Ακίρα Κουροσάβα: Μια Βουτιά Στη Τέχνη, Τις Διδαχές Και Το Ασυνείδητο

Υπάρχει κάτι μαγικό στον πολιτισμό της Ασίας και της Άπω Ανατολής όπου γοητεύει και ταυτόχρονα εγείρει μυστήριο. Εν αντιθέσει με τον Δυτικό, ο Ασιατικός πολιτισμός είναι συνδεδεμένος με μια ιστορία αιώνων και φορτωμένος με συνθήκες, κώδικες, αφηγήσεις για τη ζωή, τον άνθρωπο, τον πόλεμο, τη φύση. Υπάρχει βέβαια μια δυσκολία για εμάς στην κατανόηση του, λόγω του διαφορετικού πολιτισμικού πλαισίου στο οποίο βρισκόμαστε. Ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης Ακίρα Κουροσάβα, ο οποίος γεννήθηκε στις 23 Μαρτίου του 1910 στην Ότα του Τόκιο, μέσα από τα έργα του, μας άνοιξε μια πόρτα προς την, πολλές φορές δυσνόητη, Ιαπωνική παράδοση, δημιουργώντας ταινίες πλασμένες με ιστορία, ηθική, τελετουργία και οι οποίες κατάφεραν να τον εδραιώσουν ως μεγάλο καλλιτέχνη.

Τα Όνειρα

Το 1990, τρεις ταινίες πριν το κλείσιμο του έργου του, ο Κουροσάβα ώριμος πια, δημιουργεί Τα Όνειρα. Οκτώ αυτοτελείς ιστορίες σε επεισόδια, η κάθε μια με δικό της θέμα, πλοκή και ροή, βγαλμένες μέσα από τα προσωπικά του οράματα. Αν και μοιάζουν ασύνδετες μεταξύ τους, το νόημα το οποίο θέλουν να παραδώσουν είναι συνεχές και έτσι ξεκινώντας το πρώτο όνειρο από το παιδί καταλήγει στο όγδοο, στο σοφό γέρο, κυκλικά. Η ουσία κρύβεται στις μεγάλες του διδαχές. Για τη σκηνοθεσία και το στήσιμο κάθε μέρους, ο Κουροσάβα εκμεταλλευτικέ την Ιαπωνική παράδοση στο έπακρο και έτσι, σε επεισόδια όπως ο Ροδακινόκηπος έχουμε αναπαραστάσεις του θεάτρου Νο, χτίζοντας εικόνες οι οποίες έμειναν ανεξίτηλες στη κινηματογραφική ιστορία.

Τα Θέματα

Σε κάποιο παιδί απαγορεύεται να βγει στο δάσος, ένα άλλο κλαίει για τον χαμένο ροδακινόκηπο, τέσσερις αλπινιστές παλεύουν με τη χιονοθύελλα, ένας στρατηγός συναντά ξανά τους νεκρούς στρατιώτες του, τα κοράκια του Βίνσεντ βαν Γκογκ, δύο πυρηνικές καταστροφές και ένα ήσυχο χωρίο ανέγγιχτο από το χρόνο.

Σε κάθε άλλη περίπτωση μια εκτενή περίληψη των θεμάτων θα βοηθούσε τον αναγνώστη. Εδώ όμως η εικόνα του φιλμ η οποία λείπει, κάνει την απλή και σύντομη περιγραφή να χολένει. Τα βαθιά θέματα γίνονται απόλυτα κατανοητά μόνο με τη θέαση τους.

Οι Ερμηνείες

Πολλές αναλύσεις μπορούν να προκύψουν από την ταινία. Σκηνοθετικές, φιλμογραφικές, λογοτεχνικές ακόμα και αισθητικές ή συμβολιστικές. Δεδομένου όμως και του τίτλου, μπορεί κανείς να σταθεί και στην ψυχαναλυτική προσέγγιση. Αν λάβουμε υπόψη μας τις θεωρίες του Γιουνγκ ο οποίος έλεγε για το όνειρο, που αποτελεί παράθυρο στο ασυνείδητο, ότι πρέπει να αντιμετωπίζεται με μεγάλη σοβαρότητα και να ενσωματώνεται στη συνειδητή στάση. Έτσι, βλέποντας το φιλμ, μπορούμε να διακρίνουμε σχόλια για το θάνατο, το τραύμα και τις ανθρώπινες επιθυμίες οι οποίες είναι άλλοτε καλές και άλλοτε σκοτεινές και καταστροφικές. Το ίδιο συμβαίνει και με τις οκτώ ιστορίες.

Η Πνευματική Διαθήκη

Ο Ακίρα Κουροσάβα δανείστηκε στοιχεία του Ευρωπαϊκού κινηματογράφου, τα μετουσίωσε σε αυθεντική και παραδοσιακή τέχνη και επέστρεψε πίσω ιδέες οι οποίες επηρέασαν τη σκηνοθεσία παγκόσμια. Τα Όνειρα, η ταινία που δημιουργήθηκε προς το τέλος της καριέρας αλλά και της ζωής του δημιουργού, παρουσιάζουν προσωπικά βιώματα, σπαράγματα και απόψεις μιας ολόκληρης ζωής. Εκτός από τις αμέτρητες υποκειμενικές εντυπώσεις που μπορούν να αποσταχθούν, ο Κουροσάβα, κατά τα λεγόμενά του, ήθελε να μιλήσει μέσα από την εμπειρία του για την αρμονία και τη φύση, την απληστία της ύλης, τον πόλεμο, τα ανθρώπινα όρια αλλά και τη μνήμη. Οι αποσπασματικές λοιπόν ιστορίες, οι οποίες εντάσσονται σε ένα κοινό σύμπαν ιδεών και στο τέλος δένονται άρτια σε ένα κοινό τόπο, έχουν βάθος και ουσία. Φυσικά, ακόμα και αν κάποιος δεν προσπαθεί να διαβάσει πίσω από τις γραμμές, μπορεί να απολαύσει τις υψηλής αισθητικής εικόνες οι οποίες, εξαιτίας και των μαγευτικών σεκάνς, έχουν κάτι από παραμυθική αφήγηση. Το μόνο σίγουρο είναι πως τα πολυδιάστατα Όνειρα, παραμένουν ένα αριστούργημα του παγκόσμιου σινεμά το οποίο, κάθε σινεφίλ οφείλει ως δώρο στον εαυτό του.

Κείμενο: Βάσω Κουλεντάκη (Lavart)

Πηγή Φωτογραφιών: 1– 2– 3– 4