Πολλές φορές οι άνθρωποι δημιουργούν ψεύτικες αναμνήσεις ή «ψευδοαναμνήσεις». Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται “Mandela effect” και παρατηρείται όταν μία μεγάλη ομάδα ανθρώπων πιστεύουν ότι συνέβη κάτι που στην πραγματικότητα δεν συνέβη ποτέ. Στα ελληνικά το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «παραμνησία».
To Mandela effect βαφτίστηκε έτσι όταν η Fiona Broome, η οποία αυτοαποκαλείται «σύμβουλος του παραφυσικού», περιέγραψε μία ανάμνησή της σχετικά με τον θάνατο του Nelson Mandela. Υποστήριζε ότι μπορεί να ανακαλέσει με λεπτομέρεια την είδηση του θανάτου του στην φυλακή την δεκαετία του 1980, κάτι που δεν ισχύει, αφού ο Mandela έζησε έως το 2013. Η Broome υποστήριζε ακόμα ότι μπορούσε να θυμηθεί και τον επικήδειο λόγο για τον θάνατό του. Εάν το συγκεκριμένο περιστατικό ήταν μεμονωμένο, τότε δεν δινόταν τόσο μεγάλη σημασία. Ωστόσο, η Broome ανακάλυψε ότι κι άλλοι άνθρωποι πίστευαν ακριβώς το ίδιο πράγμα με εκείνη. Δηλαδή, παρόλο που το γεγονός δεν έλαβε χώρα ποτέ, δεν ήταν η μόνη που ένιωθε ότι ήταν πραγματικότητα. Έτσι ξεκίνησε το κόνσεπτ του Mandela effect.
Ένας άλλος τρόπος για να περιγραφεί αυτό το φαινόμενο είναι με τον όρο «συλλογικές λανθασμένες αναμνήσεις». Μία μεγάλη μερίδα ανθρώπων συλλογικά υποστηρίζουν μία ιδέα ή μία ανάμνηση, όταν στην πραγματικότητα η αλήθεια διαφέρει από αυτή την ανάμνηση.
Άνθρωποι που πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας υποστηρίζουν πως το Mandela effect είναι μία ένδειξη ύπαρξης εναλλακτικού σύμπαντος. Δυστυχώς, η εγκυρότητα της ιδέας των εναλλακτικών πραγματικοτήτων δεν μπορεί να ελεγχθεί, πράγμα που σημαίνει πως δεν υπάρχει τρόπος να αποδειχθεί ότι αυτά τα άλλα σύμπαντα δεν υπάρχουν… Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μία τόσο ακραία θεωρία εξακολουθεί να κερδίζει δημοφιλία στις κοινότητες που εξετάζουν το Mandela effect. Δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι δεν ισχύει, επομένως δεν μπορούμε να απορρίψουμε πλήρως την πιθανότητα να ισχύει!
Η ιατρική εξήγηση του Mandela effect
Ωστόσο, οι γιατροί ως επιστήμονες έχουν μία αρκετά διαφορετική εξήγηση σχετικά με το γιατί η μνήμη και ορισμένες αναμνήσεις, παρόλο που μπορεί να είναι απολύτως ξεκάθαρες, μπορούν να είναι λανθασμένες. Πιστεύουν πως ένα άτομο δημιουργεί ψευδομνήμη χωρίς να έχει πρόθεση να πει ψέματα ή να εξαπατήσει τους άλλους. Αντίθετα, προσπαθεί να γεμίσει τα κενά της δικής του μνήμης. Πολλά παραδείγματα του Mandela effect είναι κοντά στην αρχική ή αληθινή ανάμνηση. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν πως οι άνθρωποι – ακόμα και μία μεγάλη πλειοψηφία – χρησιμοποιούν αυτή την τακτική για να να «θυμηθούν» αυτό που αισθάνονται ότι είναι πιο κοντά στην πιθανότερη αλληλουχία των γεγονότων.
Τα συμπτώματα του Mandela effect περιλαμβάνουν:
• Το να θυμάσαι κάτι ελάχιστα διαφορετικό στην ορθογραφία ή την εμφάνιση ενός συνόλου
• Το να μοιράζονται πολλοί άνθρωποι μία ανάμνηση ενός πράγματος με τον ίδιο τρόπο (αν και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα)
Ένας τρόπος για να κατανοήσουμε το Mandela effect είναι να το σκεφτούμε όπως τον τρόπο με τον οποίο ανακαλούμε τις πληροφορίες στο παιχνίδι «σπασμένο τηλέφωνο». Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, μία αρχική δήλωση ψιθυρίζεται από ένα άτομο σε ένα άλλο και έπειτα, ο επόμενος τον μεταφέρει στον αμέσως επόμενο και ούτω καθ’ εξής, έως ότου να φτάσουμε στον τελευταίο συμμετέχοντα. Συνήθως, το τελικό μήνυμα είναι ελαφρώς διαφορετικό, επειδή τα άτομα το άκουσαν ή το ανακάλεσαν κάπως διαφορετικά. Αυτό ισχύει και για την μνήμη μας. Ενδέχεται να ανασύρουμε μία ανάμνηση από τον εγκέφαλό μας, αλλά ο χρόνος να αλλοιώσει ελαφρώς την πληροφορία.
Ένας τρόπος για να επιβεβαιώσουμε την παρουσία του Mandela effect είναι να κάνουμε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, όπως «Πώς πέθανε ο Nelson Mandela» και όχι καθοδηγητικές ερωτήσεις που αυξάνουν την πιθανότητα ο ερωτηθείς να απαντήσει «ναι», όπως η ερώτηση «Ο Nelson Mandela πέθανε στην φυλακή, σωστά;».
Παραδείγματα του Mandela effect
Looney Tunes vs Looney Toons
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν πως το logo της Warner Brothers γράφεται με διπλό “o”, ενώ στην πραγματικότητα γράφεται με “u”.
“I am your father.”
Πολλοί ανακαλούν πως ο Darth Vader στο “Star Wars: The Empire Strikes Back” λέει “Luke, I am your father”. Ωστόσο, ο ίδιος λέει απλά “I am your father” χωρίς το όνομα στην αρχή!
Τοποθεσία της Νέας Ζηλανδίας
Πού βρίσκεται η Νέα Ζηλανδία σε σχέση με την Αυστραλία; Εάν κοιτάξετε σε έναν χάρτη θα παρατηρήσετε ότι βρίσκεται νοτιοανατολικά της. Παρόλα αυτά υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι βρίσκεται βορειοανατολικά της.
Shazaam
Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα του Mandela effect είναι η συλλογική μνήμη μίας ταινίας που ονομάζεται “Shazaam” με πρωταγωνιστή τον ηθοποιό/κωμικό Sinbad, τη δεκαετία του 1990. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει τέτοια ταινία, αλλά υπάρχει μία παιδική ταινία με τίτλο “Kazaam” και κάποιες άλλες συμπτώσεις που μπορούν να εξηγήσουν πώς δημιουργήθηκε η ανάμνηση αυτής της ταινίας στο μυαλό πολλών ανθρώπων.
Δύο από τα πιο κοινά λάθη
Ο ανθρωπάκος της Monopoly
Εδώ και δεκαετίες ο “κύριος Monopoly” είναι η μασκότ του συγκεκριμένου παιχνιδιού. Ορισμένοι επιμένουν πως ο κύριος Monopoly φοράει ένα μονό γυαλί, αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Ο ίδιος ποτέ δεν φορούσε, ωστόσο πολλοί μπερδεύουν την εικόνα του με αυτή του Mr. Peanut της εταιρίας Planters. Αυτό συμβαίνει επειδή ο εγκέφαλός μας μπορεί εύκολα να πάρει αντικείμενα με όμοια χαρακτηριστικά και να δημιουργήσει μία μείξη τους.
Mona Lisa
Ο πίνακας ζωγραφικής του Leonardo Da Vinci είναι ένα από τα μεγαλύτερα έργα τέχνης στην ιστορία. Όμως, γιατί τόσο πολλοί άνθρωποι υποστηρίζουν πως το πορτραίτο είναι κατσουφιασμένο και όχι με ένα μειδίαμα; Αυτό, ενδεχομένως, συμβαίνει επειδή προσπαθούν να γεμίσουν τα κενά στη μνήμη με θραύσματα από άλλους πίνακες. Ίσως, επίσης, το παίρνουν στατιστικά, αφού οι άνθρωποι δεν εκτίθενται συχνά σε τέχνη με ανθρώπους που χαμογελούν.
Το διαδίκτυο και ο ρόλος του στο Mandela effect
Ο ρόλος του διαδικτύου και η επιρροή του στις αναμνήσεις δεν πρέπει να υποτιμάται. Πιθανότατα δεν είναι τυχαίο που παρατηρήθηκε αύξηση του Mandela effect στην ψηφιακή εποχή. Η ατέρμονη διάχυση πληροφορίας στο διαδίκτυο έχει ως συνέπεια και τις παρανοήσεις. Οι άνθρωποι δημιουργούν κοινότητες που βασίζονται σε αυτές τις παρανοήσεις και αυτό που στην αρχή ήταν ξεκάθαρη φαντασία αρχίζει να μοιάζει πραγματικό. Μία μεγάλη έρευνα που έγινε στο Twitter έδειξε πώς οι ψεύτικες ειδήσεις και οι φήμες υπερνικούσαν κάθε φορά την αλήθεια με ποσοστό 70%. Το εντυπωσιακό είναι πως υπεύθυνοι για τις ψευδείς πληροφορίες ήταν ταυτοποιημένοι λογαριασμοί πραγματικών ανθρώπων.
Δείτε ακόμη:
Κείμενο: Εύη Καλαϊτζή (Lavart)
