Υπήρξε ο ήρωας Αχιλλέας ή ανήκει αποκλειστικά στη σφαίρα της μυθολογίας;

Ο ήρωας Αχιλλέας ανήκει στη λαμπερή προϊστορία των Ελλήνων ή στην ομιχλώδη μυθολογία; Οι απόψεις διίστανται όμως ας μελετήσουμε βαθύτερα το αντικέιμενο που μας απασχολεί.

Η Ιλιάδα ξεκινά με το ακόλουθο απόσπασμα:

«Μήνιν άειδε, θεά, Πηληιάδεω Αχιλήος
ουλομένην, η μυρί’ Αχαιοίς άλγε’ έθηκε,
πολλάς δ’ ιφθίμους ψυχάς Άϊδι προίαψεν
ηρώων, αυτούς δε ελώρια τεύχε κύνεσσιν
οιωνοίσί τε πάσι».

(Τη μάνητα, θεά, τραγουδά μας του ξακουστού Αχιλλέα,
ανάθεμα τη, πίκρες που ‘δωκε στους Αχαιούς περίσσιες
και πλήθος αντρειωμένες έστειλε ψυχές στον Άδη κάτω
παλικαριών, στους σκύλους ρίχνοντας να φάνε τα κορμιά τους
και στα όρνια ολούθε).

Αρχαία Ελλάδα: 6 ιστορικά πρόσωπα που αμφισβητείται η ύπαρξή τους

Η Ιλιάδα αρχίζει με τον Αχιλλέα, ο οποίος είναι η κεντρική φιγούρα που κινεί την αφήγηση. Οι αποφάσεις του, τα έντονα συναισθήματα, η αχαλίνωτη οργή και ο ψυχισμός του παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πορείας του πολέμου. Λειτουργώντας ως πολεμικό έπος, η Ιλιάδα παρουσιάζει μια σκληρή και ρεαλιστική απεικόνιση της φρίκης του πολέμου, σε αντιπαράθεση με τη δόξα που αυτός συνεπάγεται. Το ποίημα απεικονίζει γλαφυρά το μεγαλείο και τον θάνατο σημαντικών προσώπων, συμπεριλαμβανομένων ηρώων που τελικά μοιράζονται μια μοίρα κοινή με τους κοινούς θνητούς. Το γενικότερο θέμα περιστρέφεται γύρω από τη δόξα, γνωστή ως κλέος, και την τήρηση του “ηρωικού” κώδικα.

Σε αυτό το έπος, ο θάνατος αποτελεί κεντρικό θέμα, που απεικονίζεται χωρίς εξιδανίκευση ή εξωραϊσμό. Η μόνη μεταθανάτια διάκριση μεταξύ ενός ήρωα και ενός κοινού θνητού έγκειται στη διατήρηση του ονόματος του ήρωα, με την αρετή τους να αποστάζει μέσα από τα κατορθώματα που επηρεάζουν την αρχαία ελληνική ηθική και παιδεία. Ο Αχιλλέας επιλέγεται ως κεντρική μορφή λόγω του υπερβατικού ηρωισμού του, που δεν έχει προηγούμενο μεταξύ των συναδέλφων του πολεμιστών. Οι πράξεις του ξεπερνούν τις συμβατικές έννοιες του σωστού και του λάθους, όπως φαίνεται στην αμφιλεγόμενη μεταχείριση του πτώματος του Έκτορα.

Ο Αχιλλέας λειτουργεί με τον δικό του κώδικα, που χαρακτηρίζεται από κυκλοθυμία, οργή και μελαγχολία. Αυτός ο μοναδικός κώδικας τον τοποθετεί πέρα από τη θεϊκή και την ανθρώπινη σφαίρα, καθιστώντας τον μια μορφή της οποίας η βούληση επηρεάζει σημαντικά την ιστορία. Παρά το γεγονός ότι αψηφά τους κοινωνικούς κανόνες, ο Αχιλλέας δεν μπορεί να θεωρηθεί παράδειγμα ή διδακτικός κανόνας λόγω της εξαιρετικής και αυθόρμητης φύσης της αρετής του.

Η επιλογή του Αχιλλέα ως κεντρικού σημείου αποδίδεται στην ιστορική του σημασία. Ως γνήσια μορφή της ιστορίας, κανένας αφηγητής του Τρωικού Πολέμου δεν θα τολμούσε να παραβλέψει ή να υποβαθμίσει τον ρόλο του. Ενώ ο Αχιλλέας διαθέτει αυτόχθονα στοιχεία προσωπικότητας που δεν συνάδουν με τα κλασικά ελληνικά πρότυπα, η αρετή του θεωρείται μοναδική και ανεπανάληπτη, διακριτή από τους παιδαγωγικούς ήρωες όπως ο Ηρακλής.

Οι “μυθολογικές” πτυχές που συνδέονται με τον Αχιλλέα, όπως το άτρωτο και η περίφημη φτέρνα, είναι πιθανότατα μεταγενέστερες προσθήκες και επινοήσεις, πιθανώς από τον Στάτιο τον 1ο αιώνα μ.Χ. Η ίδια η Ιλιάδα δεν εμβαθύνει στον μύθο της εμβάπτισης του Αχιλλέα στα νερά της Στύγας από τη μητέρα του Θέτιδα. Αν ο Αχιλλέας ήταν ένας ιστορικός ήρωας, οι μυθολογικές του εξωραϊσμοί εξελίχθηκαν με την πάροδο του χρόνου, τοποθετώντας τον τελικά στον πυρήνα μιας ηρωικής λατρείας. Το που ξεκινά και το που τελειώνει η μυθολογία είναι κάτι που θα συνεχίσει να απασχολεί τους μελετητές της αρχαιας μυθολογίας.