”We used to look up in the sky and wonder at our place in the stars. Now we just look down and worry about our place in the dirt.” είχε πει ο Νόλαν στο “Interstellar” και ο James Gray συμφωνεί ,με την καινούρια του ταινία Ad Astra.
Έχουμε από καιρό διαπιστώσει ότι δεν είμαστε φυσικοί ανταγωνιστές της Φύσης και του Κόσμου, αλλά είμαστε σίγουροι για την ικανότητά μας να αντιμετωπίσουμε την πνευματική πρόκληση της εξερεύνησής τους μέσω της επιστήμης και της τεχνολογίας. Επειδή αυτή η κοσμική υπεροχή επιβεβαιώνει το δικαίωμα της ανθρωπότητας να υπάρχει ταυτόχρονα με το αναπόφευκτο της δικής μας εξαφάνισης, προκαλεί παράδοξα συναισθήματα μέσα μας που συνυπάρχουν, δίπλα-δίπλα, όπως η ευχαρίστηση και ο πόνος, η έλξη και η απόρριψη, η εξουσία και ο φόβος. Δεν υπάρχει τίποτα μυστικιστικό ή θρησκευτικό σε αυτή την υπεροχή. Πρόκειται μάλλον για μια περίπλοκη υπαρξιακή και αισθητική εμπειρία που ταυτόχρονα δίνει έμφαση στην κοσμική μας σημασία και τη σύνδεση με το σύμπαν, ενώ μας ταπεινώνει, υπενθυμίζοντας μας τη χρονική θέση μας στον Κόσμο.
Όμως η ποιητική προσέγγιση του μυστηρίου (του επιστημονικά αδιερεύνητου) θα έχει πάντα μια ανεξάντλητη γοητεία. Άλλωστε η τέχνη λειτουργεί μόνιμα στον κενό χώρο που αφήνει η επιστήμη. Λειτουργεί πάντα ολίγον θεολογικά ή αν προτιμάτε μαγικά, που ίσως και να είναι το ίδιο. Κάπως μέσα στις πολύπλοκες εσωτερικές λειτουργίες της αφήγησης και των θεματικών αυτών ερωτημάτων της ταινίας, ο James Gray συμμετέχει ενδοσκοπικά σε αυτόν τον διάλογο με την ταινία του, “Αd Astra”.
Στο Ad Astra, o αστροναύτης Roy McBride (Brad Pitt) επιχειρεί να φτάσει στις απόμακρες γωνιές του ηλιακού συστήματος αναζητώντας τον πατέρα του και να λύσει ένα μυστήριο που απειλεί την επιβίωση του πλανήτη μας. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του, θα αντιμετωπίσει αποκαλύψεις που αμφισβητούν την ίδια τη φύση της ανθρώπινης ύπαρξης και τη θέση μας στο σύμπαν.
Στο ρόλο του Cliff, του πατέρα του Roy, συναντάμε τον Tommy Lee Jones ο οποίος στην πραγματικότητα δεν εμφανίζεται μέχρι το τέλος, και ακόμη και τότε είναι λίγο δύσκολο να πει κανείς αν είναι πραγματικός ή απλά ένα αποκύημα της φαντασίας του Roy. Η παρουσία του όμως αιωρείται πάνω από ολόκληρη την ταινία. Είναι ένα απέραντο πανταχού παρόν φάντασμα, κρίνοντας (με τη μορφή ηλεκτρικών παλμών αντί-ύλης) την ανθρωπότητα για λόγους που οι άνθρωποι δεν μπορούν να καταλάβουν. Σε ολιγόλεπτες εμφανίσεις επί σκηνής βλέπουμε και την Liv Tyler σε ρόλο παρόμοιο με αυτόν που υποδύθηκε στο Αρμαγεδών, την Ruth Nega καθώς και τον Donald Sutherland σε ένα αινιγματικό cameo.
Αν και η προσέγγιση δεν είναι υπερβολικά πρωτότυπη (ο Κόσμος ως υποδοχή μιας ψυχαναλυτικής εικόνας που παίρνει το μέγεθος μιας ιδρυτικής αφήγησης, η Οδύσσεια της επιστροφής ενός προσώπου έχει σίγουρα ξαναεμφανιστεί στην μεγάλη οθόνη), είναι παρ ‘όλα αυτά επιτυχής: ο James Gray, που εντοπίζει τα ερωτήματα που τον χαρακτηρίζουν, ποτέ δεν παρεκκλίνει από μια ειλικρινή και βασανισμένη πορεία, υποστηριζόμενη από την πυκνή και μυστική ζωή ενός Brad Pitt αποφασιστικά στην κορυφή του υποκριτικού του ταλέντου παρά τη σπανιότητα της παρουσίας του μπροστά από την κάμερα τα τελευταία χρόνια.
Συνεργαζόμενος με τον διευθυντή φωτογραφίας Hoyte van Hoytema, τον σχεδιαστή παραγωγής Kevin Thompson και τον επιβλέποντα οπτικών εφέ Allen Maris, ο Gray χρησιμοποιεί χιλιάδες πανέμορφες εικόνες ευρείας οθόνης καθώς ο Roy μετακινείται από τη Γη στη Σελήνη, στον Άρη, στον Ποσειδώνα, συμπεριλαμβανομένων δύο εξαιρετικών και απροσδόκητων ακολουθιών δράσης που εκπέμπουν με γοητεία τη φρίκη αυτού του μελλοντικού κόσμου. Με τις ισχυρές του εικόνες και το έντονο τοπίο, δημιουργείται το τέλειο σκηνικό για αυτόν τον σύγχρονο μύθο. Η εικόνα του μικροσκοπικού πλοίου του Roy με το οποίο εγκαταλείπει τον Άρη περνώντας μπροστά από την τεράστια έκταση του Κρόνου, έδωσε μία συγκινητική προοπτική στην αντιπαράθεση της δύναμης της φύσης με το θάρρος και θράσος της ανθρωπότητας μπροστά της.
Η ταινία μας τονίζει ότι είμαστε όλοι εξερευνητές. Είναι στον πυρήνα μας να βρούμε νέα πράγματα και μέρη. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε και να σαπίσουμε. Έχουμε εξελιχθεί λόγω του πάθους μας να εφεύρουμε κάτι νέο κάθε μέρα. Οι ναυτικοί που δεν ήξεραν καν να κολυμπήσουν, ακολούθησαν το πάθος τους να ανακαλύψουν νέες εκτάσεις. Είναι ο ζήλος μας που μας οδηγεί και μας καθορίζει. Ωστόσο, οι άνθρωποι (και άλλα ζωντανά όντα) αλληλοσυνδέονται με τρόπους που δεν μπορεί να αντιληφθεί ο παραδοσιακός εμπειρισμός, και οι ιδέες που πραγματεύεται αυτή η ταινία δεν είναι τόσο μακρινές.
Κλείνοντας, αντιμετωπίζουμε την κοσμική υπεροχή όταν υπάρχει ένταση μεταξύ των αντιλήψεων μας και της λογικής μας, όταν οι αισθήσεις μας είναι συγκλονισμένες, όμως το μυαλό μας μπορεί ακόμα να διατάξει τις αντιλήψεις αυτές σε κατανοητές, ευχάριστες και τρομακτικές έννοιες. Τα χαρακτηριστικά του τεράστιου σύμπαντος, με τις τεράστιες κλίμακες του χώρου και του χρόνου, τα δυναμικά συστήματα αστεριών, τους γαλαξίες, τα σουπερνόβα και τις μαύρες τρύπες, προκαλούν και ενθαρρύνουν τη φαντασία μας με εμπειρίες που προκαλούν δέος. Με αυτόν τον τρόπο αντιλαμβανόμαστε την επιβεβαίωση του ανθρώπινου ορθολογισμού και την εξόντωση της κεντρικής μας θέσης. Την εξύψωση μας ενώπιον του κόσμου σε συνδυασμό με την εξαφάνιση των κυρίαρχων αφηγήσεων του είδους μας. Την αίσθηση της ανθρώπινης ελευθερίας σε συνδυασμό με το κενό (τελικά) μας νόημα μπροστά στο άπειρο. Στην απειρία μας, μπορούμε να νιώσουμε συνδεδεμένοι με το σύμπαν ή θρυμματισμένοι από το άπειρο του. Το Ad Astra είναι μια ποιητική, σχεδόν συμφωνική τεκμηρίωση αυτής της ιδέας. Στα άστρα λοιπόν.
