Γροθιά 648 σελίδων στο στομάχι, από την πρώτη μαύρη γυναίκα με βραβείο Booker
Βραβευμένο με το βραβείο Booker 2019, το «Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο» της Bernadine Evaristo, των εκδόσεων Gutenberg, έχει καταφέρει να κερδίσει τις εντυπώσεις και να μαγνητίσει την προσοχή του αναγνωστικού κοινού παγκοσμίως, αποσπώντας θετικές και ενθουσιώδεις κριτικές από την Washington Post, τους New York Times και την Guardian. Γεννημένη στο Λονδίνο το 1959, η βρετανο-νιγηριανής καταγωγής, συγγραφέας άλλων οκτώ βιβλίων και καθηγήτρια δημιουργικής γραφής στο πανεπιστήμιο Brunel, η Evaristo, η πρώτη μαύρη γυναίκα που κερδίζει το βραβείο Booker, φέρνει στην επιφάνεια ζητήματα που αφορούν το φύλο, τη βία, το σεξισμό, το ρατσισμό, τις διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις, το σεξ και τη μοναξιά.
Δώδεκα γυναίκες διαφορετικών ηλικιακών ομάδων, επαγγελματικών προσανατολισμών και κοινωνικών φόντων, ξετυλίγουν τις ιστορίες τους και τις σκέψεις τους μέσα από τη γλαφυρή πένα της Evaristo, η οποία συνθέτει ένα πολύπλοκο, πολύχρωμο μωσαϊκό εμπειριών, παθών και σκέψεων. Ο αναγνώστης παρακολουθεί τη ζωή και την καθημερινότητα των πρωταγωνιστριών, μέσα από ένα αφηγηματικό πρίσμα που απαριθμεί τις δυσκολίες των έγχρωμων μεταναστριών και των οικογενειών τους στη Μεγάλη Βρετανία με απόλυτη ειλικρίνεια, χωρίς να καμουφλάρει την πραγματικότητα. Η λέξη «άλλο» που περιέχεται στον τίτλο του βιβλίου, δηλώνει ακριβώς τη σκληρή περιθωριοποίηση και την περιφρονητική στάση που τηρείται απέναντι στις γυναίκες αυτές – η οποία παρατηρείται ακόμη και μεταξύ τους σε ορισμένα σημεία της πλοκής.
Το βιβλίο ξεκινά με την Άμα, μία αντισυμβατική σκηνοθέτρια που ανεβάζει μία πρωτοποριακή παράσταση στο Εθνικό Θέατρο, θεσπίζοντας το «Θέατρο των άγριων γυναικών» και ταυτόχρονα μία ηρωίδα που έχει εμπλουτιστεί με στοιχεία από την προσωπική ζωή της συγγραφέως. Η Bernadine Evaristo υπήρξε πράγματι συνιδρύτρια του «Θεάτρου των Μαύρων Γυναικών» (Theatre of Black Women) στη δεκαετία του 1980 και ακτιβίστρια, στρέφοντας την προσοχή της από τότε στη σημασία της ακτιβιστικής κληρονομιάς και γενεαλογίας. «Με θεωρώ αντισυμβατικό άτομο και συγγραφέα», δηλώνει η Evaristo στην εφημερίδα Guardian.
«Θέλω να αντικαταστήσω την απουσία με ηχηρή παρουσία» προσθέτει, αναφερόμενη στην έλλειψη ορατότητας των μαύρων γυναικών στη Βρετανική λογοτεχνία. «Εργάζομαι εντός του συστήματος ώστε να το αλλάξω, γιατί η πικρή αλήθεια είναι πως υπάρχει ένα συγκεκριμένο όριο στο τι μπορεί να κάνει κανείς όταν βρίσκεται εκτός των δομών εξουσίας».
Την Άμα διαδέχεται η Γιαζ, η εκτός γάμου κόρη της με έναν γκέι ακτιβιστή, μία επαναστατική νεαρή γυναίκα με αντιδραστικό προφίλ, που μάχεται όμως, κατά βάθος, να αποδεχτεί την εμφάνισή της. Οι ιστορίες εντός του βιβλίου «Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο», είναι αλληλένδετες και κάθε ιστορία αφορά και μία ξεχωριστή γυναίκα, δίνοντας στον αναγνώστη την αίσθηση πως κρατά την άκρη του νήματος και προχωρά σιγά σιγά στο να ανακαλύψει την πλήρη εικόνα της υπόθεσης. Σε κάθε κεφάλαιο προστίθενται νέες πληροφορίες, νέα στοιχεία και μία σύνδεση με τις προηγούμενες και τις επόμενες ιστορίες: η εξερεύνηση δώδεκα διαφορετικών μυαλών και ψυχισμών συναρπάζει, καθώς το συγγραφικό ύφος είναι οικείο και ζεστό, χωρίς να γίνεται κουραστικά περιγραφικό.
Ο τρόπος γραφής είναι πρωτότυπος και ασυνήθιστος, δίνοντας την αίσθηση πως πραγματικά διαβάζουμε τις σκέψεις της εκάστοτε ηρωίδας, λόγω της παντελούς έλλειψης τελείας, των ελάχιστων σημείων στίξης και της διάταξης των προτάσεων εντός των σελίδων, που θυμίζουν περισσότερο ποίηση. Τα γεγονότα δεν παρατίθενται με ευθύγραμμο τρόπο: παρελθόν και παρόν αναμειγνύονται μέσα σε μακροσκελείς προτάσεις, οι οποίες όχι μόνο δεν κουράζουν, αλλά αναπαριστούν το συνονθύλευμα συλλογισμών στα κεφάλια των πρωταγωνιστριών μας. «Αισθάνομαι ότι δε με εκφράζει το να γράψω ένα συμβατικό, παραδοσιακό μυθιστόρημα», απάντησε η συγγραφέας όταν ρωτήθηκε για τη μορφολογία του βιβλίου της. «Υπάρχει ένα κομμάτι του εαυτού μου που είναι πάντα ενάντια στο συμβατικό, κάτι που αφορά όχι μόνο την κουλτούρα και τις προσδοκίες των ανθρώπων από εμένα, αλλά και τη μορφή. Μου θυμίζει τις ημέρες που ασχολούμουν ιδιαίτερα με το θέατρο και πειραματιζόμουν με διάφορους τρόπους γραφής, γιατί ένιωθα πως αν δεν έγραφα όπως ήθελα να γράψω, φυλάκιζα τη δημιουργικότητά μου».
Το «Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο» προβληματίζει γιατί είναι πέρα για πέρα αληθινό, αντικατοπτρίζοντας την πραγματικότητα, μπροστά στην οποία αρκετοί εθελοτυφλούν είτε, απλώς, προσπαθούν να την απαρνηθούν, προτάσσοντας την έλλειψη ημιμάθειας και ενσυναίσθησης που κρατούν ζωντανές τις διακρίσεις και αγνοούν τη σημασία της διαθεματικότητας. «Ήμουν το μόνο μαύρο κορίτσι στο σχολείο», διηγείται η Bernadine Evaristo, «και παρόλο που ο πατέρας μου ήταν Νιγηριανός, δεν μας έμαθε ποτέ τίποτα για την ιστορία και την κουλτούρα της χώρας του – οι γονείς μας ήθελαν απλώς να ταιριάξουμε ώστε να επιβιώσουμε. Μόλις στα είκοσί μου έμαθα πως υπήρχαν Αφρικανοί στη Ρωμαϊκή Βρετανία και έτσι έγραψα το βιβλίο The Emperor’s Babe, που αφορά ένα μαύρο κορίτσι το οποίο ζει στους δρόμους του Ρωμαϊκού Λονδίνου». Συνεχίζοντας, προσθέτει: «θεωρώ πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε πως υπάρχουν εναλλακτικές στις κυρίαρχες τάσεις στην ιστορία, γιατί για αρκετό καιρό αισθανόμουν πως δεν με αντιπροσώπευαν. Είναι εξίσου σημαντικό, επίσης, να ανακαλύπτουμε πόσο βαθιές είναι στ’ αλήθεια οι ρίζες μας. Εμείς που είμαστε μεγαλύτεροι βιώνουμε αυτή τη στιγμή την ιστορία και θεωρώ πως έχουμε το καθήκον να τη μοιραστούμε με τους υπόλοιπους».
Το βιβλίο «Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση της Ρένας Χατχούτ και με εικόνα εξωφύλλου δια χειρός Μιχάλη Κιούση.
Κείμενο: Μαρία Στεφιάδου (Lavart)
Πηγή φωτογραφιών, Μαρία Στεφιάδου
Διαβάστε εδώ την κριτική για τη συλλογή «Συλλαλητήρια στο δωμάτιό μου» του Γιώργου Ίκαρου Μπαμπασάκη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.
