Η φιλοσοφία του Ντενί Ντιντερό ενσαρκώνει το πνεύμα του Διαφωτισμού, δίνοντας έμφαση στη λογική, τον εμπειρισμό και τη μεταμορφωτική δύναμη της εκπαίδευσης, χαρακτηριστικό και των αποφθεγμάτων του.
Η φιλοσοφική στάση του Ντιντερό χαρακτηρίζεται από την προσήλωση στον εμπειρισμό και την απόρριψη του δόγματος. Υιοθέτησε μια υλιστική και αθεϊστική κοσμοθεωρία, αμφισβητώντας τις παραδοσιακές θρησκευτικές και μεταφυσικές πεποιθήσεις. Στο έργο του “Το όνειρο του Ντ’ Αλεμπέρ”, απεικόνισε με γλαφυρό τρόπο μια υλιστική θεώρηση του σύμπαντος, υποστηρίζοντας ότι τα πάντα μπορούν να εξηγηθούν μέσω των φυσικών νόμων και της επιστημονικής έρευνας.
Κεντρική θέση στη φιλοσοφία του Ντιντερό κατέχει η έννοια της ανθρώπινης προόδου μέσω της εκπαίδευσης και της λογικής. Πίστευε στη μεταμορφωτική δύναμη της γνώσης να απελευθερώνει τα άτομα από την άγνοια και τη δεισιδαιμονία. Ο Ντιντερό υπερασπίστηκε τη διάδοση της εκπαίδευσης για όλους, οραματιζόμενος μια κοινωνία όπου η λογική θα υπερισχύει της άγνοιας και της αυθαίρετης εξουσίας.
Η ηθική φιλοσοφία του Ντιντερό βασιζόταν σε μια ωφελιμιστική προοπτική, δίνοντας έμφαση στην επιδίωξη της ευτυχίας και της ευημερίας των ατόμων. Τάχθηκε υπέρ κοινωνικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων που θα συνέβαλαν στη συνολική ευτυχία της κοινωνίας, αντανακλώντας την πίστη του στη δυνατότητα θετικής αλλαγής μέσω της διαφωτισμένης διακυβέρνησης.
Επιπλέον, ο Ντιντερό ήταν υπέρμαχος του ηθικού σχετικισμού, αμφισβητώντας την έννοια των απόλυτων ηθικών αληθειών. Αναγνώριζε την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης και τους καταστασιακούς παράγοντες που επηρεάζουν τις ηθικές αποφάσεις. Αυτή η σχετικιστική στάση ήταν ιδιαίτερα εμφανής στα λογοτεχνικά του έργα, όπως το “Ζακ ο μοιραίος”, όπου οι χαρακτήρες περιηγούνται σε έναν κόσμο αβεβαιότητας και ηθικής ασάφειας. Τα αποφθέγματά του είναι μια αφετηρία για περαιτέρω διερεύνηση του έργου του.
10 αποφθέγματα του Ντενί Ντιντερό:
1.«Τα πάθη ανυψώνουν τον άνθρωπο σε ανώτερα επίπεδα».
2.«Η ηθική και η αρετή δεν είναι υποχρεωτικές παρά μόνο σ’ αυτούς που υπακούν».
3.«Καταπίνουμε με απληστία κάθε ψέμα που μας κολακεύει, αλλά την αλήθεια που μας φαίνεται πικρή την παίρνουμε με μικρές γουλιές».
4.«Η ζωή θα ήταν μια πολύ ευχάριστη κωμωδία, αν δεν είχαμε έναν ρόλο σ’ αυτήν».
5.«Με κάποιον όμοιο η εκδίκηση είναι αμφίβολη, με κάποιον ανώτερο είναι αφέλεια και με κάποιον κατώτερο είναι ανανδρία».
6.«Το να σου αρέσει να βάζεις πράγματα σε τάξη σημαίνει πως θες να θέτεις και άλλους ανθρώπους υπό τον έλεγχό σου».
7.«Τα συγκρατημένα πάθη δημιουργούν συνηθισμένους ανθρώπους».
8.«Οι άνθρωποι δεν πρόκειται να απελευθερωθούν, αν ο τελευταίος βασιλιάς δεν στραγγαλιστεί με τα έντερα του τελευταίου παπά».
9.«Η αδιαφορία κάνει τους σοφούς και η αναισθησία τα τέρατα».
10.«Η ευγλωττία δεν είναι παρά η τέχνη να διανθίζεις τη λογική».
