Η εκεχειρία των Χριστουγέννων του 1914 σημαίνει πολλά ακόμη και σήμερα
Χριστούγεννα του 2020. Πιθανόν, ο ιστορικός του μέλλοντος μελετώντας τις-ομολογουμένως πολύ πλούσιες-πηγές που θα έχει στη διάθεσή του να τα καταγράψει ως τα πιο ζοφερά Χριστούγεννα του 21ου αιώνα, λυπηρά και αβέβαια με έναν-τώρα πια-καθόλου αόρατο ιό να πλανάται ανάμεσά μας. Βέβαια, κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να συμβεί στα επόμενα ογδόντα χρόνια της εκατονταετίας, αλλά ας το παίξουμε προληπτικοί κι ας μην μελετάμε άσχημα.
Τα φετινά άσχημα Χριστούγεννα, ιδίως οι πολύ μεγαλύτεροι σε ηλικία να μπορούν τα συγκρίνουν με κάποια άλλα παλαιότερα, ίσως εκείνα των χρόνων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ή του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, των ετών της μεγάλης φτώχειας και πείνας. Και μπορεί τα Χριστούγεννα με covid να τους φαίνονται παιχνιδάκι μπροστά στα Χριστούγεννα του παρελθόντος, αλλά τι νόημα έχει να κάνουμε συγκρίσεις και να βάζουμε στο ζύγι; Νόημα έχει μόνο να το πιστεύουμε πως τα καλύτερα Χριστούγεννα κι ωραιότερες μέρες,όλα στον υπερθετικό τους βαθμό, ακόμα δεν έχουν έρθει και ίσως να προσπαθήσουμε να ομορφύνουμε και το τώρα, τις τελευταίες ημέρες της δύσκολης χρονιάς που διανύουμε.
Ήταν και κάποια άλλα Χριστούγεννα, πάνω από έναν αιώνα πίσω, δύσκολα, αιματηρά και αδυσώπητα για την ανθρωπότητα·τα Χριστούγεννα του 1914. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν στο ξεκίνημά του και στα χαρακώματα του δυτικού μετώπου στρατιώτες της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας υπέφεραν κάτω από την παγωμένη σκιά του πολέμου και της βίας. Ο κύκλος του αίματος είχε ήδη ξεκινήσει και δεν σταμάτησε παρά μερικά χρόνια μετά, διακόπηκε όμως για λίγο εκείνες τις γιορτινές ημέρες.
Κανείς δεν ξέρει ακόμα τι ακριβώς συνέβη, ποιο ήταν το περιστατικό εκείνο που έδωσε την αφορμή για κατάπαυση του πυρός έστω για λίγες μέρες. Οι πηγές λένε[1] πως όλα ξεκίνησαν, όταν από κάποια πλευρά των χαρακωμάτων ακούστηκε ένα τραγούδι, ήταν χριστουγεννιάτικα κάλαντα, ένας ήχος τόσο διαφορετικός από εκείνους που βγάζουν οι σφαίρες και οι βόμβες. Η νύχτα ήταν, λένε, όμορφη μ’ ένα γλυκό και καθαρό φεγγαρόφωτο. Αλλά ακόμη κι αν οι πηγές κάνουν λάθος για τις καιρικές συνθήκες εκείνης της νύχτας, κάπως έτσι τη φανταζόμαστε·έτσι θέλουμε να τη φανταζόμαστε.
Με τα κάλαντα να επεκτείνονται σιγά-σιγά απ’ άκρη σ’ άκρη στα χαρακώματα οι στρατιώτες ένιωσαν πάλι πως ένα ψήγμα ζωής εμφανίστηκε στον θανατερό αυτό τόπο κι άρχισαν σιγά σιγά να ξεπροβάλλουν από τ’ αμπριά τους και να περπατούν όλο και πιο ελεύθερα. Ώσπου έφτασαν στην ουδέτερη ζώνη, τη no man’s land που μέχρι τότε φιλοξενούσε τους νεκρούς τους. Η νύχτα εκείνη και οι επόμενες ημέρες εξελίχθηκαν πολύ πιο διαφορετικά απ’ όσο περίμεναν.
Οι εχθροπραξίες για λίγες ημέρες παύουν, ανεπίσημα βέβαια, και στρατιώτες αλλά και αξιωματικοί περνούν μαζί χρόνο, κάνουν κοινές θρησκευτικές τελετές, παίζουν ως και ποδόσφαιρο στο παγωμένο έδαφος προσπαθώντας να ξορκίσουν το κακό. Η Wall Street Journal έγραψε για την εκεχειρία του 1914: «What appears from the winter fog and misery is a Christmas story, a fine Christmas story that is, in truth, the most faded and tattered of adjectives: inspiring»[2].
Το θαύμα των Χριστουγέννων τελικά συνέβη εκείνο τον Δεκέμβρη του 1914, ήρθε από την ανάγκη των ανθρώπων για αγάπη, για ειλικρινή αγάπη ακόμη και για τον «αντίπαλο». Τα φετινά Χριστούγεννα δεν έχουμε, βέβαια, τον φόβο του πολέμου μα έναν άλλο φόβο. Που με την αγάπη του ενός προς τον άλλον θα τον νικήσουμε.
Για την υπέροχη αυτή χριστουγεννιάτικη ιστορία έχει γυριστεί και η εξίσου υπέροχη κινηματογραφική ταινία με τον τίτλο Joyeux Noël.
Κείμενο: Ανθή Γιάγκα (Lavart)
[1] Bajekal, N., (2014). Silent Night: The story of the World War I Christmas Truce of 1914, Time, διαθέσιμο εδώ: https://time.com/3643889/christmas-truce-1914/
[2] Dash, M., (2011). The story of WWI Christmas Truce, Smithsonian Magazine, διαθέσιμο εδώ: https://www.smithsonianmag.com/history/the-story-of-the-wwi-christmas-truce-11972213/
