[dropcap size=big]Ή[/dropcap]θαν και Τζόελ. Δύο αδέρφια κι ένα κοινό πάθος. Πάθος για το σινεμά. Τις ιστορίες του, τους χαρακτήρες, την εικόνα του, τη δημιουργία. Από τα λίγα σκηνοθετικά δίδυμα που έχουν συνδεθεί με την επιτυχία και αποτελούν εγγύηση καλού κινηματογράφου. Κάθε ταινία τους, από την πρώτη, το 1984, μέχρι την πιο πρόσφατη, το 2013, έχει μία ιδιαίτερη ποιότητα που τους ξεχωρίζει. Μία σφραγίδα, μία υπογραφή δική τους. Δέκα πράγματα που τους κάνουν αυτό που είναι: Δύο μισοί δημιουργοί, ολόκληροι.
1) Two sides of the same coin. Για τους αδερφούς Κοέν η ζωή έχει δύο όψεις, δύο άκρα που συναντιούνται κάπου στη μέση. Την κωμωδία και το δράμα. Το χιούμορ τους, πάντα χαρακτηριστικά πικρό, είναι παρασκηνιακό και πηγάζει φυσικά από τις καταστάσεις. Ντύνει ελαφρά το δράμα που είναι κι αυτό μετριοπαθές, όχι γοερό. Απόλυτη ισορροπία στις κινητήριες δυνάμεις του κόσμου τους.
2) It‘ s a strange world out there. Κάθε ταινία κι ένας κόσμος. Φαινομενικά καθημερινός και υπαρκτός, αλλά, παράξενα πράγματα συμβαίνουν εκεί. Oι ήρωές τους προσπαθούν να τον καταλάβουν, να τον αποκρυπτογραφήσουν και να ζήσουν σ’ αυτόν. Οι Κοέν δομούν τα σύμπαντα τους με λογική και αληθοφάνεια και τα χρωματίζουν με μικρές εκρήξεις παραλόγου, αρκετές για να ενεργοποιήσουν την πλοκή και να δημιουργήσουν ενδιαφέρον.
3) And justice for all. Το καλό και το κακό είναι πάντα οι δύο μαγνητικοί πόλοι. Στον κινηματογράφο των Κοέν, συνήθως ο καλός δεν κερδίζει στο τέλος. O Larry Gopnik στο A serious man δεν έχει πειράξει κανέναν και απλά βλέπει τη ζωή του να καταρρέει, ενώ και ο Harry Pfarrer στο Burn After Reading είναι ο εγωιστής «κακός» που δεν τιμωρείται για αυτά που έκανε. Η δικαιοσύνη των Κοέν δεν είναι τυφλή, απλά απουσιάζει.
4) It takes some character. Οι χαρακτήρες που δημιουργούν οι αδερφοί Κοέν είναι συνήθως υπερβολικοί. Άλλοτε κάπως τρελοί και εκκεντρικοί, άλλοτε φωνακλάδες και εξωστρεφείς, άλλοτε πολυλογάδες, αθυρόστομοι και ασταμάτητοι. Δε διστάζουν να κάνουν τον πρωταγωνιστή τους εξαιρετικά αντιπαθητικό, όπως τον Llewyn Davis στη τελευταία τους ταινία, που όσο κυλάει η ώρα είναι αδύνατο για τον θεατή να τον συμπαθήσει, αλλά κατά ένα περίεργο τρόπο νοιάζεται για αυτόν.
5) No genre. Δεν είναι πάντα εύκολο να ορίσεις το είδος μίας ταινίας των Κοέν. Αυτό γιατί και οι ίδιοι λατρεύουν να παίζουν και να πειραματίζονται. Πολύ συχνά βασίζουν την πλοκή τους στο φιλμ νουάρ, με δολοφονίες, απαγωγές και εκβιασμούς ή ανακατεύουν αυτά τα στοιχεία στις πιο κωμικές τους ταινίες. Αποδομούν τα είδη, παίρνουν αυτά που χρειάζονται και τα ανασυνθέτουν.
6) Devil in the Details. Όλοι όσοι έχουν συνεργαστεί με το δίδυμο, έχουν δηλώσει πως οι σκηνοθέτες ακολουθούν πάντα το σενάριο. Η προσοχή στη λεπτομέρεια είναι υποδειγματική όταν πρόκειται, επίσης, για την αναπαράσταση μίας εποχής της Αμερικής, ή μίας διαλέκτου. Κάθε ιδιωματισμός ή προφορά είναι πιστός στην πραγματικότητα και κάθε κοστούμι και σκηνικό είναι όπως θα έπρεπε να είναι. Ο κόσμος τους δεν έχει ψεγάδια ανακρίβειας.
7) Let the music play. Η μουσική στις ταινίες τους είναι ζωτικής σημασίας και χρησιμοποιείται πάντα για να συμπληρώσει το σενάριο. Άλλοτε ορχηστρικά κομμάτια επενδύουν σκηνές βίας ή σημαντικές εξελίξεις στην πλοκή, άλλοτε οι στίχοι των τραγουδιών περιγράφουν μία κατάσταση ή ένα χαρακτήρα. Άλλοτε, πάλι, η απουσία της μουσικής τονίζει την ψυχική κατάπτωση του ήρωα, τεχνική που χρησιμοποιείται εκτενώς στο Fargo.
8) Less is more. Η κάμερα των Κοέν είναι επιλεκτική και ιδιαιτέρως ευέλικτη. Επιλέγουν την καλύτερη και πολλές φορές την πιο ανορθόδοξη γωνία για το πιο όμορφο κάδρο που για τους Κοέν είναι εκείνο στο οποίο υπάρχει κάτι το οποίο σπάει τη μονοτονία. Ένα αυτοκίνητο στη μέση μίας χιονισμένης έκτασης (Fargo, 1996) ή ενός χωραφιού (Blood Simple, 1984), ένας γονατισμένος άντρας σ’ ένα δάσος (Miller‘s Crossing, 1990) ή μία αγελάδα πάνω σε μία σκεπή μετά από την πλημμύρα (O Brother, Where Art Thou?, 2000).
9) Vanity Fair. Η κάθαρση, έννοια αριστοτελική, φέρνει την ισορροπία και επαναφέρει τον θεατή. Η κάθαρση, όμως, στις ταινίες των Κοέν δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο ένα «ημιτελές» τέλος, μία πικρή αίσθηση κενού. Πολλές φορές οι προσπάθειες των ηρώων δεν έχουν τελικά κανένα αντίκτυπο στη μοίρα τους, σαν όλα να είναι ένας κύκλος. Στο Burn After Reading οι πράκτορες δε μαθαίνουν τίποτα από όλη την ιστορία και στο Inside Llewyn Davis ο ήρωας καταλήγει εκεί που ξεκίνησε.
10) It takes two. Τους έχουν χαρακτηρίσει «Δικέφαλο Σκηνοθέτη». Όταν ξεκινούν ένα σενάριο ο ένας δακτυλογραφεί και ο άλλος διαβάζει, ο ένας εμπνέεται το χαρακτήρα και ο άλλος τον συμπληρώνει μέχρι να έχουν το αποτέλεσμα που τους ικανοποιεί. Όταν η έμπνευση στερεύει, καταπιάνονται με άλλη ιδέα και δημιουργούν άλλον κόσμο για την επόμενη ταινία. Ο καθένας μόνος του θα ήταν μονόχειρας και μονόφθαλμος.
Δύο μυαλά που δουλεύουν σαν ένα και, όπως έχει πει ο Τζόελ, φτιάχνουν τέρατα που μετά δεν μπορούν να ελέγξουν. Αυτοί, λοιπόν, είναι οι Αδελφοί Κοέν.
Κείμενο: Μαρία Μιχαλάκη (Lavart)
