Από τη Φρίντα ως την Κάλο

«Γεννήθηκα μια σκύλα. Γεννήθηκα ζωγράφος».

Ήταν ένα καυτό μεξικάνικο πρωινό. Το ημερολόγιο έδειχνε έξι του Ιούλη. Το έτος 1907. Καιροί ταραγμένοι. Ο τόπος; Κογιοακάν ή «Τόπος των Κογιότ». Αρχαία πόλη των Αζτέκων. Έπειτα, προάστιο της Πόλης του Μεξικό. Εκεί, ένας έρωτας ενός Γερμανού μετανάστη και μιας πιστής καθολικής μιγάδας έδωσε έναν καρπό. Ο γάμος αυτός δεν ήταν και ο πιο ευτυχισμένος. Το κοριτσάκι, όμως, η μικρή Φρίντα, έμελλε να εξελιχθεί σε μια σπουδαία προσωπικότητα, μια εξέχουσα ζωγράφο και ένα πλάσμα αξιοθαύμαστο για την υπομονή και την επιμονή του.

Η Μαγδαλένα Κάρμεν Φρίντα Κάλο υ Καλδερόν ήταν τριών ετών όταν ξέσπασε η Μεξικανική Επανάσταση. Με την επαναστατικότητα έμφυτη, αργότερα έδινε ως ημερομηνία γέννησης την εβδόμη Ιουλίου του 1910. Ήθελε η γέννησή της να ταυτίζεται με τη γέννηση του σύγχρονου Μεξικό. Χτυπημένη από πολιομυελίτιδα στην τρυφερότατη ηλικία των έξι και έχοντας εκ γενετής δυσμορφίες στη σπονδυλική της στήλη, η μικρή Φρίντα δεν πτοήθηκε. Πάλεψε για τη ζωή. Ασχολήθηκε με την πυγμαχία και άλλα αθλήματα. Στα δεκαπέντε της γίνεται δεκτή στο Εθνικό Προπαρασκευαστικό Σχολείο, όπου ερωτεύεται τον Αλεχάντρο Γκόμεθ Αρίας.

Τον Σεπτέμβρη του 1925 η μοίρα τη χτυπά με μια ακόμα συμφορά. Ένα τροχαίο που έχει ως αποτέλεσμα έναν σπασμένο σπόνδυλο, κλείδες, λεκάνη, έντεκα κατάγματα στο αριστερό πόδι, ένα σχεδόν κατεστραμμένο δεξί πέλμα, βλάβες στην κοιλιά και τη μήτρα της. Τρεις μήνες για να ανακάμψει από τον τραυματισμό. Όμως, και μετά από αυτό, υπέφερε από ισχυρούς πόνους για το υπόλοιπο της ζωής της. Η γονιμότητά της είχε μειωθεί σημαντικά. Αν και συνέλαβε τρεις φορές, η Φρίντα αναγκάστηκε να διακόψει όλες τις εγκυμοσύνες της.

Ενώ αρχικά σπουδάζει ιατρική, την εγκαταλείπει αμέσως μετά το ατύχημα. Καταπιάνεται με την τέχνη της ζωγραφικής, κυρίως για να γεμίζει τις ώρες της όσο καιρό παρέμενε ακίνητη. Στα έργα της τότε κυριαρχούσαν τα πορτραίτα του εαυτού της. Αυτό που την ωθούσε σε αυτή την επιλογή ήταν η μοναξιά της και η αντίληψη ότι δεν γνωρίζει τίποτα καλύτερα από τον εαυτό της, όπως έλεγε συχνά χαριτολογώντας. Οι γονείς της θα της συμπαρασταθούν με πολλή αγάπη στις δύσκολες αυτές ώρες. Η μαμά της τη βοηθά να μάθει να ζωγραφίζει στο κρεβάτι. Ο πατέρας της της χαρίζει όλα τα πινέλα και τις λαδομπογιές του.

Οι αποβολές της αποτελούν τεράστιο ψυχολογικό πλήγμα για τη Φρίντα. Το πρώτο της έργο, στο οποίο αυτό γίνεται αντιληπτό είναι το Henry Ford Hospital. Εδώ απεικονίζεται η ίδια να αιμορραγεί στο κρεβάτι, με το κρύο και βιομηχανικό Detroit από πίσω. Από τα περίπου 140 έργα της, τα 55 είναι αυτοπορτραίτα που συχνά φανερώνουν σωματικά και ψυχικά τραύματα. Επέμενε: «Δε ζωγραφίζω όνειρα! Ζωγραφίζω την ίδια μου την πραγματικότητα!».

Έρωτας και γάμος. Ως νεαρή καλλιτέχνιδα η Κάλο άρχισε να επικοινωνεί με το ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα, του οποίου το έργο θαύμαζε. Του ζητούσε συχνά συμβουλές για το δικό της έργο και το πώς αυτό θα μπορούσε να εξελιχθεί σε καριέρα. Αυτός, θαμπωμένος από το ταλέντο της, δε θα μπορούσε να μην το αναγνωρίσει και να την ενθαρρύνει. Σύντομα αναπτύχθηκε ένας έρωτας που εξελίχθηκε σε σχέση. Τελικά, παντρεύτηκαν το 1929, παρά της αντιρρήσεις της μητέρας της. Ο γάμος αυτός κάθε άλλο παρά ομαλά κύλησε. Είχαν και οι δύο φλογερά ταμπεραμέντα και δε δίσταζαν να έχουν εξωσυζυγικές σχέσεις. Ανοιχτά αμφιφυλόφιλη η Φρίντα, είχε πολλές ερωτικές περιπέτειες με προσωπικότητες όπως ο Ι και η Τζοζεφίν Μπέικερ. Ο Ντιέγκο γνώριζε και ανεχόταν, όμως, μόνο τις σχέσεις της με γυναίκες. Με τους άντρες γινόταν έξαλλος. Όχι όμως όσο έξαλλη έγινε αυτή όταν έμαθε τη σχέση του με τη μικρότερη αδελφή της. Το ζευγάρι χώρισε το Νοέμβρη του ’39 για να παντρευτεί ξανά το Δεκέμβρη του ’40. Ο δεύτερος γάμος ήταν εξίσου προβληματικός με τον πρώτο, αν όχι περισσότερο.

Τόσο η Φρίντα, όσο και ο άνδρας της ήταν ενεργοί μαρξιστές. Κατά το τέλος της δεκαετίας του ’30 έγιναν φίλοι του Λέοντος Τρότσκι, που είχε καταφύγει στο Μεξικό για να αποφύγει τη δολοφονία, την οποία αργότερα δε γλίτωσε. Αρχικά έμενε με το Ριβέρα, αργότερα όμως μετακόμισε στο σπίτι της Φρίντα. Σύντομα αυτή και ο Τρότσκι ανέπτυξαν ερωτικές σχέσεις. Λίγο πριν τη δολοφονία του, τόσο η Κάλο όσο και ο Ντιέγκο εγκατέλειψαν τον τροτσκισμό και έγιναν ενεργοί υποστηρικτές του Στάλιν. Η Φρίντα επισκέφθηκε το 1938 τη Νέα Υόρκη στο πλαίσιο μιας προσωπικής έκθεσης. Η αποθέωση δεν άργησε να έρθει. Εκεί γνώρισε και τον Ούγγρο φωτογράφο, Νίκολας Μούρει, με τον οποίο ξεκίνησε μια δεκαετή σχέση.

«Όλα τα όμορφα τελειώνουν…». Τον Ιούλιο του ’52, έχοντας προσβληθεί από γάγγραινα, μένει ανάπηρη από το δεξί της πόδι. Ταυτόχρονα, υποφέρει από βρογχοπνευμονία και κρίσεις πανικού. Παραμένει πολύ αδύναμη μέχρι το θάνατό της χωρίς κανένα σημείο ανάκαμψης. Ο Ντιέγκο την επισκέπτεται συχνά. Αυξάνει την κατανάλωση μορφίνης, πράγμα που γίνεται ολοφάνερο στα τελευταία έργα της. Λίγες μέρες πριν το θάνατο της, διαδηλώνει κατά της αμερικανικής εισβολής στη Γουατεμάλα. Πεθαίνει στις δεκατρείς του Ιούλη. Χρονολογία 1954, λίγο μετά τα τεσσαρακοστά έβδομα γενέθλιά της και αποτεφρώνεται σύμφωνα με την επιθυμία της.

Το έργο της έχει τεράστια αξία και είναι διεθνώς αναγνωρισμένο. Εμπνέεται τόσο από την εθνική μεξικανική, όσο και από την αμερικανική παράδοση. Αγαπήθηκε πολύ από το φεμινιστικό κίνημα για την ασυμβίβαστη και χωρίς ταμπού απεικόνιση της γυναικείας μορφής και εμπειρίας. Έχει χαρακτηριστεί ως εκπρόσωπος του υπερρεαλισμού, αν και η ίδια η Φρίντα πάντα απέρριπτε τέτοιους χαρακτηρισμούς. Η αναγνώρισή της δεν ήρθε άμεσα. Για περίπου δύο δεκαετίες ήταν γνωστή μόνο ως η σύζυγος του Ριβέρα. Μόλις κατά τα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα, με το κίνημα του νεομεξικανισμού, το έργο της έγινε ευρέως γνωστό στο κοινό. Η βιογραφία της, που εκδόθηκε το 1983 από την Hayden Herrera, αναδείχθηκε σε παγκόσμιο bestseller. Ακολούθησε ένα πλήθος από επιπλέον βιογραφίες και κείμενα για τη ζωή της. Το 2002 η ζωή της έγινε ταινία με το όνομα Frida. Σκηνοθέτις ήταν η Julie Taymor, με πρωταγωνίστρια τη Salma Hayek. Το σπίτι στο οποίο γεννήθηκε, μεγάλωσε και έζησε τα τελευταία της χρόνια, «Το Μπλε Σπίτι» ή «La Casa Azul», αποτελεί μουσείο εδώ και πάνω από μισό αιώνα.