Η Χουάνα Ντε λα Κρουζ πάλεψε για τα δικαιώματα των γυναικών στη μάθηση, προκάλεσε αντιδράσεις και τελικά βυθίστηκε στη σιωπή.
Η Αδελφή Χουάνα Ινές ντε λα Κρουζ γεννημένη στο Σαν Μιγκέλ ντε Νεπάντλα του Μεξικού στις 12 Νοεμβρίου 1648 (αν και ορισμένες μελέτες προτείνουν το 1651), επέδειξε αξιοσημείωτη ευφυΐα από νεαρή ηλικία.
Ως παιδί θαύμα, έμαθε να διαβάζει και να γράφει στα τρία της χρόνια και έγραψε το πρώτο της έργο στα οκτώ της.
Η εκτεταμένη βιβλιοθήκη του παππού της επηρέασε σημαντικά την πρώιμη εκπαίδευσή της.Παρά τις εξαιρετικές επιδόσεις της στην αυλή της Νέας Ισπανίας, απέρριψε τη συμμόρφωση. Ο θρύλος λέει ότι μεταμφιέστηκε σε άνδρα για να αποκτήσει πρόσβαση στη γνώση, αλλά τελικά επέλεξε τη θρησκευτική ζωή για να ακολουθήσει το λογοτεχνικό της πάθος.
Σε μια εποχή δύσκολη, όπου ακόμη και οι άντρες δεν είχαν τη δυνατότητα να σπουδάσουν εάν δεν ήταν εύποροι, προσπάθησε να διεκδικήσει μια θέση στη μάθηση.
Στα θρησκευτικά τάγματα, συνέχισε τις πνευματικές της αναζητήσεις, γράφοντας ποίηση, πεζογραφία και εξερευνώντας θέματα αγάπης και πνευματικότητας. Το μπαρόκ ύφος της, ενσωματώνοντας τη μυθολογία, ανέδειξε τη μοναδική της οπτική και της χάρισε τον τίτλο της “δέκατης μούσας”.
Αν και αργότερα σιώπησε και αναγκάστηκε να πουλήσει τη βιβλιοθήκη της, παραμένει φωστήρας της μεξικανικής λογοτεχνίας, με έργα όπως το “Πρώτο όνειρο” να αναδεικνύουν το αδιαμφισβήτητο ταλέντο της.
Τα ποιήματα και τα θεατρικά της έργα κέρδισαν τόσο μεγάλη αναγνώριση που γρήγορα προκάλεσαν την οργή του Αρχιεπισκόπου του Μεξικού, Fernández de Santa Cruz, ο οποίος της έστειλε επιστολή κατηγορώντας την ότι ήταν εντελώς “αντιχριστιανή” .
«Οι επιστολές που προκαλούν υπερηφάνεια στις γυναίκες δεν είναι ευχάριστες στον Θεό «…» Έχετε χάσει πολύ χρόνο στη μελέτη των φιλοσόφων και των ποιητών».
Η απάντηση της Sor Juana στον αρχιεπίσκοπο, που συνήθως αναφέρεται ως “Απάντηση” (Respuesta a Sor Filotea, 1691), αναγνωρίζεται ως η εναρκτήρια φεμινιστική δήλωση παγκοσμίως. Στην επιστολή αυτή, η Sor Juana υπερασπίζεται την αναζήτηση της γνώσης και αφηγείται πώς έμαθε μόνη της να διαβάζει ξεκινώντας από την ηλικία των τριών ετών.
«Κρυφά από τη μητέρα, συνόδευα τις μεγαλύτερές αδερφές μου στα μαθήματα κι έλεγα ψέμματα στον δάσκαλο ότι είχε εντολή από τη μητέρα να μου μάθει κι εμένα ανάγνωση». Κυρίως όμως, στη «Respuesta» η Σορ Χουάνα υπερασπίζεται δημόσια και με πάθος το δικαίωμα των γυναικών στην εκπαίδευση, σε μια εποχή και μια κοινωνία όπου η διανόηση θεωρούνταν αποκλειστική ενασχόληση των ανδρών (και μάλιστα των πλούσιων ανδρών): «Ποιος έχει απαγορεύσει στις γυναίκες να ασχολούνται ιδιωτικά και ατομικά με τις σπουδές τους; Δεν έχουν άραγε κι εκείνες την ίδια λογική ψυχή όπως και οι άντρες; «…» Για την ικανότητά μου να γράφω στίχους, ακόμα και ιερούς, σε πόση θλίψη κι αν δεν έχω βυθιστεί… «…»
Έχω αυτήν την κλίση, να μελετώ, κι αν είναι αμαρτία, δεν είμαι εγώ αυτή που με έφτιαξα έτσι, έτσι γεννήθηκα και έτσι θα πεθάνω «…» Συνέχισα να ασκώ το σπουδαίο καθήκον μου να μελετώ και να μελετώ ακόμα περισσότερο, χωρίς άλλον καθηγητή εκτός από τα βιβλία μου. Τι δύσκολο είναι να μαθαίνεις απ’ αυτά τα άψυχα γράμματα, στερημένα από τον ήχο της φωνής και των εξηγήσεων του δασκάλου. Όμως υπέστη όλες αυτές τις δοκιμές με μεγάλη ευχαρίστηση για την αγάπη της μάθησης.»
Τελικά, έφυγε από τη ζωή στην Πόλη του Μεξικού και βυθισμένη στη σιωπή στις 17 Απριλίου 1695, αφήνοντας μια διαρκή κληρονομιά στον κόσμο της λογοτεχνίας.
Μινωική Κρήτη: Ήταν μητριαρχική ή πρόκειται για ιστορική φήμη;
