Ένας κόσμος φτιαγμένος από χαρτί
Η υποφαινόμενη λατρεία του τίτλου μου, τα βιβλία, μου έφερε στο μυαλό μία παραπομπή, ένα αψόγως ελληνιστί «reference», σε μία εξίσου αγαπημένη μου ταινία. Ο λόγος, για την Πολίτικη Κουζίνα. Για να μυήσω αμέσως όσους δεν έχουν δει την ταινία, ο Πολίτης παππούς που πεισματικά δεν άφησε την Πόλη (την είπαν Πόλη, γιατί είναι η ομορφότερη των πόλεων) έκανε συχνά λογοπαίγνια με τις λέξεις ώστε να τις συσχετίσει με το φαγητό. Έτσι, η λέξη «γαστρονόμος» κρύβει μέσα της τη λέξη «αστρονόμος», ενώ η τόσο προσφιλής λέξη «ονειρεύομαι», κρύβει μέσα της -θα με συγχωρέσετε- τη λέξη «ρεύομαι». Αν με γνώριζε, θα με χαρακτήριζε «βιβλιοφάγο» κι εγώ κρυφά θα σκεφτόμουν τους Λωτοφάγους της Οδύσσειας, που τόσο έχω διαβάσει. Με αυτή λοιπόν τη μικρή κι ίσως λίγο ασυνάρτητη εισαγωγή, θέλω να μιλήσω για έναν κόσμο που τόσο με συναρπάζει και με ταξιδεύει από μικρή, αυτόν των βιβλίων.
Πόση χαρά και προσμονή κρύβει μια περίληψη ενός βιβλίου, που ενώ σου λέει τόσα λίγα κρύβει τόσα πολλά; Πόση ομορφιά χωράει ένα ζωγραφισμένο εξώφυλλο που ξέρεις ότι μόλις τρυπώσει στη βιβλιοθήκη σου, θα την ομορφύνει κατά τι πιο πολύ; Αυτός ο «εξωτερικός» κόσμος των βιβλίων σε προετοιμάζει πάντα για τον «εσωτερικό», για έναν κόσμο καινούριο που υπόσχεται να σε ταξιδέψει, να σε προβληματίσει, να σε μορφώσει κι αν μη τι άλλο, να σου κρατήσει σιωπηλή συντροφιά. Σ΄ ένα βιβλίο κάθε σελίδα αποτελεί κι ένα καινούριο ταξίδι. Γυρνάς τη σελίδα κι είναι σαν τις στροφές στην υδρόγειο που κάνουν τα μικρά παιδιά κι όπου πέσει το δάχτυλό τους, γνωρίζουν κι από μια νέα χώρα. Τόσο πλουσιότερη νιώθω με κάθε σελίδα που γυρίζω, γνωρίζοντας πως έχει έναν κόσμο να μου φανερώσει.
Τα βιβλία είναι εικόνες και μ’ αυτή την καθόλα ισχυρή δήλωση εννοώ ότι, όταν διαβάζεις, ονειρεύεσαι θέλοντας ή μη. Όποιο κι αν είναι το περιεχόμενο του βιβλίου, το ανάγεις σε μία εικόνα που έχει το προνόμιο να είναι μοναδική στον κόσμο. Κι αυτό γιατί μόνο εσύ την έχεις πλάσει. Την περίοδο αυτή διαβάζω την Κυρία με τις καμέλιες του Αλ. Δουμά, την ιστορία μίας εταίρας του Παρισιού που τόσο γοήτευσε τον τότε περίγυρο της, τόσο προκάλεσε με τη ζωή και την παρουσία της και νιώθω ακριβώς αυτό το συναίσθημα που περιγράφω παραπάνω: τη δημιουργία εικόνων.
Πως να ήταν άραγε η μαγευτική, όπως περιγράφεται, Μαργαρίτα Γκοτιέ, το σπίτι, το μπουντουάρ κι όλα τα πανάκριβα αντικείμενα, που βγήκαν σε πλειστηριασμό μετά το θάνατό της; Πως να ήταν ο Αρμάνδος, οι διάφοροι κόμηδες που την περιέβαλαν και πώς το Παρίσι του 19ου αιώνα; Η μαγεία του να πλάθεις εικόνες, χρώματα κι εκφράσεις διαφορετικές απ’ ό,τι ενός άλλου που θα διαβάσει το ίδιο βιβλίο, τις ίδιες σελίδες, είναι ανεκτίμητη. Μέσα από το δωμάτιό σου μπορείς να ταξιδέψεις στο χρόνο, τον κόσμο και με το κλείσιμο του βιβλίου να νιώσεις λίγο πιο κοσμοπολίτης ή λίγο πιο μορφωμένος.
Μ’ ένα βιβλίο μπορείς να αισθανθείς. Τρανό δικό μου παράδειγμα θα είναι πάντα ο τόσο ερωτεύσιμα παρουσιασμένος Μάνος Τασάκος στον Kίτρινο Φάκελο του Μ. Καραγάτση που σε γοητεύει το δίχως άλλο. Η ψυχογράφηση, που με τόση μαεστρία χειρίζονται συγγραφείς όπως ο Καραγάτσης ή ο Μπωντλαίρ, σε οδηγούν αναπόφευκτα σε ταύτιση, αγάπη, συμπόνια ή ανάπτυξη κάθε άλλου αισθήματος προς τους πρωταγωνιστές τους, συνήθως λόγω της εξαιρετικής σκιαγράφησης των χαρακτήρων τους. Κι έτσι, ακόμα και σα μακρινοί παρατηρητές με διαφορά ετών ή αιώνων, νιώθουμε ικανοί να αισθανθούμε ποικιλοτρόπως για τους χαρακτήρες των βιβλίων που με τόση απλότητα ανοίγονται μπροστά μας.
Διαβάζοντας ένα βιβλίο, μπορείς να σκεφτείς συνδυαστικά, να αφήσεις τη φαντασία σου να σε ταξιδέψει μοναδικά, πολλές φορές στο χρόνο. Κλείνοντας το άρθρο μου, δε θα μπορούσα να μην αναφερθώ στο αιώνια αγαπημένο μου και μοναδικό μυθιστόρημα του Γ.Σεφέρη, Έξι νύχτες στην Ακρόπολη, όπου ο λατρεμένος νομπελίστας πετυχαίνει με την τεχνική του pastiche ακριβώς αυτό το ταξίδι στο χρόνο, την ένωση παρόντος-παρελθόντος, την είσοδο του αναγνώστη σ’ένα κόσμο ονειρικό και ταυτόχρονα τόσο οικείο.
Οι έξι νύχτες, που καθεμία αντιπροσωπεύει και μία βραδινή επίσκεψη της παρέας του μυθιστορήματος στην Ακρόπολη, ταξιδεύουν τόσο μαγευτικά τον αναγνώστη με το τραίνο του χρόνου φτάνοντας μέχρι τη μυθική Σαλώμη, μπερδεύοντας την αλήθεια με την πλάνη και το όνειρο. Γι’ αυτό το λόγο άφησα το εν λόγω μυθιστόρημα για το τέλος, καθώς κατ’ εμέ συνδυάζει όλα όσα ένα καλό βιβλίο πρέπει να έχει, για να σε μαγέψει: ταξίδι στο χωροχρόνο, περιγραφές που σε γεμίζουν με εικόνες στη στιγμή και μία ειλικρινά απρόσμενη περιγραφή διαφόρων συναισθημάτων.
Αυτός ο «χάρτινος κόσμος» δε θα σταματήσει να με ενθουσιάζει ποτέ. Κι αυτό γιατί ανανεώνεται συνεχώς, βρίσκοντας μας κάθε φορά απροετοίμαστους στο γύρισμα της σελίδας. Μέχρι τότε, όπως πολύ ποιητικά έγραψε ο Σεφέρης στις Έξι νύχτες στην Ακρόπολη: «Αυλαία τα φεγγαρόφωτα».
Κείμενο: Φρατζέσκα Τσελεπή (Lavart)
