Η Αρχιτεκτονική της μπουγάδας – Νησιά απλωμένα σαν σεντόνια στο σχοινί.
Τι θα ήταν το Αιγαίο Πέλαγος χωρίς τα νησιά του; Μια αχανής έκταση από αλμυρό νερό, μέχρις εκεί που έφτανε το βλέμμα σου, δηλαδή μέχρι εκεί που καμπυλότητα της Γης έκρυβε την Κρήτη ή την Τουρκία. Παίρνοντας ως παράδειγμα τις Κυκλάδες: νησιά, 39 στον αριθμό και μόνο σε 15 από αυτά θα δεις απλωμένες μπουγάδες και γιαγιάδες που θα σεργιανίζουν. Ω! Και ποιος επίδοξος κατεξοχήν φωτογράφος που κάνει τις διακοπές του στο κυκλαδίτικο νησί, δεν έχει κάπου σε μία από τις SD μνήμες μια απλωμένη μπουγάδα από ασπρόρουχα, σε κάποιο ξεχασμένο σπίτι, με φόντο τον καταγάλανο ουρανό;
Αυτά τα κομμάτια υφάσματος που ανεμίζουν, παρασυρμένα από τους αγέρηδες σε όλα τα μέρη της Ελλάδος, είναι ίσως λίγο πιο αγαπητά όταν βρίσκονται σε ένα κομμάτι γης περικυκλωμένο από θάλασσα. Απλωμένες μπουγάδες στις Κυκλάδες, με πλαίσιο το εκτυφλωτικό λευκό αυτό των σπιτιών που πονάει σχεδόν τα μάτια, αλλά το επιδιώκουμε σαν διψασμένοι που ψάχνουν νερό. Οι ασπρισμένες αυτές αυλές που χωρίζονται μεταξύ τους με ένα κομμάτι σχοινί και εφτά μανταλάκια δημιουργούν ένα σχεδόν θεατρικό σκηνικό. Τα κτήρια παύουν να είναι πλέον μονάδες και αρχίζουν αποτελούν ένα σύνολο.
Οι κατοικίες των Κυκλάδων άλλωστε δεν ήταν πάντοτε σοβατισμένες εξωτερικά λευκές. Το 1938, με διάταγμα του Μεταξάς και υπό το άγρυπνο βλέμμα του χωροφύλακα όλα τα σπίτια των νησιών περνιούνται με ασβέστη προκειμένου να προστατευτούν, από τη χολέρα, που μάστιζε εκείνη την εποχή την Ελλάδα. Η νησιώτικη αύτη Αρχιτεκτονική του Αιγαίου, με το λευκό και τα θαλασσιά παραθυρόφυλλα άρχισε να επεκτείνεται από τότε σε αυλές και δρομάκια, σε καλντερίμια και τοίχους. Η παστρικότητα που διακατέχει το λευκό χρώμα, αναμιγνύεται με το άρωμα του σαπουνιού. Είναι λες και η θέση εκείνων των ρούχων που κρέμονται από ένα σχοινί ήταν και θα είναι να βρίσκονται εκεί.
H έννοια της μπουγάδας φτάνει σχεδόν να αποτελεί ένα είδος «ιδιωματισμού» στην Αρχιτεκτονική του μεγαλύτερου νησιού του Ιονίου. Στην Κέρκυρα, τα λεγόμενα καντούνια αποτελούν τους στενούς δρόμους, τα σοκάκια. «Κέρκυρα Κέρκυρα με το Ποντικονήσι / Με τα καντούνια τα στενά, που τα ‘χω σεργιανίσει», όπως τραγουδάει και η Ρένα Βλαχοπούλου στο γνωστό λαϊκό άσμα.
Η Κέρκυρα, όπως άλλωστε και πολλά παραθαλάσσια μέρη την νότιας Ιταλίας, έχει κάνει ορόσημο την μπουγάδα στην ιστορία και την αρχιτεκτονική του νησιού. Η μπουγάδα έχει ανυψωθεί σε έναν ρόλο θεατρικό, ίσως πρωταγωνιστικό θα λέγαμε. Το βλέμμα του περαστικού διακόπτεται από τοίχους, ουρανό και υφάσματα. Γειτονικά κτήρια τόσο κοντά μεταξύ τους, που ίσως και να μην υπακούνε στους σύγχρονους πολεοδομικούς νόμους, που νιώθεις ότι αν τεντώσεις το δεξί σου χέρι θα ακουμπήσεις το σπίτι του γείτονα, γίνονται ένα με την βοήθεια μιας μπουγάδας. Η γέφυρα, μεταξύ δύο οικοδομημάτων λοιπόν, είναι φτιαγμένη από σχοινί και λίγα μανταλάκια. Από την στιγμή όμως που μέσω ενός σχοινιού που το μοιράζονται δύο κατοικίες, υπάρχει η έννοια της σύνδεσης μεταξύ τόσο ανθρώπων, όσο και αρχιτεκτονικών οικοδομημάτων, τότε τι ρόλο παίρνει η μπουγάδα;
Η μπουγάδα υπάρχει εκεί, έχει γίνει ένα με το οικοδόμημα, με τον ίδιο τον χώρο και τον χρόνο. Τα όρια της μπερδεύονται μέσα στα ίδια τα όρια των τοίχων, δημιουργώντας ερωτήματα για το αν πλέον η ιδιότητα που έχει δωρίσει αυτή η έννοια στις κατοικίες τούτου του νησιού, έχει γίνει ένα και το αυτό με τις κατοικίες αυτές.
Ίσως το ερώτημα είναι αν και κατά πόσο μια έννοια που έχει γίνει συνώνυμο με τα σπίτια στα ελληνικά νησιά, έχει αρχίσει και αποκτάει μια οντότητα «αρχιτεκτονικού στοιχείου». Είτε οι απλωμένες μπουγάδες βρίσκονται σε κάποια ασπρισμένη αυλή στην Ανάφη, είτε μπροστά από κάποιο σπίτι στη Μήλο, είτε θα μοιράζονται ανάμεσα σε δύο παράθυρα στην Κέρκυρα, πάντα θα βρίσκονται εκεί. Θα συνεχίζουν να γίνονται ένα με τον χώρο και το περιβάλλον γύρω τους, διεκδικώντας μια αδιάλλακτη θέση στην αρχιτεκτονική του σπιτιού. Άλλωστε ποιος θα μπορούσε να διαψεύσει ότι αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο; Η νησιώτικη μπουγάδα έχει αναλάβει τον αιωνόβιο ρόλο της, φρεσκοπλυμένη, απλωμένη και με την αλμύρα της θαλάσσης πάνω της, αλλά ποτέ μαζεμένη.
“Η Αρχιτεκτονική της μπουγάδας” είναι το πρώτο άρθρο από τη Νεφέλη Τσινοπούλου, συντάκτρια της Lavart
Κείμενο: Νεφέλη Τσινοπούλου (Lavart)
Ένα ενδιαφέρον άρθρο στο skip.gr αναφορικά με το σωστό πλύσιμο των λευκών μας ρούχων: https://www.skip.gr/sosto-plisimo/simvoules-plisis/leyka
