Από το παιχνίδι και τον κοινωνικό διάλογο στη βελτίωση της πόλης και της κοινωνίας.
H Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση έφερε στην πόλη της Θεσσαλονίκης τρία από τα αστικά πειράματα της Candy Chang.
Με σπουδές στην αρχιτεκτονική και τον αστικό σχεδιασμό, η Αμερικανο-ταϊβανή καλλιτέχνης έχει γίνει γνωστή για τις μεγάλης κλίμακας διαδραστικές εγκαταστάσεις της. Σκοπός της είναι ο δημόσιος διάλογος για θέματα που αγγίζουν τόσο προσωπικές ανησυχίες και φιλοδοξίες όσο αστικές παρεμβάσεις και κοινωνικές δομές. Με τα έργα της, λοιπόν, καλεί τους πολίτες να συμμετάσχουν στην αναζήτηση των τρόπων με τους οποίους θα επιτευχθεί η ευημερία της κοινωνίας.
Ποια είναι, όμως, τα έργα της με τα οποία έχουμε την ευκαιρία να… παίξουμε;
School of the Future. Λένε πως το σημαντικότερο σχολείο είναι αυτό της ζωής. Ο καθένας μπορεί να μάθει από τις προσωπικές του εμπειρίες, καθώς κι από τις εμπειρίες των συνανθρώπων του. Αυτή είναι και η κεντρική ιδέα του School of the Future. Πρόκειται για ένα χώρο γεμάτο με χίλιες φουσκωμένες κόκκινες μπάλες, στη μέση του οποίου βρίσκεται ένας διάδρομος κι ένα σχολικό θρανίο. Αφού έρθεις σ’ επαφή με την παιδικότητά σου παίζοντας με τις μπάλες, καλείσαι να καθίσεις σ’ αυτό το θρανίο και ν’ απαντήσεις σε δύο ερωτήσεις. «Τί πιστεύετε είναι σημαντικό να μάθουμε στα παιδιά μας;» και «Τί θα θέλατε να είχατε μάθει όταν πηγαίνατε εσείς σχολείο;». Ερωτήσεις που οδηγούν σ’ ένα διάλογο για το ρόλο του σχολείου στην διαμόρφωση του πολίτη και της προσωπικότητας του ατόμου.
Confessions. Εμπνευσμένη από τους τοίχους προσευχής των σιντοϊστικών ναών της Ιαπωνίας, η εγκατάσταση αυτή λειτουργεί σαν ένα ανώνυμο εξομολογητήριο. Μπαίνεις σ’ ένα χώρο που μοιάζει με εκλογικό παραβάν κι εκεί, χωρίς αναστολές, πρέπει να γράψεις την εξομολόγησή σου σ’ ένα ξύλινο πλακίδιο. Τα πλακίδια αυτά αναρτώνται στους τοίχους έξω από το παραβάν, έτσι ώστε, διαβάζοντάς τα, να δημιουργηθούν αισθήματα εμπιστοσύνης και κατανόησης προς τον άγνωστο συνάνθρωπό μας. Όπως ανέφερε και η Chang, «οι προσωπικές μας ανησυχίες προεκτείνονται και στη δημόσια ζωή μας». Μέσω της ειλικρίνειας θέτονται οι σωστές βάσεις για μια πιο «ανθρώπινη» κοινωνία.
Before I die. Αυτή η εγκατάσταση είναι και η πιο γνωστή, έχοντας εξαπλωθεί σε περισσότερες από 70 χώρες παγκοσμίως. Δημιουργήθηκε για πρώτη φορά το 2011 στον τοίχο μιας εγκαταλελειμμένης κατοικίας στη γειτονιά της καλλιτέχνιδος, στη Νέα Ορλεάνη. Αφορμή στάθηκε η απώλεια ενός αγαπημένου της προσώπου και η ανάγκη της για οικειότητα κατά τη δύσκολη αυτή στιγμή. Έβαψε, λοιπόν, τον τοίχο για να θυμίζει σχολικό μαυροπίνακα και τον γέμισε με τη φράση «Πριν πεθάνω θέλω να…» (“Before I die I want to…”). Την επόμενη μέρα ο τοίχος είχε αρχίσει ήδη να γεμίζει με τις επιθυμίες των γειτόνων της, δείχνοντας πως άνθρωποι με διαφορετικό υπόβαθρο μοιράζονται τους ίδιους φόβους και τα ίδια όνειρα.
Μπορεί όλα αυτά να φαίνονται τώρα ασήμαντα, όμως οι μικρές δράσεις είναι που ανάβουν τη σπίθα για να δημιουργηθεί κάτι μεγαλύτερο. Είναι αναγκαία η αλλαγή της νοοτροπίας μας καθώς και η συνειδητοποίηση πως εμείς, ως απλοί πολίτες, μπορούμε να παίρνουμε πρωτοβουλίες, ν’ ανοίγουμε διαλόγους μεταξύ μας και να προσπαθούμε να βελτιώσουμε την πόλη μας. Άλλωστε, όπως είχε πει η Jane Jacobs, η Αμερικανίδα ακτιβίστρια που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε την πόλη, «οι πόλεις έχουν την ικανότητα να παρέχουν κάτι για όλους, μόνο επειδή και μόνο όταν δημιουργούνται από όλους». Σίγουρα η διαδικασία είναι δύσκολη στην αρχή και απαιτεί μεγάλη προσπάθεια, αλλά αν οι πολίτες δεν πάρουν πρωτοβουλίες, τότε οι πόλεις θα πλημμυρίσουν από τσιμέντο αντί από δημόσιους χώρους όπως το High Line της Νέας Υόρκης, ενώ τα εγκαταλελειμμένα κτίρια και οικόπεδα θα μείνουν ως ένα σημάδι παρακμής, αντί να ζωντανέψουν τον παλμό της περιοχής με καινούργια χρήση, όπως γίνεται πλέον στο Detroit. Είναι αξιοπερίεργο πως στην Ελλάδα, μια χώρα με μεσογειακό κλίμα, οι πολίτες έχουν προβληματική σχέση με το δημόσιο χώρο – ένα χώρο που δεν τον σέβονται, δεν τον αξιοποιούν, δεν τον διεκδικούν. Ως ανάσα ελπίδας εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια στη Θεσσαλονίκη οι Φίλοι της Νέας Παραλίας και η Πρωτοβουλία της Γειτονιάς Σβώλου, αποδεικνύοντας πως, αν υπάρχει θέληση, όλα μπορούν να γίνουν.
Περισσότερες πληροφορίες:
Διάρκεια έκθεσης: 10 Ιουνίου – 10 Ιουλίου, 14:00-22:00
Τοποθεσια: πρώην Maison Crystal, Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης
Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών: http://www.sgt.gr/gre
Candy Chang: http://candychang.com/
Before I die: http://www.beforeidie.cc/
[su_vimeo url=”https://vimeo.com/154707250 ” width=”200″ height=”100″ responsive=”no”]
Κείμενο: Ζωή Όσσα (Lavart)
Φωτογραφίες: Τίμος Χριστοφορίδης (Lavart)
