Πότε ξεκίνησαν οι μαθητικές παρελάσεις στην Ελλάδα; Η προέλευση και η εξέλιξη των σχολικών παρελάσεων
Το έθιμο των μαθητικών παρελάσεων έχει μακρά ιστορία που χρονολογείται από τον προηγούμενο αιώνα. Αρχικά, οι παρελάσεις διεξάγονταν από μαθητές σε περιόδους εθνικής κινητοποίησης. Η πρώτη εμφάνιση μαθητικών παρελάσεων υποστηρίζεται πως ήταν στις 25 Μαρτίου 1924, που συνέπεσε με την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, όπου παρατηρήθηκε ότι τα σχολεία παρατάχθηκαν για την περίσταση. Στη συνέχεια, τα επόμενα χρόνια, γίνονται αναφορές για προσκόπους και μαθητές από στρατιωτικά σχολεία που συμμετείχαν παράλληλα με τη στρατιωτική παρέλαση. Το 1932, στην Αθήνα, σχολεία ενώθηκαν με προσκόπους, τη “φρουρά της πόλης” και εθνικιστικές οργανώσεις σε μια πομπή που προηγήθηκε των επισήμων στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη.
Ωστόσο, η επίσημη αναγνώριση και ενσωμάτωση των σχολικών παρελάσεων με τη στρατιωτική παρέλαση έγινε το 1936. Κατά τη διάρκεια εκείνου του Μαρτίου, τα σχολεία ηγήθηκαν της πομπής μπροστά από τον Μεταξά και τον βασιλιά, όπως αναφέρθηκε στο τεύχος του Έθνους της 25ης Μαρτίου 1936.
«Πρώτον παρήλασαν τα σχολεία, άι οργανώσεις, οι τροχιοδρομικοί, αντιπροσωπεία χωρικών Μακεδόνων με τας εθνικάς των ενδυμασίας, οι παλαιοί πολεμισταί»
Το γεγονός αυτό σηματοδότησε μια σημαντική στιγμή. Αργότερα εκείνο το έτος, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου επικεντρώθηκε στην καλλιέργεια στρατιωτικής συνείδησης στη νεολαία και χρησιμοποίησε τους εορτασμούς και τις παρελάσεις ως εργαλεία για την επίτευξη των στόχων του.
Ο ίδιος ο Μεταξάς κατέγραψε αυτές τις εξελίξεις στο ημερολόγιό του στις 25 Μαρτίου 1938.
«Τι όνειρο ήταν χθες και σήμερα! -Χθες στο πεδίον του Άρεως με την Εθνική Νεολαία. Το έργον μου! Έργον που ενίκησε μέσα σε τόσες αντιδράσεις! Σχεδόν 18 χιλιάδες παιδιά από Αθήνας και Πειραιά, περίχωρα και από πολλές επαρχίες. Φάλαγξ “Ι.Μεταξά” Πατρών! (…) -Σήμερα. Τελετή. Ενθουσιασμός. Αποθέωσις. Παρέλασις στρατού θαυμασία. Απόγευμα παρέλασις Σχολείων Προσκόπων κτλ. και Εθνικής Νεολαίας με τα Τάγματα εις την ουράν. Αι φάλαγγες της ΕΟΝ ατέλειωτοι! Όλοι ντυμένοι! Περίπου 12-14 χιλιάδες! Εντύπωσις εις τον κόσμον καταπληκτική!»
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει μια αυξανόμενη προοπτική που δείχνει ότι η προέλευση των παρελάσεων της 25ης Μαρτίου μπορεί να χρονολογείται ακόμη νωρίτερα, από τον 19ο αιώνα. Σε ένα άρθρο με τίτλο «Ο ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΟΡΤΗΣ. Η ΕΝΘΟΥΣΙΩΔΗΣ ΠΑΡΕΛΑΣΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ…», περιγράφει:
«Συμφώνως με το πρόγραμμα του Υπουργείου η συγκέντρωσις των μαθητών εν τη πλατεία Ομονοίας ήρξατο την 9ην πρωινήν ώραν, εξεκίνησαν δε πάντες βαδίζοντες ανά τετράδας και ηγουμένης της πάντας της μουσικής Εταιρίας κατευθύνθησαν διά της οδού Σταδίου και Ερμού εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν έξωθεν του οποίου παρετάχθησαν κατά φάλαγγας».
Στις 25 Μαρτίου 1903, η αθηναϊκή εφημερίδα ΑΘΗΝΑΙ παρουσίασε ένα άρθρο του Γεωργίου Δροσίνη με τίτλο “ΟΙ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ”. Το άρθρο αυτό, το οποίο παρέχει πολύτιμες πληροφορίες, προσφέρει μια οριστική εξήγηση σχετικά με την έναρξη των παρελάσεων.
«Εις τον στερεότυπον τρόπον κατά τον οποίον εορτάζεται η 25η Μαρτίου ως εθνική εορτή από του 1838 ότε καθιερώθη δια διατάγματος του Βασιλέως Όθωνος μια μόνη εγένετο από τινος καινοτομία: η συμμετοχή των σχολείων. Αν δεν απατώμαι την συμμετοχήν ταύτην διέταξε πρώτος ο κ. Ευταξίας και ηκολούθησαν οι κατόπιν υπουργοί. Έκτοτε οι μαθηταί όλων των δημοσίων και ιδιωτικών σχολείων λαμβάνουν μέρος εις την δοξολογίαν και ακούουν εκ στόματος ενός των διδασκάλων των τον πανηγυρικόν της ημέρας, διακοσμούντες καταλλήλως προς τούτο το σχολείον των. (…) Πόσον η ιδέα ήτο ευτυχής αποδεικνύεται εξ’ αυτής της εφαρμογής της. Όλοι ομολογούν ότι το χαρακτηριστικώτερον και γραφικώτερον της εθνικής εορτής είνε η παρέλασις των μαθητών δια των οδών περισσότερον δε ενθουσιασμόν μεταδίδουν εις τους μεγάλους τα πατριωτικά άσματα των παιδικών στομάτων την ημέραν εκείνην, από τους παιάνας των στρατιωτικών μουσικών, τους καλπασμούς των ιππέων και τα μεγαλόφωνα προστάγματα των χρυσοστολίστων στρατηγών…».
Οι παρελάσεις διακόπηκαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αλλά το ΕΑΜ ήταν αυτό που πήρε την πρωτοβουλία, το 1942, να αναβιώσει την παρέλαση της 25ης Μαρτίου και να καθιερώσει τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου. Τόσο οι κατοχικές δυνάμεις όσο και η ελληνική κατοχική κυβέρνηση επιχείρησαν να καταπνίξουν αυτές τις γιορτές.
«Ο εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου αποφασίστηκε στις αρχές του Οκτώβρη 1941 σε μια συνεδρίαση του Γραφείου της ΚΕ της ΟΚΝΕ σε κάποιο σπίτι στην Κυψέλη… Την παραμονή της 28ης Οχτώβρη οι αρχές της κατοχής μετάδιναν από το ραδιόφωνο, δημοσίευαν στις εφημερίδες και είχαν τοιχοκολλήσει και στα κεντρικά σημεία της Αθήνας και των άλλων πόλεων της Ελλάδας ανακοινώσεις με τις οποίες απαγόρευσαν τις συγκεντρώσεις και τις κάθε είδους εκδηλώσεις την ημέρα αυτή, με ποινή επί τόπου εκτέλεση. (…) Στις 11 ακριβώς έβλεπες να καταφθάνουν οι φάλαγγες από τους διάφορους τόπους προσυγκέντρωσης με τις ελληνικές σημαίες μπροστά. Χιλιάδες και χιλιάδες φοιτητές, μαθητές, εργάτες είχαν πλημμυρίσει την πλατεία Συντάγματος. Διάφοροι ομιλητές πήραν το λόγο, άλλοι κατέθεταν στεφάνια στον Άγνωστο Στρατιώτη, ενώ οι συγκεντρωμένοι έψαλαν τον εθνικό ύμνο. Εκεί για πρώτη φορά ακούστηκε το σύνθημα “θάνατος στο φασισμό – λευτεριά στο λαό”. Μπροστά στον όγκο των συγκεντρωμένων – που θα ήταν πάνω από 5.000 – δεν τόλμησαν να επέμβουν οι χαφιέδες και οι καραμπινιέροι – ειδοποιήθηκε η ιταλική καβαλερία που άρχισε να χτυπάει τους διαδηλωτές», αναφέρεται στην «Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940 – 1945» (εκδόσεις «Αυλός»)
Η πρόταση να καταργηθούν οι σχολικές παρελάσεις ως ξεπερασμένη παράδοση τέθηκε μόνο μία φορά, αλλά απορρίφθηκε αμέσως. Αυτό συνέβη τον Φεβρουάριο του 1984, όπως αναφέρθηκε στις ειδήσεις της εποχής.
«Άξια για κάθε έπαινο η πρωτοβουλία του υπουργείου Παιδείας να θέσει τέρμα στις παρελάσεις των μαθητών. Το ολοκληρωτικής νοοτροπίας έθιμο της στρατιωτικοποίησης των νέων, ακόμα και των εξάχρονων παιδιών, με τη ‘ζύγιση’ και τη ‘στοίχιση’, με την ‘κεφαλή δεξιά’, με την απόδοση τιμών στον υπουργό, στο νομάρχη ή στο δεσπότη, δεν συναντάται στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Όχι πάντως στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες. Γιατί καλλιεργεί στη νέα γενιά ψυχολογία μαζικής πειθαρχίας, τέτοια που ελάχιστα συμβάλλει στη διαμόρφωση ελεύθερων κι ανεξάρτητων συνειδήσεων.» (φιλοκυβερνητική εφημερίδα: Ειδήσεις)
Πηγή πληροφοριών: Διαδικτυακή έρευνα
iospress.gr — Ελευθεροτυπία 29/10/1995
