Οι ελληνικές παροιμίες, αυτά τα μικροσκοπικά μαργαριτάρια σοφίας που οι παππούδες μας «έριχναν» σε συζητήσεις σαν να πετούσαν ψίχουλα για να μας βγάλουν από τους λαβύρινθους. Λέξεις που καμιά φορά δεν έβγαζα νόημα αλλά υιοθετούσαμε αναντίρρητα.
Αυτές οι φράσεις, συχνά τυλιγμένες σε γρίφους και βουτηγμένες στο μέλι της λαογραφίας, έχουν επιβιώσει αιώνες, αντηχώντας σε συζητήσεις στην κουζίνα, φιλοσοφικές αντιπαραθέσεις και αμήχανες οικογενειακές επανενώσεις.
Αλλά έχετε ποτέ αναρωτηθεί; Ποιος σκέφτηκε αυτά τα ρητά;
(Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο παρακάτω)
20 αρχαίες φράσεις που χρησιμοποιούμε ακόμη – Ποια είναι η σημασία τους ;
Κουτσοί στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα
Το 1830, στο Άστρος της Κυνουρίας, εμφανίστηκε ένας παράξενος άνθρωπος που ισχυριζόταν πως ήταν ο Άγιος Παντελεήμονας ερχόμενος για να σώσει τους ανθρώπους από τις ασθένειες που τους βασάνιζαν. Αν και δεν πραγματοποίησε κανένα θαύμα η φήμη του εξαπλώθηκε γρήγορα και πλήθος ανθρώπων με διάφορες αναπηρίες και ασθένειες κατέφθαναν στο χωριό με την ελπίδα να θεραπευτούν. Ο κόσμος που τους έβλεπε σχολίαζε: “Κουτσοί στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα!”
Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά
Οι Βενετοί χρησιμοποίησαν μεγάλα ξύλινα καράβια με σχήμα αχλαδιού για να μεταφέρουν στρατό, συχνά σέρνοντας πίσω τους μικρότερα πλοία γεμάτα εφόδια. Οι νησιώτες παρακολουθούσαν με ανησυχία την εμφάνιση αυτών των πλοίων, καθώς η παρουσία τους σήμαινε επικείμενες μάχες. Από το καράβι που έσερνε το μεταγωγικό, προέκυψε η φράση “Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά”.
Πλήρωσε τα μαλλιά της κεφαλής του
Η βαριά φορολογία στην Ελλάδα πριν τον 19ο αιώνα ήταν τόσο δυσβάσταχτη που οι άνθρωποι που είχαν μακριά μαλλιά έπρεπε να πληρώσουν και ειδικό φόρο. Έτσι, δημιουργήθηκε η φράση “πλήρωσε τα μαλλιά της κεφαλής του” για όσους πλήρωναν υπέρογκα ποσά.
Πράσσειν άλογα
Η έκφραση “πράσσειν άλογα” δεν αναφέρεται σε “πράσινα άλογα” όπως συχνά παρερμηνεύεται, αλλά προέρχεται από την αρχαία ελληνική και δηλώνει την παράλογη συμπεριφορά.
Είμαστε για τα πανηγύρια
Στην πλούσια Κόρινθο, τα μεγάλα πανηγύρια συνεχίστηκαν ακόμα και μετά την κατάκτηση από τους Φράγκους. Όσοι συμμετείχαν αμέριμνοι σε αυτά έλεγαν: “Είμαστε για τα πανηγύρια”, εκφράζοντας αδιαφορία για σοβαρότερα ζητήματα.
Τι καπνό φουμάρεις
Η φράση προέρχεται από τη βυζαντινή εποχή, όταν οι εισπράκτορες φόρων έλεγαν: “Τι καπνό φουμάρει εδώ;”, αναφερόμενοι στο είδος και την αξία του νοικοκυριού.
Έβγαλε την μπέμπελη
Η λέξη “μπέμπελη”, που σημαίνει ιλαρά, συνδέθηκε με την υπερβολική ζέστη και ιδρώτα λόγω πρακτικών της λαϊκής ιατρικής, όπου θεωρούνταν ότι η θερμότητα βοηθά στην αποβολή της ασθένειας.
Μπάτε σκύλοι αλέστε
Η φράση προήλθε από έναν μυλωνά που κορόιδεψε τους Φράγκους στρατιώτες, αφήνοντάς τους να δουλέψουν στον μύλο του πριν τους κλειδώσει μέσα και τους κάψει.
Μου έψησε το ψάρι στα χείλη
Η φράση προέρχεται από τον αυστηρό μοναστικό κανόνα που επιβλήθηκε σε έναν μοναχό, τιμωρώντας τον για παράβαση της νηστείας με κάρβουνα στο στόμα και ωμό ψάρι.
Μας άλλαξαν τα φώτα
Οι Βυζαντινοί τιμωρούσαν εγκληματίες ανάβοντάς τους σαν πυρσούς. Η φράση έμεινε για να περιγράψει καταστάσεις που φέρνουν μεγάλη ταλαιπωρία.
Ακόμα δεν τον είδανε, Γιάννη τον βάφτισαν
Η έκφραση οφείλεται σε περιστατικό όπου ένα παιδί που δεν είχε γεννηθεί ακόμα, “βαφτίστηκε” προκαταβολικά λόγω βιασύνης των γονιών.
Άλλαξε ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του αλλιώς
Η φράση περιγράφει επιφανειακές αλλαγές χωρίς ουσία, βασισμένη σε ιστορία ενός γνωστού φιλόσοφου-ζητιάνου στην εποχή του Όθωνα.
Κατά φωνή κι ο γάιδαρος
Από την αρχαία πίστη ότι το γκάρισμα του γαϊδάρου ήταν καλός οιωνός, η φράση χρησιμοποιείται για να περιγράψει συναντήσεις με γνωστούς.
Από την Πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλα
Η φράση αποδίδεται σε Σταυροφόρους που όριζαν τόπους συνάντησης, αν και σήμερα δηλώνει ασυναρτησία.
Δε χαρίζω κάστανα
Στη Μάνη, όταν οι ντόπιοι αποκάλυψαν Τούρκους κατασκόπους ντυμένους καστανάδες, απάντησαν με τη φράση “δε χαρίζω κάστανα”, υπονοώντας αυστηρή τιμωρία.
Να μένει το βύσσινο
Από περιστατικό όπου ένας απογοητευμένος ψηφοφόρος ακύρωσε το κεραστικό του σε έναν αδιάφορο βουλευτή, η φράση δηλώνει άρνηση.
Σπουδαία τα λάχανα – (σιγά τα λάχανα)
Η φράση δηλώνει ειρωνεία και ανάγεται σε χωρικούς που πλήρωσαν φόρους με λάχανα, δείχνοντας την απαξίωση της παραγωγής τους.
Διαβάστε περισσότερα για τις όμορφες ιστορίες των λέξεων:
- 12 ελληνικές λέξεις που θα σας ξαφνιάσουν (και τι κρύβουν)
- Τι σημαίνει η λέξη ασκαρδαμυκτί – Πώς τη χρησιμοποιούμε ;
- «Πόνεσαν τα μάτια μας»: 9 λέξεις που γράφεις συνέχεια λάθος
- 10 ελληνικές λέξεις που χρησιμοποιούνται διεθνώς και μόνο λίγοι γνωρίζουν
- 9 ελληνικές λέξεις που δεν είναι ελληνικές
- 14 ξένες λέξεις που προφέρουμε οι περισσότεροι λάθος
- Αυτές οι 8 λέξεις δεν είναι ελληνικές, όπως φανταζόσουν
- 20 λέξεις που γεννήθηκαν από την πένα του Σαίξπηρ
- 9 λέξεις που πρέπει να εγκαταλείψεις αν θες να ακούγεσαι πιο έξυπνος
- Πότε βάζουμε δύο τόνους στις λέξεις;
- 8 λέξεις που μόνο οι γνώστες γράφουν αλάνθαστα
- Οι 6 ελληνικές λέξεις που δεν μεταφράζονται σε ξένες γλώσσες
