Κατά την δεκαετία του 1960, ένας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, με το όνομα Walter Mischel, ξεκίνησε την διεξαγωγή μίας σειράς σημαντικών ψυχολογικών ερευνών. Κατά την διάρκεια των πειραμάτων του, ο Mischel και η ομάδα του εξέτασαν εκατοντάδες παιδιά – τα περισσότερα γύρω στην ηλικία των 4 ή 5 ετών – και αποκάλυψε αυτό που σήμερα θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων που οδηγεί στην επίτευξη της επιτυχίας στην υγεία, την δουλειά και την ζωή γενικότερα.
Ας το κάνουμε, όμως, πιο συγκεκριμένο και ας δούμε πώς μπορούμε να ενσωματώσουμε στην καθημερινή μας ζωή τα ευρήματα του Mischel.
Το αρχικό πείραμα με τα marshmallows
Στο αρχικό στάδιο του πειράματος, έβαζαν ένα παιδί να κάθεται σε μία καρέκλα μέσα σε ένα κλειστό δωμάτιο και τοποθετούσαν μπροστά του πάνω στο τραπέζι ένα ζαχαρωτό (marshmallow). Σε αυτό το σημείο, ο ερευνητής πρότεινε μία συμφωνία στο παιδί. Του έλεγε ότι θα έφευγε από το δωμάτιο και, αν το παιδί δεν έτρωγε το ζαχαρωτό, θα του έφερνε ένα δεύτερο όταν επέστρεφε. Αντιθέτως, εάν το παιδί αποφάσιζε να φάει το πρώτο ζαχαρωτό πριν επιστρέψει ο ερευνητής, δεν θα του δινόταν δεύτερο. Οπότε η επιλογές ήταν απλές και ξεκάθαρες: ένα ζαχαρωτό τώρα ή δύο ζαχαρωτά αργότερα.
Ο ερευνητής έφευγε από το δωμάτιο για 15 λεπτά. Όσα συνέβαιναν αυτά τα 15 λεπτά ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Μερικά παιδιά καταβρόχθιζαν το ζαχαρωτό απευθείας μόλις έφευγε ο ερευνητής. Άλλα προσπαθούσαν μανιωδώς να συγκρατήσουν τον εαυτό τους με έναν παράλληλο διάχυτο εκνευρισμό, ενώ στη συνέχεια ενέδιδαν στον πειρασμό. Και τέλος, μερικά κατάφεραν να συγκρατηθούν μέχρι τη λήξη.
Η εξέλιξη του πειράματος
Όσο περνούσαν τα χρόνια και τα παιδιά μεγάλωναν, οι ερευνητές διεξήγαγαν ακόλουθες έρευνες και ιχνηλατούσαν την πρόοδο των παιδιών σε ένα ευρύ πεδίο. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών είναι εκπληκτικά. Όσα παιδιά ήταν σε θέση να καθυστερήσουν την ικανοποίηση και περίμεναν για να λάβουν το δεύτερο ζαχαρωτό, κατέληξαν να έχουν υψηλότερα σκορ στα τεστ, χαμηλότερα επίπεδα χρήσης ουσιών, μικρότερη πιθανότητα για παχυσαρκία, καλύτερες αποκρίσεις στο στρες, καλύτερες κοινωνικές δεξιότητες και γενικότερα θετικότερες επιδόσεις σε μία σειρά από άλλες μετρήσεις.
Είναι γεγονός και κοινή παραδοχή στη ζωή, ότι η επιτυχία έρχεται όταν επιλέγεις τον δύσκολο δρόμο της πειθαρχίας, αντί της ευκολίας του περισπασμού. Και με αυτήν ακριβώς την παραδοχή σχετίζεται και η έννοια της καθυστερημένης ικανοποίησης. Ωστόσο, η παραπάνω έρευνα εγείρει κάποια εύλογα ερωτήματα: Είχαν κάποια παιδιά εκ φύσεως περισσότερο έλεγχο και προορίζονταν για την επιτυχία; Ή αυτό το χαρακτηριστικό μπορεί να εξασκηθεί και να διαμορφωθεί;
H επανάληψη του πειράματος με τα marshmallows με στόχο την εξήγηση των αποτελεσμάτων
Για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Rochester αποφάσισαν να επαναλάβουν το πείραμα με το ζαχαρωτό, απλά με μία σημαντική τροποποίηση. Πριν προσφέρουν στα παιδιά το ζαχαρωτό, οι ερευνητές τα χώρισαν σε δύο γκρουπ. Το πρώτο γκρουπ εκτέθηκε σε μία σειρά από αβάσιμες εμπειρίες. Για παράδειγμα, ο ερευνητής έδινε στο παιδί ένα μικρό κουτί με μαρκαδόρους και του έδινε την υπόσχεση πως θα του φέρει και ένα μεγαλύτερο, ωστόσο δεν πραγματοποιούσε ποτέ αυτή την υπόσχεση. Έπειτα του έδινε ένα μικρό αυτοκόλλητο και του έδινε τον λόγο του πως θα του φέρει κι άλλα πολλά, αλλά δεν το έκανε ποτέ.
Στον αντίποδα, το δεύτερο γκρουπ βίωνε μία σειρά από πολύ αξιόπιστες-βάσιμες εμπειρίες. Τους υπόσχονταν καλύτερους μαρκαδόρους και τους έπαιρναν. Τους έταζαν καλύτερα αυτοκόλλητα και τους τα έδιναν.
Τα αποτελέσματα
Μπορείτε να υποθέσετε την επίδραση που θα είχαν αυτές οι εμπειρίες στα αποτελέσματα της έρευνας. Τα παιδιά στο γκρουπ με τις αβάσιμες υποσχέσεις δεν είχαν κανένα λόγο να πιστέψουν ότι οι ερευνητές θα τους έφερναν ένα δεύτερο ζαχαρωτό, επομένως δεν περίμεναν πολύ μέχρι να φάνε το πρώτο. Από την άλλη, τα παιδιά στο δεύτερο γκρουπ προπονούσαν τους εγκεφάλους τους να δουν την καθυστερημένη ικανοποίηση ως κάτι θετικό. Κάθε φορά που ο ερευνητής έδινε μία υπόσχεση και την τηρούσε, ο εγκέφαλος του παιδιού αντιλαμβανόταν δύο πράγματα:
1) το να περιμένεις υπομονετικά την ικανοποίηση αξίζει τον κόπο,
2) έχω την ικανότητα να περιμένω.
Ως αποτέλεσμα, το δεύτερο γκρουπ περίμενε 4 φορές περισσότερο από το πρώτο γκρουπ.
Με άλλα λόγια, η ικανότητα ενός παιδιού να καθυστερεί την ικανοποίηση και να επιδεικνύει αυτοέλεγχο δεν ήταν ένα προκαθορισμένο χαρακτηριστικό, αλλά η επίδραση ορισμένων εμπειριών από το περιβάλλον του. Στην πραγματικότητα, οι επιδράσεις του περιβάλλοντος ήταν καθοριστικές, αφού μόνο μερικά λεπτά ήταν αρκετά για να ωθήσουν τα παιδιά προς την μία ή την άλλη κατεύθυνση.
Οι παραπάνω έρευνες κάνουν ξεκάθαρο ένα πράγμα: Εάν θέλεις να πετύχεις σε κάτι, κάποια στιγμή θα χρειαστεί να είσαι πειθαρχημένος, αντί να παρασυρθείς κάνοντας κάτι εύκολο. Ωστόσο, το κλειδί αυτής της υπόθεσης είναι το γεγονός ότι, ακόμα κι αν δεν είσαι καλός/καλή στο να καθυστερείς την ικανοποίηση, μπορείς να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου για να γίνεις καλύτερος, κάνοντας μικρές καθημερινές βελτιώσεις. Έχουμε την δυνατότητα να εκπαιδεύσουμε τους εγκεφάλους μας να καθυστερούν την ικανοποίηση, όπως μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τους μύες μας στο γυμναστήριο.
Η κριτική
Παρόλα αυτά, με την πάροδο των χρόνων, ασκήθηκε κριτική στο πείραμα με τα marshmallows. Η πιο αξιοσημείωτη εστιάζει στο γεγονός ότι η καθυστέρηση της ικανοποίησης μπορεί να είναι ένα προνόμιο που διαθέτουν μόνο οι άνθρωποι που ανήκουν σε υψηλές, κοινωνικά, «τάξεις». Τι νόημα έχει για ένα παιδί που μεγάλωσε μέσα στην φτώχεια να καθυστερεί την απόλαυση, όταν η ζωή του είναι απίστευτα ασταθής;
Είναι η ζωή δίκαιη; Διαβάστε σε άρθρο της Lavart εδώ:
Κείμενο: Καλαϊτζή Εύη (Lavart)
