Ο ισχυρισμός του Ντιντερό ότι η ηθική και η αρετή δεν είναι υποχρεωτικές είναι μια φιλοσοφική κίνηση εξουσίας που εξεγείρει τη δογματική σκέψη.
Ο Ντίντερο ως μια από τις ηγετικές μορφές του διαφωτισμού πίστευε στη δύναμη της λογικής αλλά όχι στον τύπο της ηθικής: «ακολουθήστε τους κανόνες» που προωθούσαν κυρίως οι θρησκευτικές ηγεσίες και μοναρχίες της εποχής του.
Αξίζει να μάθουμε τι εννοούσε ο Ίψεν: «Το να αποζητάς την ευτυχία είναι η έννοια της ανταρσίας»
Τι εννοεί λοιπόν μ΄ αυτή τη φράση; Ο Ντιντερό σκαλίζει τα θεμέλια των ηθικών συστημάτων που ισχυρίζονται ότι είναι καθολικά. Πάρτε για παράδειγμα την καθολική εκκλησία, η οποία κυριαρχούσε στην Ευρώπη εκείνη την εποχή, υπαγορεύοντας ηθικές αξίες σε όλους. Ο Ντιντερό ουσιαστικά λέει «περιμένετε αυτοί οι ηθικοί κώδικες ισχύουν για όλους μας; Ανεξάρτητα από το ποιοι είμαστε και πού ζούμε; Οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί, οι πολιτισμοί είναι διαφορετικοί. Γιατί να προσποιούμαστε ότι η ηθική είναι για όλους;»
Θέτει επίσης υπό αμφισβήτηση το «γιατί» πίσω από τις πράξεις μας. Θα πρέπει να ενεργούμε ηθικά επειδή φοβόμαστε την τιμωρία από ένα θεϊκό ή κοινωνικό εξοστρακισμό ή θα πρέπει να ενεργούμε επειδή ευθυγραμμιζόμαστε με τη δική μας λογική κατανόηση του τι είναι καλό για εμάς και τους άλλους; Για τον Ντιντερό η αρετή δεν είναι επίκτητη αλλά κάτι που πρέπει να ανακαλύψουμε και να καλλιεργήσουμε εσωτερικά.
Πρόκειται για μια ριζική αλλαγή σε σχέση με τις παραδοσιακές ιδέες, όπου συχνά η αρετή απεικονιζόταν ως κάτι που επιβαλλόταν στους «κατώτερους» ανθρώπους για να τους κρατήσει σε τάξη.
Με αυτό τον τρόπο ο Ντιντερό είναι ένας πρόδρομος των σύγχρονων υπαρξιστών όπως ο Ζαν – Πoλ Σατρ, ο οποίος ομοίως υποστήριξε ότι οι άνθρωποι δημιουργούν το δικό τους νόημα και τις δικές τους αξίες μέσω των επιλογών τους. Υπό αυτό το πρίσμα η ηθική δε χρειάζεται μια θεία ιερή αρχή αλλά αφορά τις ανθρώπινες ανάγκες και τα κοινωνικά πλαίσια στα οποία κινούμαστε.
Μην μπερδεύεστε δεν πρόκειται για ηθική αναρχία, αλλά μια πρόκληση να διεκδικήσουμε μια πηγαία ηθική. Το ερώτημα που γεννάται; Είναι εφικτό ή περιορίζεται στη σφαίρα των ιδεών; Μένει να το απαντήσουν οι αρμόδιοι μελετητές των κοινωνικών φαινομένων.
