Κάθε γυναίκα του πλανήτη τον ευγνωμονεί – και όχι άδικα
Αν δύο πράγματα θυμόμαστε σίγουρα κάθε χρόνο είναι: 1.τα γενέθλιά μας και 2.το test pap. Σήμερα έχω την τιμή να πάρω συνέντευξη από τον Γεώργιο Πανανικολάου, έναν από τους σημαντικότερους ερευνητές παγκοσμίως, που έσωσε με τη μέθοδο ανίχνευσης καρκίνου που εφηύρε τη ζωή εκατομμυρίων γυναικών. Τυχαίνει να είναι Έλληνας, να γεννήθηκε και να μεγάλωσε στην Κύμη Εύβοιας, να σπούδασε στην Αθήνα και να διέπρεψε στο εξωτερικό. Ας ακούσουμε όμως καλύτερα αυτά που ο ίδιος έχει να μας πει.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Πώς νιώθετε που το όνομά σας, κ. Παπανικολάου, έχει πλέον γραφτεί στην ιστορία ως ένα από τα σημαντικότερα του 20ου αιώνα;
Γεώργιος Παπανικολάου – Θα πω ψέματα, αν πω ότι δεν το περίμενα, γιατί φιλοδοξία μου ή μάλλον βαθιά μου επιθυμία ήταν να μπορέσω να αφιερώσω το έργο μου στον άνθρωπο. Ήθελα η ζωή μου να είναι αφιερωμένη στην ίδια τη ζωή, όχι μόνο στην επιμήκυνσή της, αλλά και στην ουσιαστική της βελτίωση. Παρότι δέχθηκα μεγάλη παρότρυνση να εργαστώ ως γιατρός στην Ελλάδα, για μένα η έρευνα ήταν πάντα μονόδρομος. Εκεί ένιωθα την ελευθερία της αβεβαιότητας. Στην έρευνα δεν υπάρχουν όρια, τα πάντα μπορεί κανείς να τα προσεγγίσει, αρκεί η αφοσίωση στο σκοπό του να γίνεται με μέθοδο, δέσμευση και, πάνω απ’ όλα, σκληρή δουλειά.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Άρα ο λόγος που αποφασίσατε να αφήσετε στην Ελλάδα έχει να κάνει με την επιθυμία σας να ασχοληθείτε με έναν κλάδο που απουσίαζε εκείνα τα χρόνια από τα πανεπιστημιακά της ιδρύματα.
Γεώργιος Παπανικολάου – Ακριβώς. Λατρεύω την Ελλάδα και πάντα την αγαπούσα και την αποζητούσα. Ήθελα να γυρίσω εδώ πριν το τέλος – δυστυχώς δεν τα κατάφερα. Ήξερα, όμως, ότι τα χρόνια τότε ήταν ακόμη ταραχώδη, οι δυνατότητες που είχα εδώ ήταν περιορισμένες. Οπότε στην αρχή, η ζωή με οδήγησε στη Γερμανία για να συνεχίσω τις μεταπτυχιακές μου σπουδές. Εκεί βίωσα μία πρώτη ξενιτιά, μία έντονη απώλεια που χωρίστηκα από έναν τόπο οικείο και αγαπημένο. Ήξερα, όμως, ότι ο αποχωρισμός αυτός ήταν αναγκαίος.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Γιατί επιλέξατε στη συνέχεια την Αμερική;
Γεώργιος Παπανικολάου – Η Αμερική εκείνη την εποχή ήταν η Μέκκα της έρευνας, όπως και τώρα ακόμη αν δεν απατώμαι. Ήξερα ότι αν ήθελα να ακολουθήσω και να υπηρετήσω το πάθος μου, έπρεπε να μεταναστεύσω στην Αμερική. Με τη γυναίκα μου, τη Μάχη, εγκατασταθήκαμε στη Νέα Υόρκη και ξεκινήσαμε τη ζωή μας με μόλις 250 δολάρια! Κάθε αρχή είναι πολύ δύσκολη.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Με 250 δολάρια; Είναι δυνατόν;
Γεώργιος Παπανικολάου – Κι όμως τα καταφέραμε. Στην αρχή αναγκαστήκαμε και οι δύο να ασχοληθούμε με κάθε είδος εργασίας: η Μάχη έραβε κουμπιά, εγώ δούλευα σε εμπορικό κατάστημα ή έπαιζα βιολί.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Άρα πέρα από την ιατρική, μάς δίνετε την πληροφορία ότι είχατε κλίση και προς την μουσική.
Γεώργιος Παπανικολάου – Αγαπώ τη μουσική όσο ελάχιστα πράγματα σε αυτόν τον κόσμο – ήταν για μένα πάντα στήριξη, ένα πάθος κι αυτή. Όπως και η φιλοσοφία. Από νέος διάβαζα τους μεγάλους φιλοσόφους, σύγχρονους και παλαιότερους, ενώ ασχολούμουν και με τη συγγραφή άρθρων σε εφημερίδες. Και για να επιστρέψω στη ζωή στην Αμερική, πριν βρω θέση στην έρευνα, αρχικά στο Εργαστήριο Ανατομικής του Πανεπιστημίου Κολούμπια και αργότερα στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ της Νέας Υόρκης, εργάστηκα και ως δημοσιογράφος σε ελληνική εφημερίδα.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Νομίζω όλοι μας καταλαβαίνουμε ότι βιώσατε την ξενιτιά σε μία περίοδο που οι τωρινές ανέσεις ήταν απλά ανύπαρκτες. Μπορείτε να μας μιλήσετε λίγο γι’ αυτό;
Γεώργιος Παπανικολάου –Φαντάζομαι ότι αναφέρεστε στη δυσκολία των ταξιδιών. Και έχετε δίκιο, τότε το ταξίδι για Αμερική δεν γινόταν με αεροπλάνο, αλλά με υπερωκεάνιο. Ήταν μακρύ, χρονοβόρο και κουραστικό. Γι’ αυτό, στα κοντά 50 χρόνια που βρισκόμασταν στην Αμερική, μόνο μία φορά καταφέραμε να έρθουμε με την οικογένειά μου στην Ελλάδα και να επισκεφτούμε την πατρίδα μου, την Κύμη. Λογαριάζαμε με τη σύζυγό μου να επιστρέψουμε και να μείνουμε εδώ τα τελευταία χρόνια της ζωής μας, όμως εν τέλει αποφασίσαμε να εγκαταλείψουμε τη Νέα Υόρκη και να αναλάβουμε την οργάνωση και διεύθυνση ενός Καρκινολογικού Ινστιτούτου στο Μαϊάμι.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Υπηρετήσατε τον σκοπό σας μέχρι τελευταία στιγμή.
Γεώργιος Παπανικολάου – Ναι, αυτό ήθελα. Η σκέψη του πόσα ακόμη μπορούσα να προσφέρω δεν με άφηνε στιγμή να εφησυχαστώ με ό,τι είχα ήδη καταφέρει. Στην ιατρική ξέρεις ότι μία μικρή θυσία για εσένα μπορεί να αποβεί σωτήρια για ένα πλήθος κόσμου και, όταν ζεις μ’ αυτή την γνώση, δεν μπορείς παρά να προσπαθείς για το καλύτερο κάθε μέρα, κάθε ώρα και κάθε λεπτό της ζωής σου. Με αυτόν τον τρόπο υπηρετούμε τον άνθρωπο.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Είμαστε πραγματικά πολύ τυχερές που είχατε τέτοιες αξίες να σας καθοδηγούν. Ευχαριστούμε ειλικρινά.
Γεώργιος Παπανικολάου – Χαρά μου.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Πληροφορίες λένε ότι στην ομάδα σας υπήρχε πλήθος γυναικών. Αληθεύει;
Γεώργιος Παπανικολάου – Αληθεύει και δεν θα μπορούσε να ‘ταν και αλλιώς, σωστά; Σέβομαι απεριόριστα τις γυναίκες και από το εργαστήριό μου έχουν προκύψει εξαιρετικές επιστήμονες και γιατροί. Πρώτα απ’ όλα, θα ήθελα να αναφερθώ στη γυναίκα μου, η οποία ακούραστη πάντα στεκόταν στο πλευρό μου – συχνά χαριτολογώντας αναφερόμουν σε αυτή ως το «πειραματόζωό» μου. Η Μάχη ανέλαβε και τη λειτουργία του Καρκινολογικού Ινστιτούτου στο Μαϊάμι της Φλόριντα μετά τον θάνατό μου. Αν και οι περισσότερες γυναίκες λένε ότι χρωστούν πολλά σε μένα, στην πραγματικότητα εγώ είμαι αυτός που τους χρωστώ πολλά. Μ’ έκαναν πιο πλούσιο και σαν άνθρωπο και σαν επιστήμονα.
Αντιγόνη Σιώμου (Lavart) – Οι γεμάτες ταπεινότητα απαντήσεις σας απλά μεγαλώνουν την ευγνωμοσύνη μας προς το άτομό σας. Μία τελευταία ερώτηση, κ. Παπανικολάου. Γνωρίζετε ότι μία μεγάλη μερίδα Ελλήνων ασχολείται πλέον με την έρευνα σε κάθε τομέα στην Ελλάδα και το εξωτερικό; Πώς αισθάνεστε γι’ αυτό; Τι θα τους συμβουλεύατε;
Γεώργιος Παπανικολάου – Συγκινούμαι ομολογώ και τους εύχομαι ό,τι καλύτερο. Η έρευνα σηματοδοτεί πάντα μία ελπίδα για το μέλλον, μία ελπίδα για αλλαγή, για πρόοδο. Είναι βαθιά φιλοσοφική και έτσι πρέπει να την προσεγγίζει κανείς, αν θέλει όντως να διαπρέψει.
Τι θα τους συμβούλευα; Να ακολουθούν αυτό για το οποίο νιώθουν ότι είναι ταγμένοι με συνέπεια και πειθαρχία και είμαι σίγουρος ότι τότε, ό,τι εμπόδιο βρεθεί στον δρόμο τους, θα μετατραπεί σε μία ακόμη ευκαιρία για εξέλιξη ατομική και συλλογική.
Ο Γεώργιος Παπανικολάου ήταν διάσημος Έλληνας γιατρός, βιολόγος και ερευνητής. Ήταν πρωτοπόρος στην κυτταροπαθολογία και υπεύθυνος για τον πρώιμο εντοπισμό του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Είναι περισσότερο γνωστός ως ο άνθρωπος που ανακάλυψε την πρωτοποριακή κυτταροδιαγνωστική μέθοδο, γνωστή ως test pap.
Μπορείτε να δείτε εδώ το ιδιαίτερα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ που αναφέρεται στη ζωή του και προβάλλεται στο ERTFLIX.
Η παρούσα συνέντευξη είναι φανταστική.
Δείτε επίσης:
Κείμενο: Αντιγόνη Σιώμου (Lavart)
