Στο Πήλιο μέσα στις καστανιές το πουκάμισο του Κενταύρου
γλιστρούσε μέσα στα φύλλα για να τυλιχτεί στο κορμί μου
καθώς ανέβαινα την ανηφόρα κι η θάλασσα μ’ ακολουθούσε
ανεβαίνοντας κι αυτή σαν τον υδράργυρο θερμομέτρου
ώσπου να βρούμε τα νερά του βουνού. – Σεφέρης
[dropcap size=big]Τ[/dropcap]ελικά, τι ήθελε ο Ιάσονας; Ίσως πρέπει να αναρωτηθούμε… Ήξερε τι έψαχνε; Ήταν η εκδίκηση για την αδικία που έγινε στον πατέρα του; Ήταν η ανάκτηση του θρόνου της Ιωλκού και το όνειρό του να γίνει βασιλιάς; Ήταν το Χρυσόμαλλο Δέρας; Ήταν τα πλούτη; Ήταν η δόξα; Ήταν η ανάγκη να γνωρίσει άλλες χώρες, άλλους πολιτισμούς; Ή μήπως περίμενε να βρει μια Μήδεια πριν καν τη γνωρίσει; Μα τι κάθομαι και γράφω… Πρόκειται για μυθολογία, σωστά; Απολύτως. Αντιπροσωπεύει, όμως, ένα γενικότερο πνεύμα της εποχής των Αχαιών. Μιας εποχής υπαρκτής, που ωστόσο οι γνώσεις μας για αυτή χάνονται μέσα στο μύθο. Στους αιώνες που ακολούθησαν πολλοί επανέλαβαν αυτό το ταξίδι. Πλέον, όμως, τα πράγματα ήταν τελείως διαφορετικά. Έβλεπαν πια το φως της ιστορίας.
Η ιστορία ξεκινά στην Ιωλκό, στους πρόποδες του Πηλίου, του βουνού των Κενταύρων. Ο θείος του Ιάσονα, Πελίας, έχει εκθρονίσει τον αδελφό του, Αίσονα, τον πατέρα του Ιάσονα. Το παιδί προκειμένου να σωθεί παραδίδεται στον σοφό Κένταυρο Χείρωνα, ο οποίος το παίρνει υπό την προστασία του, το αναθρέφει, το μορφώνει. Έχοντας μεγαλώσει, ο Ιάσονας ορκίζεται να εκδικηθεί τον θείο του. Ξεκινώντας για την Ιωλκό, καθώς διασχίζει ένα ποτάμι, ο ήρωάς μας χάνει το ένα του σανδάλι. Και η προφητεία το έλεγε… Ένας μονοσάνδαλος νέος θα άρπαζε το θρόνο της Ιωλκού από τον σφετεριστή. Ο Πελίας αυτό το γνώριζε. Πιστεύοντας ότι θα χαθεί ή ότι θα σκοτωθεί από άγριες φυλές, του αναθέτει να του φέρει το Χρυσόμαλλο Δέρας από τη μακρινή Κολχίδα. Το Δέρας αυτό ανήκε σε ένα κριάρι, το οποίο είχε προσφέρει για θυσία ένας άλλος ήρωας, ο Φρίξος. Ο Ιάσονας δέχεται την πρόκληση.
Όμως, χρειαζόταν ένα πλοίο για την εκπλήρωση της αποστολής. Ο γιος του Φρίξου, ο Άργος αναλαμβάνει να το κατασκευάσει. Μαύρα πεύκα από το Πήλιο, βελανιδιές με ανθρώπινη μιλιά και τα Ιερά Δένδρα του Δία από τη Δωδώνη αποτελούν την πρώτη ύλη. Σύντομα, το έργο είναι έτοιμο. Και δικαιωματικά παίρνει το όνομα «Αργώ». Σύντροφοι του Ιάσονα ήταν πολλοί διάσημοι ήρωες της μυθολογίας. Ανάμεσά τους ο Ηρακλής, ο Θησέας, ο Ορφέας, ο Κάστορας, ο Πολυδεύκης.
[dropcap size=big]Τ[/dropcap]ο ταξίδι ξεκινά από τις Παγασές, λιμάνι της Μαγνησίας. Πρώτη στάση Λήμνος. Νησί καταραμένο από την Αφροδίτη. Οι γυναίκες είχαν παραμελήσει τα θρησκευτικά τους καθήκοντα προς τη θεά του Έρωτα. Εξαιτίας της κατάρας, οι γυναίκες εκεί ανέδιδαν μια απαίσια μυρωδιά. Τόσο που οι άντρες τους αρνούνταν να έχουν οποιαδήποτε σεξουαλική επαφή μαζί τους. Αυτό τις είχε εξοργίσει τόσο ώστε τους έσφαξαν. Ωστόσο, οι Αργοναύτες εξευμενίζουν τη θεά και σύντομα το νησί λυτρώνεται από την κατάρα.
Συνεχίζοντας το ταξίδι έφθασαν στον Ελλήσποντο, τα στενά ανάμεσα στη Θράκη και την Τρωάδα. Τα στενά είχαν πάρει το όνομά τους από την Έλλη, την αδερφή του Φρίξου. Ενώ τα δυο αδέλφια πετούσαν πάνω από τα στενά, πάνω στο χρυσό κριάρι, η Έλλη ζαλίστηκε κι έπεσε στη θάλασσα.
Περνώντας τον Ελλήσποντο, οι ήρωές μας φθάνουν στην Προποντίδα. Εκεί, στην ασιατική ακτή, γνωρίζουν έναν ειρηνικό λαό, τους Δολίονες, οι οποίοι όμως υπέφεραν από τους Γίγαντες. Οι Αργοναύτες αναλαμβάνουν να τους διώξουν. Σύντομα αποτυγχάνουν. Τόσο αυτοί, όσο και οι ντόπιοι μετρούν πολλούς νεκρούς. Με βαριά καρδιά αποφασίζουν να συνεχίσουν το ταξίδι τους.
Μια τρικυμία τους παρασέρνει στις θρακικές ακτές της Προποντίδας. Εκεί, γνωρίζουν το Μάντη Φινέα που είναι τυφλός και υποφέρει από τις άρπιες που του τρώνε και του μολύνουν το φαγητό. Ο Ιάσον και οι σύντροφοί του τις διώχνουν. Ως αντάλλαγμα, τους δίνει πληροφορίες χρήσιμες σχετικά με το ταξίδι τους.
Φτάνουν στο Βόσπορο. Εκεί, πέφτουν πάνω τις Συμπληγάδες Πέτρες που ανοιγοκλείνουν τσακίζοντας όποιο καράβι περάσει ανάμεσά τους. Όλα είναι θέμα συγχρονισμού. Όποιο καράβι δεν περνάει την κατάλληλη στιγμή, συνθλίβεται. Ο Φινέας όμως, τους είχε προμηθεύσει με ένα περιστέρι. Αυτό θα περνούσε πριν την Αργώ και αν επιζούσε θα ακολουθούσαν αυτοί. Το περιστέρι πέρασε και έχασε μόνο ένα πούπουλο από την ουρά του. Ομοίως, η Αργώ έχασε μόνο ένα σανίδι από το πίσω μέρος της.
Επιλέγουν, για ασφάλεια, να πλέουν κατά μήκος των ακτών. Στις ακτές του Πόντου έρχονται σε επαφή με τους γηγενείς λαούς. Τους Χάλυβες, εξαίσιους σιδηρουργούς και τους Μοσσύνοικους, άγριους πολεμιστές που έμεναν σε πύργους.
Είδε τότε ο Ιάσονας να φαίνεται στον ορίζοντα ένα ψηλό βουνό. Εκεί, σύμφωνα με έναν άλλο μύθο, ήταν αλυσοδεμένος ο Προμηθέας, του οποίου του έτρωγε κάθε μέρα το συκώτι ένα όρνιο, ως τιμωρία για την παράδοση του μυστικού της φωτιάς στους ανθρώπους. Το βουνό εκείνο ονομαζόταν από τους αρχαίους Καύκασος.
[dropcap size=big]Φ[/dropcap]τάνοντας στην Κολχίδα, παρουσιάζεται στο παλάτι του βασιλιά Αιήτη και του ζητάει να του παραδώσει το Χρυσόμαλλο Δέρας. Αυτός, έξαλλος με την άφιξη των Ελλήνων, αρνείται. Διατάζει να συλληφθούν ο Ιάσονας και οι σύντροφοί του. Σκέφτεται να τους θανατώσει και να κάψει την Αργώ. Και αυτό θα είχε γίνει, αν η Θεά της Σοφίας δε βοηθούσε τον ήρωά μας. Στο παλάτι βρισκόταν και η Μήδεια, η κόρη του Αιήτη, η οποία των ερωτεύτηκε αμέσως. Έχοντας γνώσεις μαγείας, κάνει διάφορα ξόρκια, ρίχνει ένα φίλτρο στα μάτια του δράκοντα που φυλάει το Δέρας και τον αποκοιμίζει. Ο Ιάσων αρπάζει αμέσως το Δέρας. Η Μήδεια του ζητάει να την πάρει μαζί του στην Ελλάδα και να την παντρευτεί. Γοητευμένος, μαγεμένος από την ομορφιά της, δέχεται δίχως άλλο. Ο Αιήτης διατάζει τον στρατό του να τους καταδιώξει. Το ζευγάρι, όμως, απαγάγει τον μικρό αδελφό της Μήδειας, τον Άψυρτο, και τον σκοτώνει. Συντετριμμένος από αυτό το νέο, ο βασιλιάς διατάζει να σταματήσουν την καταδίωξη. Τότε για πρώτη φορά η Αργώ η ίδια, το πλοίο δηλαδή, μίλησε: «Ατρόμητοι αργοναύτες, μέχρι τώρα δεν είχα μιλήσει και δεν έκρινα ποτέ αυτά που έτυχε να δω κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, τώρα όμως δεν μπορώ να σιωπήσω μπροστά σε ένα τόσο απαίσιο έγκλημα. Για να φέρετε σε πέρας την αποστολή σας δεχτήκατε να βάψετε τα χέρια σας με το αίμα ενός αθώου παιδιού. Γι’ αυτό πρέπει να εξαγνιστείτε από το μίασμα. Δεν μπορείτε πια να πάρετε το δρόμο του γυρισμού. Πρέπει να πάτε στο νησί όπου κατοικεί η μάγισσα Κίρκη, η αδελφή του βασιλιά Αιήτη. Μόνο αυτή μπορεί να σας εξαγνίσει από τα αμαρτήματα σας, Ιάσονα, και εσένα, φθονερή Μήδεια».
Το ζευγάρι παντρεύτηκε στο νησί της Κίρκης, αφού εξαγνίστηκε. Ξεκινούν για την Ιωλκό. Μια τρικυμία, όμως, τους παρασέρνει στην Κρήτη. Εκεί, με την πανουργία της Μήδειας, εξοντώνουν τον μηχανικό γίγαντα Τάλω. Συνεχίζουν την πορεία τους και φτάνουν στις Παγασές και από εκεί στην Ιωλκό. Ο Πελίας, παρά τον όρκο που είχε δώσει, αρνείται να του δώσει το θρόνο. Ομοίως ο Ιάσονας, αρνείται να παραδώσει το Δέρας. Η Μήδεια καταστρώνει ένα σχέδιο για να εκδικηθεί ο Ιάσονας τον θείο του. Ξεγελάει τις κόρες του και τις βάζει να κομματιάσουν τον ίδιο τους τον πατέρα… Ικανοποιημένος πλέον ο Ιάσονας απαρνείται τον θρόνο, παίρνει τη γυναίκα του και πηγαίνουν να ζήσουν στην Κόρινθο. Εκεί, ζουν για δέκα χρόνια. Η Μήδεια αφιερώνει έναν ναό στην Αφροδίτη όπου κάθε χρόνο εφτά αγόρια και εφτά κορίτσια πρέπει να φυλακίζονται με αντάλλαγμα την αθανασία τους. Η Μήδεια θέλει να στείλει και τα δικά της παιδιά. Ο Ιάσονας αρνείται, μη μπορώντας να στερηθεί τα παιδιά του. Το ζευγάρι χωρίζει. Ο ήρωας ξαναπαντρεύεται. Είχε, όμως, υποτιμήσει τη ζήλεια της γυναίκας του. Η Μήδεια σκοτώνει τη Γλαύκη, τη νέα του γυναίκα κάνοντάς της δώρο ένα δηλητηριασμένο φόρεμα που όταν εκείνη το φόρεσε τη ζώσανε οι φλόγες. Το μίσος της δε σταμάτησε εκεί. Σκότωσε με τα ίδια της τα χέρια τα παιδιά της… Τα πιο αγαπημένα πρόσωπα του Ιάσονα. Συντετριμμένος, στην αρχή την καταδίωξε. Ανήμπορος να την κυνηγήσει και αφού αυτή είχε βρει καταφύγιο στην Αθήνα, σταμάτησε στις Παγασές. Ενώ ξάπλωνε κάτω από την Αργώ που είχε σαπίσει από τον χρόνο και την υγρασία, ένα μαδέρι έπεσε στο κεφάλι του και έδωσε τέλος στη ζωή του…
Ο Αργοναυτικός ήταν ένας από τους τρεις μυθολογικούς κύκλους. Μαζί με τον Τρωικό και το Θηβαϊκό, ολοκληρώνει την Ελληνική Μυθολογία. Και οι τρεις αυτοί κύκλοι έχουν πρωταγωνιστές επιφορτισμένους με τη «διόρθωση αδικιών». Οι ήρωες αναλαμβάνουν αποστολές που στο τέλος τους οδηγούν στη δικαίωση, στη λύτρωση. Ο Ιάσον, όμως, διαφέρει από τον Αχιλλέα, τον Οδυσσέα, τον Ηρακλή. Οι δύο τελευταίοι έκαναν ταξίδια. Μόνο ο πρώτος εκφράζει το εξερευνητικό πνεύμα που θα «μεθύσει» τον ελληνικό κόσμο κατά τους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους. Από τέτοιες ιστορίες, για αμύθητα πλούτη και εύφορους τόπους, πράγματα άγνωστα στον μικρό και φτωχό ελλαδικό χώρο, θα τραφούν αργότερα οι άποικοι από το Αιγαίο, εξερευνώντας τη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο. Ο Αργοναυτικός Κύκλος επικεντρώνεται στην Ανατολή. Αιώνες αργότερα, εδώ θα γεννηθεί κάτι νέο. Ένα πολιτιστικό κράμα Ανατολής και Δύσης.
«Πόντος!, έν’ άστρον φωτεινόν σ’ Ελλενικούς αιώνας
Αργοναυτών το όρωμαν και τη Ακρίτα κάστρον.» – Γεώργιος Σαρακενίδης
Κείμενο: Μελέτης Τσαχουρίδης (Lavart)
Σχέδιο: Ειρήνη Θεοδωρίδου (Lavart)
