Μια σπουδαία ομιλία του Καραποστόλη: «Η σύγχρονη οικογένεια στέλνει τα παιδιά της στο σχολείο για να…» (ΒΙΝΤΕΟ)

Η κρίση ευθύνης στην ελληνική οικογένεια και οι αλλαγές που παρατηρούνται στην υπόστασή της ανέπτυξε με μοναδική σαφήνεια ο Βασίλης Καραποστόλης.

Το σύγχρονο σχολείο δεν είναι πλέον απλώς ένας θεσμός μάθησης, έχει γίνει ένα πεδίο μάχης και αταξίας, ένας χώρος όπου η Αρχή αμφισβητείται και η πειθαρχία μοιάζει προαιρετική. Τι βρίσκεται όμως στην καρδιά αυτής της μεταμόρφωσης;

Σύμφωνα με τον καθηγητή Βασίλη Καραποστόλη, η απάντηση δε βρίσκεται αποκλειστικά εντός των σχολικών τειχών αλλά στον μεταβαλλόμενο ρόλο της ελληνικής οικογένειας. Παραδοσιακά, η οικογένεια αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο της ηθικής και κοινωνικής διαπαιδαγώγησης ενός παιδιού, διαμορφώνοντας το αίσθημα της ευθύνης, της αλήθειας και του σεβασμού προς τους άλλους.

Σήμερα, όμως οι γονείς φαίνονται καταβεβλημένοι, είτε αποστασιοποιημένοι περιμένοντας από το σχολείο να αναπληρώσει το κενό.
(Δείτε το βίντεο και διαβάστε το απόσπασμα παρακάτω)

Μαρία Ευθυμίου: «Εξευτελίσαμε την εκπαιδευτική λειτουργία και δημιουργήσαμε…»

Ελληνική οικογένεια υπό παραίτηση. Αναλύει ο Βασίλης Καραποστόλης, ομότιμος καθηγητής στο ΕΚΠΑ

Υπάρχει σήμερα ένα ερώτημα φορτωμένο με πολύ ανησυχία σχετικά με το τι επικρατεί στο σχολείο, στο σύγχρονο σχολείο και στη σχέση του με την οικογένεια. Και γιατί μας απασχολεί αυτό τόσο πολύ και με τόση ένταση. Όχι και τελευταία βέβαια, αλλά είναι ένα πρόβλημα που έχει ξεκινήσει αρκετά πριν. Όλοι γνωρίζουμε τη δημιουργία μιας κατάστασης αναταραχής, τα συμβάντα που αφορούν την παραβατικότητα και την εγκληματικότητα ακόμα ανηλίκων μέσα στο σχολείο. Σε σημείο που το σχολείο βλέπει κανείς ότι μετατρέπεται σε έναν χώρο αταξίας, το λιγότερο και το περισσότερο εκτροπής από οτιδήποτε θα μπορούσαμε να εννοήσουμε ως τάξη, κανόνες, αγωγή. Αυτό οπωσδήποτε έχει σχέση και με τη σχέση που έχει το σχολείο με την οικογένεια. Δηλαδή η οικογένεια σήμερα, η σύγχρονη οικογένεια στην ουσία στέλνει παιδιά στο σχολείο προσπαθώντας να αποτινάξει από τους ώμους της το βάρος της αγωγής την οποία θα έπρεπε ήδη να έχει αναλάβει σε ορισμένους τομείς.

Για παράδειγμα, ένα παιδί, ένα μικρό παιδί, θα πρέπει να μαθαίνει από την οικογένεια πώς να στέκεται απέναντι σε αγνώστους, μέσα σε ένα οποιοδήποτε περιβάλλον, περιλαμβάνει αγνώστους και όχι οικείους. Δηλαδή να μην διακόπτει το λόγο όταν κάποιος μιλάει, να περιμένει τη στιγμή που θα μιλήσει αυτός, να σκεφτεί τι πρέπει να πει. Αυτή η αγωγή συνομιλίας είναι πολύ ουσιαστική και μπορεί να ξεκινήσει και πρέπει να ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία. Δεν μπορεί η οικογένεια να στέλνει στο σχολείο ένα παιδί το οποίο να μην ξέρει αν θα πρέπει να πάρει το λόγο, πότε θα πάρει, πότε θα του δοθεί το σήμα για να το πάρει, πώς πρέπει να ακούσει και μάλιστα έναν μεγαλύτερο και έναν επιφορτισμένο να τον μάθει να του δώσει γνώση, όπως είναι ο δάσκαλος.

Επομένως, ή ένα άλλο παράδειγμα που αφορά την αγωγή της οικογένειας απέναντι στο παιδί. Πώς πρέπει να χειρίζεται τα ζητήματα της αλήθειας και του ψεύδους, δηλαδή έχει αξία το να υπερασπιζόμαστε κάτι αληθινό έναντι κάτι ψεύτικο. Εδώ βλέπουμε σήμερα με την ανοχή πολλές φορές της οικογένειας και δεν εννοώ γενικά, υπάρχουν φυσικά και εξαιρέσεις, να κυκλοφορεί το ψέμα ως ένα παιχνίδι. Βλέπετε στο διαδίκτυο αλλά και στις παρέες των παιδιών και γενικά το ψέμα είναι ένα παιχνίδι, ένα αστειάκι που το χρησιμοποιεί κανείς ανάλογα με το τι θέλει να επιτύχει. Λοιπόν, ένα παιδί που έρχεται στο σχολείο με την αίσθηση ότι το ψέμα δεν είναι κάτι βαρύ, δεν είναι κάτι βλαβερό, βλαπτικό για αυτόν, καταλαβαίνετε είναι πάρα πολύ δύσκολο να αρχίσει να συγκεντρώνεται και να μαθαίνει.

Επομένως, συνολικά, τι βλέπουμε, ότι η οικογένεια που στην ουσία στηρίζεται στους γονείς και στις σχέσεις τους με τα παιδιά η οικογένεια δείχνει ότι η λειτουργία της, ότι δεν μπορεί να υπομεισθεί το βάρος αυτό που κάποτε το αναλάμβανε αν όχι με προθυμία, πάντως με αίσθηση καθήκοντος. Δηλαδή, οι γονείς δεν έχουν πια τη στοιχειώδη αυτοπεποίθηση των κηδεμόνων, των ανατροφαίων, οι οποίοι μπορεί να οδηγήσουν κάπου το παιδί. Αυτό είναι η βαθύτερη κοινωνική και πολιτισμική ρίζα του προβλήματος, ότι οι γονείς, η οικογένεια δεν πιστεύει πια στο μέλλον. Αυτό θα μου πείτε δεν είναι τερατώδες, δηλαδή να ανατρέφονται παιδιά από γονείς οι οποίοι χωρίς να το ομολογούν βέβαια και στον εαυτό τους, δεν πιστεύουν ότι αυτό που κάνουν θα προχωρήσει πολύ μακριά και θα έχει αποτελέσματα πλούσια σε ανθρώπινο περιεχόμενο.

Τι κάνουν λοιπόν, σπρώχνουν στην ουσία τα παιδιά με την περιβόητη αυτή συζήτηση, για απόκτηση δεξιοτήτων, να αποκτήσεις ικανότητες και δεξιότητες που θα σου επιτρέψουν να τα βγάλεις πέρα, δηλαδή να γίνεις ένας επιζών, ίσα ίσα να βρίσκεσαι στην επιφάνεια των πραγμάτων και να μη βουλιάξεις. Αυτό το παιδί από μικρή ηλικία, όταν έχει πάρει, όταν έχει εσωτερικεύσει αυτό το άγχος της οικογένειας με το πώς θα τα βγάλει κανείς πέρα, αυτό λοιπόν το παιδί έρχεται πλέον στο σχολείο. Το σχολείο τώρα έχει μια εντελώς διαφορετική λειτουργία. Το σχολείο σε αντίθεση με την οικογένεια, τη σύγχρονη εννοώ, πάντοτε παρά τις αδυναμίες του, παρά τα ελαττώματά του που είναι υπαρκτά και παρά τις διαφορές στην ποιότητα των διδασκόντων, αλλά στην ουσία παραμένει στη θέση αυτή που ήταν πάντα.

Δηλαδή να προσπαθεί να κάνει τα παιδιά στην ουσία να πιστέψουν με τεκμήρια και με αποδείξεις ότι το μέλλον έρχεται. Να έχει σημασία και το μέλλον είναι ο άνθρωπος. Δηλαδή ότι αυτά που θα μάθουμε, αυτά που θα ζήσουμε με τη νόηση και με τη φαντασία μας, μας ανοίγουνε δρόμους για μας τους ίδιους, για την κοινωνία μες στην οποία ζούμε και για την ανθρωπότητα. Δεν υπάρχει αυτό που έλεγε ο Κικέρων ότι η ουσία της εκπαίδευσης είναι να απαλλάξει τον άνθρωπο από την τυραννία του παρόντος. Δεν μπορεί δηλαδή το σχολείο και δεν κινείται μέσα στα τρέχοντα, ενώ η οικογένεια πιέζει το σχολείο να ασχοληθεί στην ουσία με τα τρέχοντα. Δηλαδή πώς το παιδί θα το κάνει πιο ευέλικτο, πιο επιδέξιο, πιο ικανό να τα βγάλει πέρα. Αλλά ναι, να τα βγάλει πέρα όταν δεν υπάρχει ορίζοντας, όταν δεν πιστεύει στο μέλλον.

Άρα επωμίζεται ο σημερινός δάσκαλος το βαρύ έργο στην ουσία να πιάσει από την αρχή, το παιδί, αυτό που του παραδίδει η οικογένεια και να του μάθει να πιστεύει στις δυνατότητές του, να το επαινέσει, να του υποδείξει ποιο είναι λάθος και εδώ πάλι αντιμετωπίζει ένα ακόμα μεγάλο πρόβλημα που είναι της εποχής μας και το οποίο η οικογένεια δυστυχώς δεν το αντιμετωπίζει επαρκώς, ότι τι σημαίνει λάθος και τι σημαίνει σωστό. Δηλαδή φτάσαμε στο σημείο να θεωρούμε ότι η τέλεση μιας πράγματος, μιας πράξης η οποία είναι άδικη ή λανθασμένη από την άποψη του ορθού ή του λάθους δεν έχει και μεγάλη σημασία. Ότι υπάρχει μια αρχή της επιείκειας ότι όλα μπορούν να διορθωθούν, μόνη της η ζωή θα έρθει και θα τα καλύψει. Ναι, αλλά η ζωή δεν έχει καμία φροντίδα.

Η ζωή δεν είναι μητέρα των ανθρώπων. Όπως είπε ένας μεγάλος ποιητής, που παρέλαβε από τον Ισίωδο, η ζωή όπως και η φύση είναι στην ουσία μητριά. Το πολύ πολύ να μας πάρει από ένα σημείο που βρισκόμαστε και να μας συντηρήσει για ένα διάστημα. Από εκεί και πέρα όμως δεν θα μας περιβάλλει με στοργή. Άρα θα τιμωρήσει το παιδί, θα τιμωρήσει το σφάλμα. Αναγκαστικά αυτό θα γίνει. Το σχολείο αναλαμβάνει να πει τι είναι ορθό και τι είναι λάθος. Τι είναι πρέπον και τι είναι απρεπές. Τι είναι ευγενές και τι είναι ποταπό. Τι είναι σημαντικό και τι είναι ασήμαντο. Με τον τρόπο του το σχολείο κάνοντας το αυτά φτιάχνει το παιδί και τον κάνει να γίνει άνθρωπος. Στο ενδιάμεσο όμως τι κάνει η οικογένεια.

Έρχεται και πιέζει το σχολείο και του λέει αυτά όλα που γίνονται και που προσπαθείτε να του μάθετε έχουν άμεση σχέση με αυτά που μας ενδιαφέρουν. Ποιον ενδιαφέρουν. Η οικογένεια γίνεται ο εκπρόσωπος της κοινωνίας και γιατί να μην είναι εκπρόσωπος της κοινωνίας και που είναι περισσότερο και από την οικογένεια η οποία έχει μια βιολογική ρίζα περισσότερο βαθιά. Το σχολείο είναι πιο κοντά στην κοινωνία. Το σχολείο εκπροσωπεί την κοινωνία. Στις άλλες χώρες, σε ορισμένες άλλες χώρες, έχει αναπτυχθεί πολύ μεγάλη συζήτηση σχετικά με το πόσο η κοινωνία και το κράτος τελικά πρέπει να επεμβαίνουν στα ζητήματα της αγωγής των παιδιών δεδομένου ότι οι οικογένειες αποδεικνύονται ανίκανες να το κάνουν. Έχουμε δηλαδή αντιλήψεις οι οποίες προχωρούν βέβαια και σε ακραία σημεία για δικαστική επιτήρηση γονέων, για επανεκπαίδευση γονέων κατά τρόπο απολύτως ελεγκτικό, αλλά βλέπετε εκεί οδηγούνται τα πράγματα.

Δείτε το απόσπασμα παρακάτω:

Διαβάστε περισσότερα λογοτεχνικά αποσπάσματα παρακάτω:

• Πώς ερωτεύονται οι νέοι σήμερα; «παράξενα παιδιά προτιμούν να καυλώνουν εξ αποστάσεως παρά…»
• Λεό Μπουσκάλια: «Τα πρόσωπα των ανθρώπων που αγαπάτε δε θα είναι ίδια το πρωί…»
• Έρμαν Έσσε: «Δεν είναι δική μου δουλειά να κρίνω τη ζωή ενός άλλου ανθρώπου. Πρέπει να κρίνω…»
• 11 ασυμβίβαστα αποφθέγματα του Κάβάφη: «Ο παντρεμένος ζει σαν …και ο ανύπανδρος ζει σαν …
• Είχε δίκιο ο Φερνάντο Πεσσόα: «Είμαι αυτός που νομίζω; Μα νομίζω πως είμαι τόσο πολλά πράγματα…»
• Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές: «Ένας άντρας καταλαβαίνει πότε αρχίζει να γερνάει: όταν αρχίζει και μοιάζει με …»
• Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς: «Όταν γεράσεις κι ασπρίσεις …Την ομορφιά σου αγάπησαν στ’ αλήθεια ή σαν ψέμα»
• Χένρι Μίλλερ: «Αν οι άνθρωποι σταματήσουν να πιστεύουν ότι κάποια μέρα θα γίνουν θεοί, τότε σίγουρα θα …»
• Μια φορά κι έναν καιρό ο Έσσε μας είπε: «Όταν φοβόμαστε κάποιον είναι γιατί …»
• 5 φορές που ο Ίψεν είχε δίκιο (και είπε όσα φοβόμασταν να παραδεχτούμε)