Φάουστ, Λέσχη των 27 και το Supernatural μέσα από τον μύθο της πώλησης των ψυχών μας στο διάβολο.
Ο μύθος της πώλησης της ψυχής στον διάβολο έχει βαθιές ρίζες στον δυτικό πολιτισμό, που εκτείνονται από την κλασική λογοτεχνία έως τη σύγχρονη λαϊκή κουλτούρα. Αυτή η αφήγηση αιχμαλωτίζει τη φαντασία με το μείγμα πειρασμού, φιλοδοξίας και αναπόφευκτης καταδίκης.
Έχει εξελιχθεί με την πάροδο των αιώνων, προσαρμοζόμενο ώστε να αντανακλά τις ανησυχίες και τις προσδοκίες διαφορετικών εποχών.
Ο μύθος του Φάουστ
Η πιο διάσημη και διαχρονική εκδοχή αυτού του μύθου είναι η ιστορία του Φάουστ, ενός λόγιου που συνάπτει συμφωνία με τον διάβολο με αντάλλαγμα απεριόριστη γνώση και κοσμικές απολαύσεις. Ο μύθος αυτός προέρχεται από τις αρχές του 16ου αιώνα και βασίζεται στην πραγματική μορφή του Γιόχαν Γκέοργκ Φάουστ, ενός αλχημιστή και μάγου. Ο μύθος απέκτησε ευρεία δημοτικότητα μέσω του θεατρικού έργου του Κρίστοφερ Μάρλοου, Η τραγική ιστορία του Δόκτορα Φάουστ (1604), και του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε Φάουστ (1808 και 1832), όπου ο Φάουστ πουλάει την ψυχή του στον Μεφιστοφελή, τον απεσταλμένο του διαβόλου.
Ο Φάουστ του Marlowe είναι μια τραγική φιγούρα, που τελικά καταδικάζεται για την ύβρη του. Αντίθετα, η εκδοχή του Γκαίτε προσφέρει μια πιο σύνθετη και φιλοσοφική προσέγγιση, με τον Φάουστ να προσπαθεί για την υπέρβαση και τελικά να λαμβάνει τη λύτρωση. Αυτή η δυαδικότητα στην αφήγηση του Φάουστ – αιώνια καταδίκη έναντι δυνητικής σωτηρίας – έχει επηρεάσει αμέτρητες διασκευές και ερμηνείες.
Ο μύθος του Φάουστ, που ξεκίνησε στα τέλη του 16ου αιώνα με τον ιστορικό αλχημιστή Johann Georg Faust, ενέπνευσε πολυάριθμα δραματικά έργα, όπως την Τραγική ιστορία του Δόκτορα Φάουστ του Christopher Marlowe, τον Φάουστ του Johann Goethe, τον Δόκτορα Φάουστ του Thomas Mann, The Master and Margarita του Mikhail Bulgakov και την βωβή ταινία του F.W. Murnau το 1926.
Ενώ ο μύθος του Φάουστ είναι ίσως η πιο ανθεκτική από αυτές τις ιστορίες, δεν είναι καθόλου η πρώτη που συναντάμε. Οι μεσαιωνικοί καθολικοί άγιοι ήταν διαρκώς επιφυλακτικοί απέναντι στους πειρασμούς του διαβόλου και οι μεσαιωνικοί αποκρυφιστές έβλεπαν συχνά τα πράγματα διαφορετικά. Ανιχνεύοντας την ιδέα των γυναικών που συναναστρέφονται με τον διάβολο μέχρι την Εύα στον Κήπο της Εδέμ, βρίσκουμε ανδρικές αντιστοιχίες στην Καινή Διαθήκη – τους πειρασμούς του Χριστού στην έρημο, την προδοσία του Ιούδα για τριάντα αργύρια και τον δαιμονισμένο άνδρα που μετέφερε τους δαίμονές του σε ένα κοπάδι με γουρούνια. Αναμφισβήτητα, η πρώτη θεϊκή συμφωνία με τον διάβολο εμφανίζεται στο εναρκτήριο στοίχημα του βιβλίου του Ιώβ.
The 27 Club
Τον 20ό αιώνα, ο μύθος βρήκε νέα ζωή στον κόσμο της μουσικής, ιδίως με την εμφάνιση του «27 Club». Ο όρος αυτός αναφέρεται στον ανατριχιαστικά μεγάλο αριθμό σημαντικών μουσικών που πέθαναν σε ηλικία 27 ετών, συχνά υπό τραγικές συνθήκες. Στις βασικές φιγούρες περιλαμβάνονται οι Robert Johnson, Jimi Hendrix, Janis Joplin, Jim Morrison, Kurt Cobain και Amy Winehouse.
Ο θρύλος του Robert Johnson είναι ιδιαίτερα βαθιά ριζωμένος στο μύθο της διαπραγμάτευσης του διαβόλου. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο Τζόνσον, o μπλουζίστας από το Δέλτα του Μισισιπή, απέκτησε τις εξαιρετικές του ικανότητες στην κιθάρα κάνοντας μια συμφωνία με το διάβολο σε ένα σταυροδρόμι. Τα τραγούδια του, όπως τα «Cross Road Blues» και «Me and the Devil Blues», ενισχύουν αυτόν τον μύθο. Ο πρόωρος θάνατος του Τζόνσον στα 27 του χρόνια τροφοδότησε την πίστη στην υπερφυσική συμφωνία του, εδραιώνοντας τη θέση του στο κλαμπ των 27.
Από τον διαβολικά χαρισματικό Niccolò Paganini, μέχρι τη θρυλική συμφωνία του Robert Johnson στο Crossroads, το φλερτ του Jimmy Page με τη μαύρη μαγεία, την ιστορία του «The Devil Went Down to Georgia» και τη διάχυτη παρουσία του Σατανά στο heavy metal, είναι σαφές ότι ο μύθος του διάβολου έχει ένα αξιοσημείωτο ενδιαφέρον για τη μουσική.
Ένα λυτρωτικό τέλος και ο Δημήτρης Χορν
Στις περισσότερες ιστορίες, εκτός από το λαϊκό παραμύθι του Τσάρλι Ντάνιελς, ο θνητός που κάνει μια συμφωνία με τον διάβολο συνήθως υφίσταται άσχημες συνέπειες. Η εκδοχή του Γκαίτε για τον Φάουστ τελειώνει με ένα ασυνήθιστα λυτρωτικό τέλος, που έρχεται σε έντονη αντίθεση με την τυπική μοίρα των ψυχών που παγιδεύονται στην κόλαση. Ο φιλόσοφος Søren Kierkegaard πήρε στα σοβαρά τον μύθο του Φάουστ, γράφοντας στο Either/Or ότι «κάθε αξιόλογη ιστορική εποχή θα έχει τον δικό της Φάουστ».
Επίσης, στα ελληνικά δεδομένα ποιος ξεχνάει τη μοναδική ερμηνεία του Χορν και τα μοναδικά ηθικά διδάγματα στην ταινία «Αλίμονο στους νέους» όπου ονειρεύεται πως πουλάει τη ψυχή του στον διάβολο για να κερδίσει τα νιάτα του, πράγμα που όπως φαίνεται στην ταινία δε θα του φανεί τόσο χρήσιμο για τους σκοπούς του, καθώς η κοινωνία μετράει διαφορετικά την αξία των ανθρώπων.
Η σειρά Supernatural
Η σύγχρονη τηλεοπτική σειρά Supernatural (2005-2020) έφερε τον μύθο της πώλησης της ψυχής κάποιου σε ένα νέο κοινό. Η σειρά ακολουθεί τους αδελφούς Σαμ και Ντιν Γουίντσεστερ, καθώς κυνηγούν υπερφυσικά πλάσματα, συμπεριλαμβανομένων των δαιμόνων που κάνουν φαουστικά παζάρια με τους ανθρώπους. Στο Supernatural, οι συμφωνίες με τους δαίμονες συνήθως περιλαμβάνουν την υπογραφή ενός συμβολαίου με αίμα, το οποίο παραχωρεί τις βαθύτερες επιθυμίες του ατόμου με αντάλλαγμα την ψυχή του μετά από ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα, συνήθως δέκα χρόνια.
Ένα από τα πιο συναρπαστικά σημεία περιλαμβάνει τον Ντιν Γουίντσεστερ (Dean Winchester ) να πουλάει την ψυχή του για να φέρει πίσω στη ζωή τον αδελφό του Σαμ (Sam Winchester).
Αυτή η ιστορία απηχεί τα κλασικά θέματα της θυσίας και της αναπόφευκτης καταδίκης, καθώς ο Ντιν αντιμετωπίζει την αντίστροφη μέτρηση για τη δική του καταδίκη. Η σειρά εξερευνά διάφορες πτυχές του μύθου, από τον αρχικό πειρασμό και την εκπλήρωση μέχρι τις φρικτές συνέπειες, αντανακλώντας τη διαρκή γοητεία που ασκούν αυτά τα σκοτεινά παζάρια.
Supernatural: 10 facts της σειράς που μας στοίχειωσε για 15 ολόκληρα χρόνια
Εξέλιξη και πολιτιστικός αντίκτυπος
Ο μύθος της πώλησης της ψυχής στον διάβολο παραμένει ισχυρός επειδή πραγματεύεται καθολικά θέματα φιλοδοξίας, επιθυμίας και ηθικών συνεπειών των επιλογών του ατόμου. Κάθε επανάληψη -από τις επιστημονικές αναζητήσεις του Φάουστ και τις τραγικές μοίρες των 27 μελών της Λέσχης, μέχρι τους φανταστικούς αγώνες στο «Supernatural» – αναδεικνύει τη σαγηνευτική δύναμη της συμφωνίας με τον διάβολο και το τελικό τίμημα τέτοιων συναλλαγών.
Το ηθικό δίδαγμα σε όλες σχεδόν τις εκδοχές αυτών των παραμυθιών παραμένει σαφές: όσο δελεαστική κι αν φαίνεται η συμφωνία, ο διάβολος πάντα εισπράττει τα οφειλόμενα.
