Το όνομα του Αντρέι Ταρκόφσκι ίσως γλιστράει εύκολα στα στόματα των σινεφίλ και όσων ασχολούνται με τον κινηματογράφο είτε απο κάποιο παραγωγικό μετερίζι, είτε απο τη θέση ενός γοητευμένου κριτικού. Το βέβαιο είναι οτι χαίρει ευρείας εκτίμησης, με αποτέλεσμα να συγκαταλέγεται στους κορυφαίους ευρωπαίους κινηματογραφιστές του 20ού αιώνα, ίσως και όλων των εποχών.
Ο Ταρκόφσκι βέβαια είχε καταστήσει σαφή την αδιαφορία του σε σχέση με τους κριτικούς κινηματογράφου με αφοπλιστική ειλικρίνεια – “Με ενδιαφέρουν οι απόψεις δύο ανθρώπων, ο ένας λέγεται Μπρεσσόν κι ο άλλος Μπέργκμαν”. Η αισθητική επιρροή του δεύτερου είναι κάτι παραπάνω απο εμφανής στη “Θυσία”, την τελευταία του ταινία όπου συνεργάστηκε και με τον Σβέν Νίκβιστ, στενό συνεργάτη και διευθυντή φωτογραφίας στην πλειονότητα των ταινιών του Μπέργκμαν.
Η προσωπική αισθητική του Ταρκόφσκι όμως δεν αποτελεί απλώς ομοιογενές κράμα επιρροών, κατα βάση κατευθύνεται απο την αντίληψη του πάνω στην αδιαίρετη φύση του χρόνου και στην επιδραστικότητα της ποίησης στη σύνθεση εικόνων στον κινηματογραφικό καμβά – “με ελκύει εξαιρετικά η λογική της ποίησης στον κινηματογράφο. Θεωρώ τις ποιητικές σκηνές απολύτως κατάλληλες για τη δυναμική του κινηματογράφου. Οπωσδήποτε νιώθω πιο βολικά μ’αυτές παρά με την παραδοσιακή θεατρική γραφή […] που συνήθως συνεπάγεται έναν αυθαίρετο εξαναγκασμό τους σε αλληλουχία, η οποία υπακούει σε κάποια αφηρημένη αντίληψη περι σειράς.“
Αυτή η άποψη του είναι αισθητά παρούσα στις 257 Polaroid που τράβηξε απο το 1979 ως το 1984, οι οποίες και δημοπρατήθηκαν πριν 6 χρόνια απο τον οίκο Bonhams. Ανάμεσα τους, φωτογραφίες απο το προσωπικό αρχείο του Ταρκόφσκι με την οικογένεια του αλλά και στιγμιότυπα απο τα γυρίσματα της “Νοσταλγίας” σε Ρωσία και Ιταλία.Η υπέυθυνη του τμήματος ρωσικής τέχνης στον οίκο απο τον οποίο πραγματοποιήθηκε η δημοπρασία, Ντάρια Τσερνένκο, σημείωσε πως “αφότου ανακάλυψε την Polaroid, κυκλοφορούσε σχεδόν πάντα μ’αυτήν πάνω του. Όλες οι φωτογραφίες έχουν περάσει απο διαδικασία διαλογής απο τον ίδιο, αφού συχνά, όταν δεν ήταν ικανοποιημένος με κάποια απο αυτές, τις έκαιγε. Αυτές οι φωτογραφίες είναι έντονα προσωπικές.“
Πράγματι, παρότι οι φωτογραφίες απέχουν πολύ απο την τεχνική αρτιότητα – αρκετές είναι θολές, με διάχυση φωτός ή παλέτες που θυμίζουν νεφελώδες κάδρο νερομπογιάς, εκπέμπουν μια παράξενη, θερμή οικειότητα πάνω σε μια παστέλ ομίχλη.
“Υπάρχει κι άλλο είδος γλώσσας, κι άλλη μορφή επικοινωνίας: με τα αισθήματα και τις εικόνες. Μ’αυτή την επικοινωνία οι άνθρωποι παύουν να είναι χωρισμένοι ο ένας απο τον άλλον, οι φραγμοί καταργούνται.”
Ίσως αυτή να είναι και μια αβίαστη απάντηση του Ταρκόφσκι στην ερώτηση “και πώς μοιάζει η όψη της ποίησης Αντρέι;“
Κείμενο: Ξένια Χαμίτη (Lavart)
