Ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα,
ομπρός βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο!(Το Πνευματικό Εμβατήριο – απόσπασμα)
Άγγελος Σικελιανός. Ένα όνομα, μια από τις σημαντικότερες μορφές του ελληνικού πνευματικού κόσμου. Ο «άρχοντας της λαλιάς μας» κατά τον Γεώργιο Σεφέρη, ένας σύγχρονος φιλόσοφος κατά τον Κωστή Παλαμά, ο ποιητής που υπήρξε πέντε φορές υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο άνθρωπος που αγάπησε και ύμνησε την Ελλάδα όσο λίγοι.
Γεννημένος στη Λευκάδα την 14η Μαρτίου 1884, με βενετσιάνικες ρίζες, μελετηρός μαθητής και φίλος της γνώσης από μικρός. Αποφασίζει να σπουδάσει Νομική, τον κερδίζει όμως ένας άλλος κόσμος. Έχει εντρυφήσει στα έργα του Ομήρου, του Αισχύλου, του Πλάτωνα, των ορφικών ποιητών και των προσωκρατικών φιλοσόφων. Ο αρχαιοελληνικός κόσμος ασκεί μια πρωτόγνωρη γοητεία στην ψυχή του – και ο Σικελιανός αποφασίζει να αφεθεί σ’ αυτήν ολοκληρωτικά.
Το 1905 γνωρίζει την Εύα Πάλμερ, φοιτήτρια της αρχαιολογίας στο Παρίσι, αμερικανικής όμως καταγωγής. Παρότι η Πάλμερ είναι δέκα χρόνια μεγαλύτερή του, τους ενώνει ο έρωτας του ενός για τον άλλον και ο κοινός τους έρωτας για την Ελλάδα. Παντρεύονται δυο χρόνια αργότερα και αφοσιώνονται στη μελέτη αρχαίων ελληνικών κειμένων.
Η ποιητική συλλογή του Σικελιανού με τίτλο Αλαφροΐσκιωτος κάνει ιδιαίτερη εντύπωση στους φιλολογικούς κύκλους, όπως εξάλλου και τα υπόλοιπα έργα του (Λυρικός Βίος, Άπαντα).
Ἀλλοῦ οἱ ναοὶ κι ἀλλοῦ οἱ θεοί.
Μοῦ ἀστράφτει γύρω τῶν ἡρώων ἡ μοίρα.
Τὴ μοναξιὰ στὴ δύναμή μου ὑπόταξες.
Τῆς γλαυκομάτας ἡ ἔγνοια μου εἶναι κλήρα(Ο Βαθύς Λόγος, απόσπασμα)
Η κορωνίδα ωστόσο του έργου του Σικελιανού είναι η σύλληψη της Δελφικής Ιδέας, το 1921. Ο ποιητής πιστεύει ότι οι Δελφοί μπορούν να μετατραπούν σε έναν παγκόσμιο πνευματικό πυρήνα, ικανό να ενώσει τις αντιθέσεις των λαών και να αμβλύνει τις συγκρούσεις τους. Η Εύα Πάλμερ στέκεται δίπλα του αρωγός και συμπαραστάτης και το 1924 εγκαθίστανται στους Δελφούς για να υλοποιήσουν το όνειρό τους.
Μ’ εν’ άσβηστο χαμόγελο ήρτα ως σ’ εσάς, Δελφοί!
Ο πετρωτός ανήφορος, που μόφεγγε στα σκότη της νύχτας
οπού ανέβαινα την τρομερή κορφή,
δεν είδε, απ’ ότε εσώριασε η αυλή σας, τέτοια νιότη!
Σαν πλάτανος εσειόντανε με τ’άστρα ο ουρανός’
κι άστραφτε απάνου ο Παρνασσός ώσμε το πέλαο κάτου,
κι απ’ τ’ άστρα κι από τ’ άστραμμα ο νους μου ο φωτεινός
έβλεπε πέρα απ’ της ζωής τη μοίρα ή του θανάτου…
Κι απ’ την κραυγή του γερακιού στην άγρια λαγκαδιά
που εχύμα από τα πετρωτά στο πρώτο χαραμέρι,
ώσμε της γης και του έλατου την τρίσβαθη ευωδιά
που πλήθαινεν απόβροχο το αυγερινόν αγέρι,
ώσμε το νέφι πούβρεξε περαστικό,
σα δρυ που στάει σ’ αιφνίδιο ανέμισμα την αυγινή δροσιά του,
το νου μου στον ανήφορο γητέψαν, για να βρει, γαλήνιος,
την αληθινή, θεϊκή κορμοστασιά του
και να σταθεί προσμένοντας να δει μες στη σιγή
τον ίδιο Απόλλωνα άξαφνα στον Παρνασσό να βγαίνει,
κι όλος ο αγέρας να σειστεί στην πλάση
ως μια πηγή που της ταράζει τα νερά μια Νύφη διψασμένη!(Δελφικός Ύμνος, απόσπασμα)
Ο Σικελιανός είναι σπουδαίος τεχνίτης του λόγου, μύστης του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, οραματιστής φυσιολάτρης, ρομαντικός και συνάμα μεγαλόπνοος. Χάρη στο δικό του πνεύμα και στην οικονομική στήριξη της Πάλμερ, οι πρώτες Δελφικές Εορτές πραγματοποιούνται το 1927 και κρατούν δυο μέρες. Η επιτυχία τους είναι αρκετά μεγάλη και, μετά από τρία χρόνια, το εγχείρημα επαναλαμβάνεται. Με καλεσμένους διανοούμενους από την Ευρώπη, πολιτικούς και ανθρώπους του πνεύματος, οι Δελφικές Εορτές αποκτούν μια πρωτόφαντη αίγλη. Προωθούν τη διδασκαλία αρχαίων ελληνικών θεατρικών παραστάσεων, αλλά και τη λαϊκή τέχνη, το χορό και τη μουσική.
Ωστόσο, το όραμα του Σικελιανού να μετατρέψει τους Δελφούς σε Ομφαλό της Γης, σε μια ανθρωποκεντρική αμφικτυονία, σε ένα χωνευτήρι του παγκόσμιου πνεύματος, σύντομα ξεθωριάζει. Η Πάλμερ καταστρέφεται οικονομικά, ο ελληνικός πνευματικός κόσμος αρχίζει να δυσπιστεί με το εγχείρημα του ζευγαριού και οι προσπάθειες για τη συνέχιση του εγχειρήματος εγκαταλείπονται.
Ο Άγγελος Σικελιανός, βαθιά πικραμένος από την αποτυχία του, συνεχίζει τη συγγραφική του πορεία, τον στιγματίζει όμως το τραύμα αυτό. Θα αφήσει την τελευταία του πνοή στις 19 Ιουνίου 1951, αφήνοντας τον κόσμο του πνεύματος φτωχότερο.
Κείμενο: Μαρία Μερτίκα (Lavart)
