας… ξανά εκεί. Σε ένα καρδιογράφημα με βουνά και φαράγγια.
«Μα με καλή διάθεση, όλα θα πάνε κατ’ ευχή…»
«Γιατί το λες αυτό, πώς το ξέρεις;»
«Δεν το ξέρω και ποτέ δεν θα το μάθω. Μονάχα φροντίζω να εξοπλιστώ με έναν δυνατό σύμμαχο. Κι έτσι θα καταφέρω να αισθανθώ οτιδήποτε περάσει από μπροστά μου, ευχάριστο ή δυσοίωνο. Και να αποκτήσω αυτό το ξεχωριστό χάπι που θα επουλώνει τα δικά μου τραύματα από το μυαλό, την καρδιά και το χρόνο. Το δικό μου χάπι εντ.»
Κείμενο: Ματίνα Κολωνιάρη (Lavart)
Σχέδιο: Ματίνα Κολωνιάρη (Lavart)
